مراسم «خاص» عزاداری در کدام مناطق برگزار میشود؟
حضور عاشورایی در ۱۰ شهر
چایینه در ایلام
زنان ایلامی در ایام محرم و عاشورا آیینی به اسم چایینه دارند، در مقابل مردان رسم «چمر» را برگزار میکنند. در چایینه زنان دور هم جمع می‌‌‌شوند و حلقه‌‌‌ای را شکل می‌‌‌دهند و گرد آن می‌‌‌چرخند. زنان حین چرخیدن اشعاری را می‌خوانند و سرهایشان را به هم نزدیک میکنند و در همین حین دو دست‌‌‌شان را هم به پیشانی می‌زنند. در این مراسم غم و شادی با هم آمیخته است و در آن دختر جوان و مجردی را لباس سفید می‌‌‌پوشانند و رواندازسبزی را بر سرش می‌‌‌اندازند. زنان در مراسم در حال خوردن نقل و نبات هستند که زنان چایینه خوان وارد می‌‌‌شوند و مداحی میکنند، در حین مداحی فردی کفن خونین قاسم را می‌‌‌آورد و عروسی، تبدیل به عزا میشود. عزاداران بر سر عروس چادر سیاه می‌‌‌کشند، شمع را خاموش میکنند و به جای مداحی، نوحهخوانی اوج می‌‌‌گیرد.
تفرش و تعزیه خوانی
تعزیه خوانی در تفرش تنها محدود به محرم نیست. در این شهر در تمام طول سال این مراسم به دلایل مختلف برگزار میشود. نمونه‌‌‌اش در مرگ جوان یا بزرگی از اهالی که گروه‌‌‌های تعزیهخوانی مراسم را اجرا میکنند. با این حال ایام محرم اوج تعزیهخوانی در شهری است که تلاش می‌‌‌کند در خوانش متن تعزیه گوشه‌‌‌های موسیقی ایرانی را رعایت کند. در این ایام در حسینیه‌‌‌های این شهر نظیر «شش‌ناو» تعزیه‌‌‌خوانان مراسم را برای عزاداران اجرا میکنند.
شاخسی در تبریز
در تبریز در ایام محرم مراسمی برگزار میشود که نشانه‌های آن را در کوچه خیابان‌های این شهر میتوان دید. اگر در ایام محرم در این شهر باشید، در برخی خیابان‌‌‌ها چوب‌‌‌هایی می‌‌‌بینید که روی هم قرار داده شده‌‌‌اند. با تاریک شدن هوا و آغاز مراسم، مردان این چوب‌‌‌ها را به دست می‌‌‌گیرند و آنها را حرکت می‌‌‌دهند. این آیین به نام «شاخسی» هم شناخته شده است و چوب‌‌‌ها نشانه شمشیر هستند. گفته میشود این آیین نمادی از مردمی است که می‌‌‌خواهند به یاری امام حسین در کربلا بروند.
آبادان و سینهزنی
آبادان با سینهزنی در محرم شناخته شده است. در این ایام نوحهخوانی، زنجیرزنی و سینه زنی در شهر رواج دارد . در تکیه‌‌‌ها و حسینیه‌‌‌های این شهر میتوان مراسم‌‌‌هایی از این قبیل را دید. علاوه بر آن نذری در آبادان شامل شله‌زرد و آش‌رشته در کنار قورمه سبزی و خورشت قیمه میشود.
زنجیرزنی در اصفهان
در اصفهان در برخی مراسمهای عزاداری مردم به سر و صورت‌‌‌شان گل میمالند و پس از آن در مراسم سینهزنی و زنجیرزنی حاضر می‌‌‌شوند. در کنار آن انواع مراسمهای سنتی عزاداری و سینهزنی در این شهر رواج دارد. در اصفهان نذری نیز توسط بسیاری از عزاداران بین فقرا و سایرین توزیع میشود. آش رشته، کاچی، حلیم، خورشت قیمه و شله زرد از جمله نذری‌‌‌هایی است که قدمت طولانی در این شهر دارد.
یزد و نخل‌‌‌گردانی
یزد را با نخل بزرگ آن که بر دوش عزاداران در روز عاشورا حمل میشود می‌‌‌شناسند. در این شهر هیات‌‌‌های مختلفی وجود دارد که سخنان برخی مداحان آن در این ایام به سرعت در شبکه‌‌‌های اجتماعی پخش شده و مورد استقبال قرار می‌‌‌گیرد. در یزد پختن آش امام حسین که مشابه آش گندم است، بسیار رواج دارد. برای شرکت در مراسم نخل‌‌‌گردانی بسیاری هر ساله به یزد سفر میکنند و تحت تاثیر شکوه آن قرار می‌‌‌گیرند. البته علاوه بر نخل‌‌‌گردانی در این شهر مشابه سایر شهرها شاهد مراسمهای سینهزنی و زنجیرزنی هستیم.
فواره‌‌‌های خونین در مشهد
طبیعی است که مشهد یکی از شهرهایی باشد که در آن آیین‌‌‌های عاشورایی باشکوه تمام اجرا میشود. در این شهر دسته‌‌‌های سینهزنی و زنجیرزنی به عزاداری مشغولند، ضمن آنکه خیمه‌سوزان جزئی از مراسم‌‌‌ها به حساب می‌‌‌آید. شله از نذری‌‌‌های همیشگی در مشهد است که آن را بین فقرا توزیع میکنند. علاوه بر آن در فلکه آب مشهد، فواره‌‌‌هایی به رنگ قرمز در می‌‌‌آید و پرچم‌‌‌های مشکی در همه جا نصب میشود.
لرستان و خره‌‌‌مالی
در خرم‌آباد خره‌‌‌مالی یا گل‌‌‌مالی رواج دارد. در این آیین مردان عزادار صبح به حمام رفته و سر و صورت خود را اصلاح و لباس تمیز به تن میکنند. سپس آنها در حوضچه‌‌‌هایی که در اطراف تکیه‌‌‌هاست و در آنها گل درست کرده‌‌‌اند سر تا پای خود را گل میمالند و سپس سینهزنی و نوحهخوانی را آغاز میکنند. در این ایام که هوا گرم است نیاز هم به روشن کردن آتش نیست تا عزاداران خود را گرم کند.
اجتماع بزرگ عزاداران در زنجان
زنجان جزو شهرهایی است که عزاداری در آن با موج جمعیت عزاداران همراه است. در این شهر حسینیه و زینبیه اعظم مملو از عزاداران است که نه تنها در این اماکن بلکه در تمام میادین و خیابان‌‌‌ها مشغول عزاداری هستند. علاوه بر آن مداحان و روضه‌خوان‌ها نیز مشغول روضه خوانی می‌‌‌شوند.
ابیانه و طلوع‌‌‌خوانی
ابیانه از جمله روستاهایی است که مراسم عزاداری در آن به شکل خاص خود برگزار میشود. در این روستا که جزو هشت روستایی است که به عنوان کاندیدای نهایی ایران در پروژه بهترین روستاهای جهانی گردشگری معرفی شده، مراسم ذکر خوانی در ایام محرم برگزار میشود. علاوه بر آن اهالی به خانه کسانی که عزیزی را از دست داده است می‌‌‌روند. آیین‌‌‌های دیگری مانند نخل گردانی، جغجغه‌‌‌زنی (دو جغجغه را به هم می‌‌‌کوبند به طوری که صدایی شبیه به چِک‌‌‌چِک به وجود آمده و با صدای طبل و سنج ترکیب میشود)، طلوع‌‌‌خوانی(مراسمی که پیش از اذان صبح شروع شده و تا طلوع آفتاب هم ادامه دارد. در این مراسم اشعاری درباره حادثه کربلا و شهادت امام حسین (ع) و یارانش خوانده میشود) و شام غریبان نیز در این روستا برگزار میشود. البته به واسطه محدودیت مکانی و استقبال بالای گردشگران زیارتی از ابیانه، حتما پیش از حرکت به روستا از محل اقامت خود مطمئن باشید.
