فرابخشی بودن و واقع‌گرایی شروط عملی شدن برنامه جامع

محمد جواد رحمانی / فعال گردشگری

داشتن برنامه جامع از الزامات بسیار مهم فعالیت هر سازمانی است که در مورد متولی مقوله گردشگری در بخش دولتی، باتوجه به اتمام دوره طرح‌های قبلی یا عدم پاسخگویی به شرایط جدید کشور به‌ویژه شرایط دیپلماتیک و اقتصادی، تدوین آن بسیار ضروری احساس می‌شود. با همین هدف، در هفته‌ای که گذشت، اولین نشست شورای راهبردی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور با حضور نمایندگان سازمان‌های مرتبط دولتی، متولیان و صاحب‌نظران با موضوع برنامه جامع گردشگری برگزار شد. در این جلسه، استادان، مسوولان و مشاوران، نظرات و پیشنهادهای خود را پیرامون لزوم تدوین برنامه جامع توسعه گردشگری ابراز کردند و در ادامه به دستور رئیس سازمان میراث فرهنگى، شوراى راهبردى ماموریت یافت تا تهیه این برنامه به یکی از دو گروه مشاورانى که در حوزه گردشگرى صاحب سابقه و توانمندى هستند و چارچوبى را براى تهیه برنامه جامع گردشگرى تهیه کرده‌اند واگذار کند. هر دو شرکت مشاور، سوابق درخورى در حوزه ارائه و اجراى طر‌ح‌هاى گردشگرى دارند.مشاوران شرکت امکو در ارائه طرح خود بر تهیه برنامه‌اى واقع‌گرا و عملیاتى تاکید و مشاوران شرکت سامان نیز منطقه‌بندی و ناحیه‌بندى کشور در برنامه گردشگرى را مدنظر قرار دادند. گرچه اختلاف نظرها و سطوح اولویتی متفاوتی در نگاه برنامه‌نویسان هر یک از این دو شرکت وجود دارد، به نظر می‌رسد که توجه به مجموعه‌ای از نکات، فارغ از تفاوت‌های موجود، به پیشبرد بهتر روند تدوین و اجرای برنامه جامع گردشگری کمک خواهد کرد. نکاتی که نگارنده در ادامه به آنها خواهد پرداخت.

ملاحظات تدوین برنامه جامع گردشگری

- برنامه جامع باید با توجه به استانداردهای بین‌المللی، اسناد فرادست و نیز شرایط بومی کشور تهیه شود؛ به نحوی که شاخص‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و محیطی هر منطقه مورد توجه خاص قرار گیرد.

- مهم‌ترین سند فرادست این برنامه، سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ است. همچنین با توجه به بررسی فعلی برنامه ششم توسعه کشور در مجلس شورای اسلامی، می‌توان اهداف کوتاه یا میان‌مدت طرح جامع گردشگری کشور را در قالب سیاست‌های برنامه ششم توسعه برنامه‌ریزی و اجرا کرد.

- طرح جامع توسعه گردشگری ایران (مشاور کنسولی سوئیس در دهه۵۰ شمسی)، طرح جامع و توسعه گردشگری ایران (با مشارکت سازمان جهانی گردشگری «WTO») و نیز برنامه عمران ملل متحد(UNDP))، مهم‌ترین مطالعات مرتبط در این حوزه‌اند که لازم است مورد بررسی قرار گیرند.

- بهتر است علاوه‌بر بهره‌گیری از مشاور واجد صلاحیت داخلی، نسبت به مشارکت با موسسات یا شرکت‌های بین‌المللی مجرب اقدام شود.

- طرح جامع گردشگری کشور باید واقع گرا، تحقق پذیر، فرابخشی و عملیاتی باشد.

- لازم است مستندات نهایی مورد مطالعه، قابلیت استفاده و کاربرد برای سطوح مختلف مدیریتی و کارشناسی را دارا بوده و از ارائه گزارش‌های حجیم غیرکاربردی اجتناب شود.

- به‌منظور افزایش ضریب تحقق‌پذیری این مطالعه، لازم است برنامه تدوین شده به صورت مستمر پایش شود.

- باتوجه به فقدان آمار و اطلاعات دقیق و شفاف در صنعت گردشگری ایران، باید نسبت به رفع این نقیصه بسیار مهم که فرآیند برنامه‌ریزی را دچار مشکل کرده و غیرعملیاتی می‌کند، با داشتن نگاهی جدی، عزمی راسخ و در صوررت لزوم سرمایه‌گذاری کافی اقدام کرد.

- برنامه پیشنهادی باید ارتباط و شرح وظایف کلان هر سازمان دولتی، خصوصی و سمن‌های مرتبط را به صورت شفاف بیان کند تا از دوباره کاری و تداخل فعالیت‌ها جلوگیری شود.

- لازم است در سند نهایی، اقدامات لازم برای تدوین و عمل به پیش نویس قانون واحد و جامع در حوزه گردشگری برای جذب سرمایه‌گذاران داخلی و به‌ویژه خارجی مهیا شود و در نهایت نظرات مراجع ذی‌صلاح ملاک عمل قطعی همگان برای تصویب قرار گیرد.

- عزم ملی در سطوح بالای مدیریتی کشور و نیز سازمان‌های مرتبط با این برنامه برای تحقق آن بسیار ضروری است.

در مجموع جای بسی خوشحالی است که در سال «اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل» با عزم نهاد دولتی متولی گردشگری، تدوین برنامه جامع گردشگری کشور در دستور کار قرار گرفته است. همچنین امید می‌رود با تدوین و اجرای این برنامه، بتوان زمینه تحقق اسناد فرادست و ملی به‌ویژه سیاست‌های سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ را فراهم کرد و از اقدامات سلیقه‌ای، روز مرگی و نیز فعالیت‌های موازی در دستگاه‌های مختلف فاصله گرفت. در پایان این پرسش مطرح می‌شود که آیا در شرایط بسیار حساس حوزه گردشگری فعلی ایران، پس از تدوین مطلوب این برنامه شرایط عملی برای پیاده‌سازی این سند بسیار مهم ملی وجود خواهد داشت؟