کاروانسرای زین الدین، آرامش کویر

گروه گردشگری، عاطفه نبوی: اگر در حال راندن در جاده یزد- کرمان از گرمای کویر خسته و کلافه شدید برای رفع خستگی و عطش مثال ایام قدیم می‌توانید به کاروانسرایی که در ۶۰ کیلومتری جاده یزد کرمان و در ۵۰۰ متری جاده واقع شده، مراجعه کرده و مانند نیاکانمان در حجره‌های خنک با سقف‌های مدور و در کنار حوضی آبی‌رنگ، خستگی راه را از تن به در کرده و از پذیرایی میزبانانتان لذت ببرید. البته کامران امامی صاحب این کاروانسرا می‌گوید که برای اقامت در این محل امن، خنک و راحت مشکلات کوچکی هم وجود دارد. کاروانسرای زین‌الدین در قرن نهم ساخته شد و در سال ۱۳۵۱ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید. در سال ۸۰ امامی آنجا را برای ۱۵ سال اجاره کرد و به بازسازی و تجهیز آن پرداخت تا به محلی برای پذیرایی و اقامت توریست‌ها تبدیل شود.

امامی می‌گوید: زمانی که کاروانسرا را تحویل گرفتم، به نظر می‌آمد که پیش از آن به عنوان آغل گوسفند از آن استفاده می‌شد، البته در همان زمانی که ثبت ملی شد یک تعمیرات اساسی روی آن انجام گرفت اما بعدها دیگر رها شد. گویی چند فیلم هم بعد از انقلاب در آن تهیه شد که آثار سوختگی و ویرانی را در بعضی از جاهای بنا به جا گذاشته است.

با وجود همه این خرابی‌ها امامی با هزینه ۴۰۰ میلیونی و طی دو سال با رعایت اصول کارشناسی، آن را بازسازی و تجهیز کرد و به بهره‌برداری رساند، این روند برای وی طولانی‌تر از آن شد که انتظار داشت؛ ۶ ماه پیش‌بینی شده با مشکلاتی که پیش آمد تبدیل به دو سال شد و هزینه‌های زیادی را به آنان تحمیل کرد. با این وجود کار را بدون هیچ کمک مالی از سوی دولت و تنها با ۴۰ میلیون وامی که به‌دلیل عدم توان پرداخت به موقع در بازپرداخت به مبلغ ۱۷۰ میلیون رسیده بود، پیش برد و به بهره‌برداری رساند.

وی در توضیح امکانات و خدمات کاروانسرا می‌گوید: ظرفیت کاروانسرا ۶۸ نفر است، اما معمولا برای حفظ و بالا بردن کیفیت خدمات تا زمانی که لازم نباشد بیش از ۵۰ نفر پذیرش نمی‌شوند.

اتاق‌های کاروانسرا حجره‌هایی ساده و بدون هیچ‌گونه تزئین یا وسیله اضافی است در هر حجره یک قالی در کف پهن شده و یکی برای تزئین به دیوار کوبیده شده و یک دست رختخواب هم در گوشه‌ای از آن برای استراحت شبانه گذاشته شده است.

۲ مجموعه سرویس بهداشتی یکی برای خانم‌ها و یکی برای آقایان در نظر گرفته شده که علت محدودیت تعداد این سرویس‌ها تلاش برای کنترل آب موجود در مجموعه برای جلوگیری از آسیب به بنای تاریخی است.

البته در این مجموعه آب لوله‌کشی وجود ندارد و همه آب مورد نیاز با تانکر از یزد تهیه شده و پساب نیز به همین ترتیب و با تحمل هزینه‌ای بالا به یزد منتقل می‎شود و بازهم برای حفظ حریم کاروانسرا چاهی در محل کنده نشده است.

مشکلات کاروانسرا

۷ نفر به‌طور ثابت در این مجموعه مشغول به‌کار و ارائه خدمات به گردشگران هستند و مواد اولیه غذا از یزد و به صورت تازه تهیه می‌شود و به همین دلیل برای اقامت و گرفتن سرویس شام و ناهار در این کاروانسرا حتما باید از قبل هماهنگی‌های لازم انجام شود تا امکان‌پذیرایی فراهم آید.

امامی در ذکر مشکلاتی که طی سال‌های رکود گریبانگیر مجموعه بود، افزود: زمانی که ما شروع به‌کار کردیم هنوز نه یازده سپتامبری اتفاق افتاده بود و نه زلزله بم، اتفاقاتی که با وقوع آنها به ترتیب گردشگران از ایران و از کرمان فراری شدند و به این ترتیب ضربه اساسی به کسب‌وکار ما در این محل وارد آمد و ایران و بالاخص مسیر یزد - کرمان به نوعی از مسیرگردشگری کنار گذاشته شد. از سال ۸۴ به بعد هر سال گردشگری ایران با رکود بیشتری مواجه شد و این داستان در سال ۸۸ به اوج خود رسید.

در صحبت با این فعال حوزه گردشگری به مساله جالبی برخوردیم و آن اینکه در کمال تعجب امامی اظهار کرد که فشار دایم و شفاهی از سوی اماکن و نیروی انتظامی روی این مجموعه وجود دارد مبنی بر اینکه هیچ میهمان ایرانی را در آن نپذیرند و همین مساله در سال‌های رکود و قهر گردشگران ورودی، کاروانسرا را تا مرز ورشکستگی برد. البته وی اظهار می‌کند که هر از گاهی تورهایی از مسافران ایرانی نیز برای اقامت به این مجموعه می‌روند اما این کار به ندرت و در ایام خاصی مانند عید نوروز صورت می‌گیرد اما این فشار و محدودیت همچنان وجود دارد و حداقل اینکه به صورت همزمان امکان‌پذیرایی از میهمان داخلی و خارجی را ندارند.

آنچه در کاروانسرای زین‌الدین به گردشگران ارائه می‎شود، نه خدمات و تسهیلاتی خاص بلکه آرامش است. در این کاروانسرا سعی شده با بازسازی و حفظ فضایی که در سال‌های دور وجود داشته به دور از تکنولوژی، اینترنت، تلویزیون و... آرامش و سکوتی را برای میهمانان خود فراهم کند که شاید در کمتر جایی به مشابه آن دست یابند و بتوانند این‌گونه از آن لذت ببرند.