دنیای اقتصاد- بازرگانی خارجی آینه تمام قدی است که ریز و درشت توانایی‌ها و ناتوانایی‌های اقتصاد ملی کشورها را در برابر دیدگان شهروندان، متخصصان، فعالان صنعتی و اقتصادی قرار می‌دهد. کیفیت و کمیت انواع کالاهای صادراتی یک کشور به بازارهای دیگر، مزیت‌های نسبی صادرکننده را نشان می‌دهد و واردات انواع کالاها به یک کشور نشان می‌دهد آن جامعه در تولید کدام کالاها فاقد مزیت نسبی است. علاوه‌بر این، بازار هدف صادراتی کشور تا اندازه‌ای نشان‌دهنده نوع تعاملات غیر اقتصادی نیز به حساب می‌آید. در چهار ماه سپری شده سال 1391 بازرگانی خارجی ایران چه روزگاری داشته است؟ ویژگی اصلی تجارت ایران در این مدت، تحول در بازارهای هدف است.

رشد صادرات غیر نفتی بدون احتساب میعانات گازی و محصولات پتروشیمی
گزارش تجارت خارجی چهار ماه گذشته منتشر شد
جابه‌جایی ۱۰ بازار هدف کشور
کاهش 8 درصدی واردات کالا به ایران
گروه بازرگانی- آمار گمرک از تجارت خارجی کشور در ۴ ماه نخست امسال نشان از کاهش ۱۶ درصدی صادرات و ۸ درصدی واردات دارد.
بر اساس تازه‌ترین آمار گمرک کشور از کل واردات و صادرات 4 ماه نخست سال 91 میزان صادرات کالاهای غیرنفتی بدون احتساب میعانات گازی و پتروشیمی نزدیک به‌17میلیون تن به ارزش 6 میلیارد و 211میلیون دلار بوده است که نسبت به‌سال گذشته درهمین مدت رشد 19درصدی در وزن و رشد 25درصدی در ارزش داشته‌است.
ارزش کل واردات نیز در این مدت، نزدیک به ۱۷ میلیارد و ۲۷۳ میلیون دلار بوده است. به این ترتیب با مقایسه این ارقام، تراز بازرگانی خارجی ایران بدون احتساب صادرات نفت خام میعانات گازی و محصولات پتروشیمی در چهار ماه نخست سال ۱۳۹۱ با کسری۱۱ میلیارد دلاری مواجه بوده است. از نظر سهم واردات و صادرات نیز ارزش واردات ۷۵/۶۳ درصد از ارزش کل مبادلات خارجی کشور را به خود اختصاص داده است. این نسبت در مدت مشابه سال قبل ۴۲/۶۴ درصد بود. همچنین در این مدت، تراز بازرگانی خارجی کشور (بدون احتساب نفت، گاز و خدمات) با ۸۴ کشور دنیا منفی و با ۸۴ کشور دیگر مثبت بوده است. پنج کشور طرف معامله با بیشترین تراز تجاری مثبت شامل عراق، افغانستان، هند، اندونزی و ترکمنستان هستند. ایران با کشورهای امارات، ترکیه، کره جنوبی، سوئیس و آلمان نیز تراز تجاری منفی دارد.
در چهار ماه نخست سال 1391، متوسط قیمت یک تن کالای صادراتی ایران، 446 دلار و متوسط قیمت یک تن کالای وارداتی 1385دلار بوده است. متوسط قیمت یک تن کالای صادراتی نسبت به مدت مشابه سال قبل، با 91/4 درصد کاهش و متوسط قیمت یک تن کالای وارداتی با 66/17 درصد کاهش در ارزش دلاری، مواجه بوده است.
سهم ۱۲ درصدی کالاهای مصرفی
حجم تجارت ایران در چهار ماه نخست سال‌جاری به 2/29 میلیارد دلار رسیده که سهم صادرات غیرنفتی 12 میلیارد دلار اعلام شده است. همچنین در این مدت 12 میلیون و 500 هزار تن کالا به ارزش 17 میلیارد و 273 میلیون دلار وارد شده است. به گفته عباس‌معمارنژاد، رییس کل گمرک ایران 71 درصد از کالاهای وارداتی شامل مواد اولیه و واسطه‌ای تولیدی، 17 درصد کالای سرمایه‌ای و 12 درصد کالای مصرفی بوده است. 20 درصد میزان صادرات ایران به عراق، 16 درصد به چین، 12 درصد به امارات، 5/9 درصد به افغانستان و 2/7 درصد به هند بوده است؛ بنابراین می‌توان گفت که حدود 66 درصد صادرات غیرنفتی ایران به 5 کشور دنیا صورت گرفته است. امارات، چین، ترکیه، کره جنوبی و آلمان نیز به ترتیب با 20، 13، 11، 9 و 6 درصد عمده شرکای واردات کشور محسوب می‌شوند.
تغییر ۱۰ بازار نخست صادراتی
در تحلیل این آمار معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت با اعلام اینکه 10 بازار نخست صادراتی کشور جابه‌جا شده‌اند، از رشد 4 برابری تجارت ایران با مصر خبر داد و گفت: برخلاف تحریم‌ها با 152 کشور دنیا مبادله تجاری داریم.حمید صافدل به «فارس» گفت: در تحلیل عملکرد 4 ماه اول امسال شاهد جابه‌جایی در بازارهای هدف صادراتی هستیم. به طوری که صادرات به بعضی از بازارها صد در صد افزایش و در برخی دیگر کاهش داشته است و می‌توان گفت که بازارهای هدف صادراتی جابه‌جا شده است. به گفته او در سه ماه ابتدای سال‌جاری در 680 ردیف تعرفه‌ای شاهد کاهش صادرات و در 469 ردیف تعرفه‌ای حذف صادرات و در 688 ردیف تعرفه‌ای شاهد افزایش صد در صدی صادرات شده‌ایم و به طور کلی در دو هزار و 700 ردیف تعرفه‌ای جابه‌جایی تجارت در صادرات را داشته‌ایم. رییس کل سازمان توسعه تجارت گفت: در 48 کشور با کاهش نسبی صادرات، در 12 کشور با کاهش صد در صدی صادرات مواجه بوده‌ایم ولی در عوض در 15 کشور برای نخستین بار بازارهای جدید صادراتی داشته‌ایم و در 77 کشور شاهد افزایش نسبی صادرات نسبت به گذشته بوده‌ایم. او حجم کل تجارت ایران را با 152 کشور اعلام کرد و گفت: در حال حاضر 10 کشور اول صادراتی شامل عراق، افغانستان، ترکیه، ترکمنستان، آذربایجان، سوریه، روسیه، مکزیک، آلمان و تاجیکستان است. صافدل گفت: از نکات برجسته در تجارت با بعضی کشورها رشد 4 برابری تجارت با کشور مصر است. به طوری که به لحاظ ارزشی تجارت ایران با مصر از 10 میلیون دلار به 51 میلیون دلار و به لحاظ وزنی از 24 هزار تن به 58 هزار تن افزایش پیدا کرده است. به گفته او تجارت با کشورهایی مثل عربستان، ارمنستان، قزاقستان، ازبکستان، مکزیک و تاجیکستان رشد صددرصدی داشته است.
رشد ماهانه صادرات
به گفته کیومرث فتح الله کرمانشاهی، معاون‌کل سازمان توسعه تجارت ایران آمار صادرات میعانات و پتروشیمی نسبت به مدت مشابه سال قبل، حدود 13 تا 14 درصد کاهش را نشان می‌دهد؛ اما به نظر می‌رسد با راه‌اندازی بحث بیمه کشتی‌های حمل‌کننده این محصولات و نیز بکارگیری پتانسیل‌ کشتی‌های جدید تصور می‌رود که در ماه‌های آینده مشکل کاهش صادرات پتروشیمی و میعانات گازی حل شود.