به سوی ساماندهی نمای ساختمان‌ها
لایحه سیما و منظر شهری برای نوسازی ویترین ساختمان‌های پایتخت با اما و اگرهای بسیار پس از تصویب شورای شهر، در دستور کار شهرداری تهران قرار گرفت.

پس از توصیه‌های مقام معظم رهبری، ساماندهی سیما و منظر شهری به‌عنوان یکی از تکالیف برنامه پنج ساله دوم شهرداری تهران به شکل عملیاتی در قالب یک دستورالعمل به مناطق 22 گانه شهری ابلاغ شد و حالا با تصویب اولیه لایحه ساماندهی وضعیت سیما و منظر شهری در پارلمان محلی پایتخت و تشکیل یک شورای راهبردی سازوکار ویژه‌ای برای این لایحه تعیین شده تا در مسیر صدور پروانه ساختمانی، نقشه‌های نما همچون سایر نقشه‌های معماری به تایید سیستم برسد و پس از آن پروسه صدور پروانه ساختمانی تکمیل شود. نمایندگان مردم در شورای شهر، شهرداری تهران را مکلف کرده‌اند تا برای مالکانی که به اجرای ضوابط نمای ساختمان‌ها اقدام می‌کنند، تخفیف‌هایی در هزینه صدور عوارض ساختمانی در نظر بگیرد.

چارچوب اجرایی این لایحه قرار است با تشکیل یک شورای راهبردی متشکل از مدیران شهری و دولتی و مجلس و همچنین پنج کارگروه تخصصی با محوریت معاونت شهرسازی و معماری و سازمان زیباسازی شکل بگیرد.کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران 9 هدف کلی برای لایحه ساماندهی سیما و منظر شهری در نظر گرفته است. «تدوین سندی جامع»، «سازماندهی و یکپارچه‌سازی فرآیند نظارت»، «آموزش و فرهنگ‌سازی در سطح جامعه»، «حراست از مناظر طبیعی»، «بازسازی چشم‌اندازهای عمومی»، «ایجاد جاذبه‌های زیبا با توجه به ویژگی جغرافیایی»، «امنیت روانی و آرامش دیداری»، «ساخت ابنیه در قالب احترام به تاریخ» و «حفظ میراث فرهنگی» مهم‌ترین محورهای اهداف پیش‌بینی شده برای اجرای لایحه ساماندهی سیما و منظر شهری است.

به گفته محمد سالاری، رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر این لایحه شامل سه مرحله کلی انضباط نما، نظم نما و انتظام نما است که فعلا تدوین مرحله نخست عملیاتی شده است. مرحله انضباط نما در 30 ضابطه اصلی در چهار محور با رویکرد ایجابی، سلبی و توصیه‌ای تهیه شده است، به این معنی که اجرای آن دسته از ضوابط نمای ساختمان که رویکرد ایجابی دارد برای مالکان و سازنده‌ها الزام‌آور و دسته احکام سلبی به معنای خط قرمزی است که باید از آن پرهیز کنند و برای بخشی از ضوابط حالت توصیه‌ای در نظر گرفته شده است.کارشناسان معماری و نمای ساختمان معتقد هستند: اگرچه در تمام دنیا برای خلاقیت و طراحی‌های خاص نمای ساختمان‌ها ارزش و اهمیت قائل هستند و طرح‌های خلاقانه مورد توجه قرار می‌گیرند اما چارچوب و ضوابط خاصی برای نماها تعیین می‌شود تا شهر دچار چهره‌ای متناقض و ناهمگون نشود. به‌عنوان مثال در تعیین نمای یک ساختمان با توجه به محل واقع شدن آن و نوع بافت محدوده، ضوابط خاصی در مورد جنس و نوع مواد به‌کار رفته در نما و حتی نحوه نورپردازی مشخص می‌شود اما از آنجا که چنین الگوی مشخصی در مورد نمای بیرونی ساختمان‌های شهر تهران رعایت نمی‌شود آشفتگی گسترده‌ای در نمای بصری شهر به وجود آمده است. از این رو ابلاغ و اجرای این لایحه می‌تواند گام مهمی در جهت ساماندهی آشفتگی بصری در نماهای ساختمان باشند.

آنچه در دفترچه ضوابط نمای ساختمان در سه سطح ایجابی، سلبی و توصیه‌ای آمده به چهار بخش فرم مصالح، رنگ، بام بنا، پیش‌آمدگی و بازشوها و ملحقات مربوط می‌شود. به‌عنوان مثال سازنده ساختمان در بخش فرم مصالح و رنگ آنها باید رنگ غالب نما را به گونه‌ای انتخاب کند که با رنگ ساختمان‌های مجاور هماهنگ باشد و حداکثر از چهار نوع مصالح در نمای ساختمان خود استفاده کند. در مقابل از استفاده بیش از 60 درصد شیشه در نمای ساختمان‌ها منع شده و به استفاده از الگوهای معماری اسلامی- ایرانی توصیه شده است. یا آنکه به‌عنوان مثال در بخش ملحقات ساختمانی نیز استفاده از علائم و نمادهایی که اشاعه‌دهنده تفکرات ضددینی و ضدفرهنگی باشد ممنوع و نصب تمامی عناصر مربوط به تاسیسات ساختمان اعم مکانیکی، الکتریکی و نظایر آن در مکان‌هایی که در معرض دید از معابر عمومی قرار نگیرد یک الزام است. از سوی دیگر از تعبیه هر گونه ابنیه تاسیساتی همچون دودکش باید دوری کند و توصیه شده است تا سازنده از پوشش گیاهی در بام بنای خود استفاده کند.مطابق با مصوبه شورای شهر تهران حداکثر ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ این مصوبه باید نسبت به تشکیل شورای راهبردی ارتقای کیفی سیما و منظر شهری برای پیگیری واجرایی کردن موارد مندرج در این مصوبه و ایجاد هماهنگی‌های لازم بین حوزه‌های مدیریتی و اجرایی شهر اقدام شود.

این شورای راهبردی متشکل از مدیران شهری و دولتی و مجلس و همچنین پنج کارگروه تخصصی با محوریت معاونت شهرسازی و معماری و سازمان زیباسازی (حداقل 20 عضو) شکل می‌گیرد. این شورا در اولین مرحله اجرای تکالیف خود، موظف است طرح‌های ساماندهی سیما و منظر شهری اولویت بندی کند و بودجه و محل تامین اعتبارات این طرح‌ها را تعیین کند. طبق مصوبه شورای شهر تهران، شهرداری موظف شده است تا حداکثر ظرف 6 ماه سند جامع مدیریت سیما و منظر شهر تهران را به شورای راهبردی ارائه کند. در بخش دیگری از این مصوبه آمده است که شورای راهبردی باید پس از سه ماه پنج کارگروه تخصصی در معاونت شهرسازی و معماری و سازمان زیباسازی با حضور کارشناسان ومتخصصان شهری تشکیل دهد.

این کارگروه‌ها شامل شهرسازی و اقتصادشهری، معماری و نمای شهری، بافت تاریخی و فرسوده، ارتقای کیفیت هنرهای شهری و ارتقای کیفیت فضاهای عمومی شهری است. نکته مهم دیگر آنکه هزینه اجرای سند جامع سیما و منظر شهری نیز باید در بودجه سالانه شهرداری تهران لحاظ شود.البته هفته گذشته در جریان بررسی وتصویب لایحه سیما و منظر شهری در صحن علنی پارلمان محلی پایتخت اختلاف‌نظرهای بسیاری میان اعضای شورای شهر به‌ویژه بر سر تعداد زیاد اعضای شورای راهبردی شکل گرفت. به گفته برخی از اعضا تعداد زیاد اعضای شورای راهبردی همانند سنگ بزرگی که هیچ گاه به هدف نمی‌خورد. یکی دیگر از اشکالات وارد شده به بررسی این لایحه در شورای شهر به ویژگی کیفی بودن این حوزه اشاره داشت. برخی اعضا معتقد بودند: این حوزه برخلاف سایر ضوابط ساخت‌وساز چندان سنجش‌پذیر و کمی نیست، بلکه آنچه در ضوابط نمای ساختمان‌ها اجرایی می‌شود بیشتر بر خلاقیت و مبانی کیفی استوار است بنابراین تصمیم گرفته شد تا ضوابط این حوزه نمای ساختمان در سه بخش سلبی، ایجابی و توصیه‌ای با ذکر مصادیق آنها طراحی و تدوین شود.