خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» از اصفهان گزارش می‌دهد؛ چرا در شهربازی‌‌‌ها حوادث جای ایمنی را اشغال کرده است؟
تفریح با اعمال شاقه
اعتماد ازدست‌‌‌رفته مردم
قدیمی و غیراستاندارد؛ عناوینی که به‌‌‌طورمعمول برای شهربازی‌‌‌های ایران استفاده میشود و با همین کلمات می‌توان به عمق فاجعه‌‌‌ای پی برد که سلامت متقاضیان این نوع از بازی‌‌‌ها را نشانه گرفته است. این شرایط ناخوش در حالی بر مراکز تفریحی کشور حاکم است که باید آنها به‌‌‌غیر از فراهم‌‌‌سازی تفریح و سرگرمی، درآمدزایی بالایی را به همراه داشته باشند. چندی پیش وب‌سایت IAAPA، آماری را به نقل از انجمن بین‌المللی شهربازی‌‌‌ها و جاذبه‌‌‌های گردشگری اعلام کرد که بر این اساس، بیش از ۴۰۰ شهربازی و جاذبه گردشگری در ایالات‌‌‌متحده وجود دارد. همچنین سهم کشورهای اروپایی درمجموع ۳۰۰ شهربازی عنوان شد. اما موضوع غیرقابل‌‌‌تصوری که در این گزارش دیده شد میزان بازدیدکنندگان از مراکز تفریحی در جهان و میزان درآمدزایی بالا از این مراکز است.
در حالی این‌‌‌گونه گزارش‌‌‌ها و اخبار منتشر میشود که شهربازی‌‌‌های ایران، به‌‌‌جای ارتقای امنیت و درآمدزایی، با شرایط غیراستانداردی همراه هستند که گهگاه منجر به حادثه‌‌‌آفرینی و پلمب آنها میشود و متاسفانه از این نوع اتفاقات در کشور ما کم نیست. حوادثی چون آتش‌‌‌سوزی شهربازی آبشار در اصفهان، حادثه پارک ارم تهران در اردیبهشت سال ۹۳، حوادث شهربازی‌‌‌های ائل‌‌‌گلی تبریز، پاداد اهواز، شاهین‌‌‌شهر و پارک شاهد تهران در چند سال گذشته و حالا هم حادثه شهربازی ناژوان که سروصدای زیادی به پا کرد و واکنش‌‌‌های بسیاری بین مردم برانگیخت. هرچند از ابتدای سال ۱۴۰۲ به‌‌‌غیراز ماجرای ناژوان، چند اتفاق خطرناک دیگر هم در شهربازی‌‌‌های ایران رخ داده است که بی‌‌‌توجهی به استاندارد بودن تجهیزات بازی عامل همه این حوادث عنوان میشود.
و پاسخ سازمان ملی استاندارد در برابر این حوادث اخیر آن بوده است که تجهیزات تفریحی در استان‌‌‌های یزد، قزوین و اصفهان، ضمن اقدامات پیشگیرانه با انجام آزمون‌‌‌های کارشناسی دقیق بررسی می‌شوند و مقصران حوادث یا بهره‌‌‌برداران مذکور شناسایی و به محاکم قضایی معرفی خواهند شد. حال با توجه به این‌‌‌گونه مشکلات در وسایل شهربازی کاملا واضح است که یکی از دغدغه‌‌‌ها و مهم‌ترین نگرانی خانواده‌‌‌ها، برای استفاده از این بازی‌‌‌ها، بحث استاندارد بودن آنهاست چراکه ایمن نبودن دستگاه‌‌‌ها، تهدیدی جدی برای جان فرزندان این افراد است. تا جایی که اعتماد و اطمینان مردم برای استفاده از این تجهیزات تا میزان زیادی از دست رفته است.
کدام سازمان، مسوول استانداردسازی شهربازی‌‌‌ها است؟
در اصفهان، نزدیک به ۸۸ مجموعه شهربازی و پارک بادی و آبی وجود دارد که گفته میشود آن دسته از تجهیزات و دستگاههای بازی در شهرهای بازی، پارک‌‌‌های بادی و مجموعه‌‌‌های آبی مشمول استاندارد اجباری هستند. طبق مصوبات شورای عالی استاندارد، استاندارد این دستگاههای بازی از سال ۱۳۸۷ اجباری بوده و فعالیت تمام تجهیزات تفریحی شامل تجهیزات شهربازی، زمین بازی، سازه‌‌‌های بادی و آبی بدون تایید سازمان ملی استاندارد ایران ممنوع بوده و لازم است مراحل مختلف ساخت، نصب و بهره‌‌‌برداری از این تجهیزات با نظارت و تایید بازرسان سازمان ملی استاندارد ایران انجام شود. همچنین استاندارد کابل راه‌‌‌ها مانند تله‌‌‌کابین و تله‌‌‌اسکی نیز از سال ۱۳۹۳ اجباری شد. در ارتباط با حادثه شهربازی ناژوان نیز طبق گفته بهره‌‌‌بردار دستگاه تاب زنجیری پارک ناژوان اصفهان، این دستگاه در تاریخ ۲۲ تیرماه سال گذشته مجوز استاندارد را اخذ کرده و در ۲۲ اسفند سال ۱۴۰۱ بازرسی سالانه تمام ادوات بازی این شهربازی انجام شده بود.
حالا با توجه به اجباری بودن استانداردسازی تجهیزات بازی، سوال آن است کدام سازمان در چالش‌‌‌های اشاره‌‌‌شده‌‌‌ای که در مراکز بازی به وجود آمده مقصر شناخته میشود؟ سهم سازمان استاندارد در این اتفاقات تا چه میزان است؟
از نظر عده‌‌‌ای سهل‌‌‌انگاری شهرداری‌‌‌ها، متصدیان وسایل بازی، صاحبان شهربازی‌‌‌ها و مهم‌تر از همه بی‌‌‌توجهی اداره استاندارد، عواملی برای وقوع چنین حوادثی محسوب میشود. سال ۸۹ بود که مدیرکل پیشین استاندارد و تحقیقات صنعتی استان اصفهان، در اظهارنظری غیراستاندارد بودن شهربازی‌‌‌های استان اصفهان را اعلام کرد و آنها را مستحق ذوب شدن در کوره‌‌‌های ذوب‌‌‌آهن عنوان کرد. اما پس‌‌‌ازآن غلامحسین شفیعی، دیگر مدیر وقت استاندارد اصفهان از استاندارد بودن ۸۰درصد شهربازی‌‌‌های استان اصفهان خبر داد. به گفته این مسوول در آن زمان، هر یک از شهربازی‌‌‌ها باید سالانه یک‌‌‌بار گواهی‌نامه سلامت را از اداره استاندارد دریافت کنند در غیر‌این صورت ادامه فعالیت آنها متوقف میشود.
بنا به تاکید شفیعی، حتی اگر یک روز هم از تاریخ این گواهی بگذرد این دستگاه‌‌‌ها از سامانه حذف شده و غیر‌معتبر به‌شمار می‌‌‌آید. سپس با اعلام به اداره استاندارد نسبت به پلمب این دستگاه‌‌‌ها یا مراکز اقدام میشود. همچنین مالکی، مدیرکل فعلی استاندارد استان اصفهان بیان می‌کند: برای نظارت بر شهربازی‌‌‌ها لازم است که تجهیزات موجود در آن توسط بهره‌‌‌بردار ثبت شود و سپس توسط شرکت‌های بازرسی که سازمان ملی استاندارد صلاحیت آنها را تایید می‌کند، مورد بازدید و بازرسی قرار گیرند تا گواهی بازرسی و تاییدیه برای آنها صادر شود. وی تصریح می‌کند: نخستین برخورد در حوادث مختلف شهربازی‌‌‌ها، تعطیلی این مراکز است که در اصفهان نیز همین اتفاق افتاد.
به گفته این مسوول اکنون حدود ۷۵۰ تجهیز در شهرهای بازی، مراکز آبی و تله‌‌‌کابین‌‌‌ها در این استان دارای تاییدیه و مجوز معتبر و حدود ۵۰ دستگاه به دلیل نداشتن مجوز و گواهی‌نامه انطباق، پلمب شده است. وی ادامه می‌دهد: سازمان ملی استاندارد درباره تجهیز مذکور در شهربازی ناژوان به وظایف خود عمل کرده است و گواهی بازرسی برای آن صادر شده بود. با توجه به حادثه پیش‌‌‌آمده برای این دستگاه، یک تیم عملیاتی به‌‌‌منظور بررسی فنی و تخصصی این موضوع و دلایل آن تشکیل شده است. با این بررسی‌‌‌ها مشخص میشود که آیا احتمال قصور در این زمینه در بخش‌‌‌های مختلف مانند شرکت سازنده تجهیز یا بهره‌‌‌بردار یا شرکت بازرسی وجود داشته است یا خیر.
همه تجهیزات بازی مشمول استاندارد اجباری هستند
منصور شیشه‌‌‌فروش که مسوول مدیریت بحران استان است در گفت‌وگو با روزنامه «دنیای‌اقتصاد» در ارتباط با مراحل ایمن‌‌‌سازی تجهیزات بازی و سهم سازمان‌های مربوطه در این زمینه بیان می‌کند: تشخیص ایمنی شهربازی به این صورت است که تجهیزات در آغاز باید در سامانه‌‌‌ای با عنوان مرکز ملی تایید صلاحیت که اداره استاندارد اعلام کرده است ثبت شود. به عبارتی مرکز ملی تایید صلاحیت، تحت نظر اداره استاندارد کشور است. وی تاکید می‌کند: زمین‌‌‌های بازی اعم از عمومی، فضاهای شهری مورد بهره‌‌‌برداری حتی مهدکودک‌‌‌ها، تجهیزات سنگین و نیمه سنگین مشمول استاندارد اجباری هستند و مسوولیت ثبت تجهیز با بهره‌‌‌بردار است. این مسوول می‌‌‌گوید: ارجاع تجهیز زمین بازی به شرکت بازرسی توسط همان سامانه اشاره‌‌‌شده تایید صلاحیت میشود. وی بیان می‌کند: اما مورد مهم دیگر در این جریان، انجام بازرسی و اعلام موارد عدم‌انطباق با استاندارد است که در صورت برآورده شدن الزامات، گواهی‌نامه با اعتبار یک‌ساله صادر میشود و تداوم اعتبار گواهی‌نامه مشروط به انجام بازرسی‌‌‌های سه‌ماه یک‌‌‌بار است.
شیشه‌‌‌فروش اظهار می‌کند: با انقضای گواهی‌نامه و عدم‌اقدام بهنگام توسط بهره‌‌‌بردار، برای تمدید یا عدم‌استمرار شرایط ایمنی بهره‌‌‌بردار مکلف است بلافاصله شرایط استفاده از وسایل را متوقف کند. در این مرحله اداره استاندارد بازدید کرده و در صورت فقدان موارد ایمنی، برخورد لازم را انجام می‌دهد. این شرایط برای همه مراکز بازی اعم از قدیمی و مدرن حاکم است. وی یادآور میشود: به‌‌‌غیراز پارک‌‌‌های بازی که تحت نظر شهرداری‌‌‌ها و آتش‌‌‌نشانی قرار دارد و این دو ارگان موظف به بررسی و کنترل مرتب این فضاها هستند. این مسوول در مورد مقصر حادثه ناژوان اظهار می‌کند: تاب زنجیری شهربازی ناژوان که دچار حادثه اخیر شده است دارای گواهی استاندارد و بیمه حوادث بوده است و باوجود گواهی‌نامه استاندارد، در پی سقوط تاب زنجیری شهربازی ناژوان از ادامه فعالیت مجموعه شهربازی جلوگیری شد. اکنون هم برای آن پرونده قضایی تشکیل شده که دادستان بر برخورد لازم با مقصران این حادثه تاکید داشته است.
تفریح؛ قربانی نا ایمنی
ناژوان، شهربازی شهر رویاهای اصفهان، شهربازی ملک‌شهر، شهربازی صفه، شهربازی سپاهان‌‌‌‌شهر، شهربازی کهکشان عجایب، شهربازی شهر عجایب اصفهان و شهربازی هایپرلند اصفهان ازجمله مراکز بازی پرطرفداری هستند که در شهر اصفهان قرار گرفته‌‌‌اند. اما گاه حوادثی در این‌‌‌گونه فضاها به دلایلی همچون نقص ایمنی رخ می‌دهد که موجب دل‌‌‌نگرانی افراد و تردید برای استفاده از این مراکز شده است. در پی اتفاقی هم که در شهربازی ناژوان افتاد و مدتی پیش از آن نیز اتفاقاتی مشابه در مراکز بازی شهرهای دیگر رخ داده بود، حساسیت‌‌‌ها نسبت به این مساله بسیار بیشتر شده است و این یعنی روزهایی که کودکان می‌توانستند از این فضاها استفاده کنند در حال پایان یافتن است؛ زیرا حوادثی در پارک‌‌‌ها و شهربازی‌‌‌ها وقوع یافته که بنا به هر دلیلی باشد شیرینی ساعت‌‌‌های خوش را به تلخی و نگرانی تبدیل کرده است.
حال‌‌‌آنکه یکی از مهم‌ترین معیارهای حقوق شهروندی، برخورداری از حق زندگی ایمن، سالم و پاک در شهر است که با اجرای شاخص‌‌‌های ایمنی، بهداشتی و محیط‌‌‌زیستی می‌توان به آن دست پیدا کرد؛ اما متاسفانه از یک‌‌‌سو نبود آشنایی و مشارکت شهروندان با این‌‌‌گونه مسائل و از سوی دیگر فقدان طراحی برنامه‌‌‌های منسجم برای پیاده‌سازی ایمنی و استانداردهای لازم در شهر، موجب کاهش امنیت لازم در این مراکز تفریحی شده است. بر این اساس استاندارد نبودن بخشی از فضاهای بازی کودکان در کنار گرانی برخی از مراکز بازی مدرن و ایمن‌‌‌تر، باعث شده است مردم از تفریحات این‌‌‌چنینی محروم بمانند ضمن آنکه درآمدزایی قابل‌‌‌توجهی که از این طریق می‌توان به دست آورد قربانی این‌‌‌گونه چالش‌‌‌ها میشود.
