دیوار ی که هرگز فرو نریخت

اندی اکارت و کارول انگرر منبع: ان‌بی‌سی نیوز مترجم: رفیعه هراتی وقتی مانفرد ریچ با اتومبیلش که آن را به یک سوپر مارکت سیار تبدیل کرده است از راه می‌رسد، نیم دوجین افراد سالخورده از بلوک‌های آپارتمان‌های دوره کمونیستی و خانه‌های اطراف بیرون می‌آیند. افراد کمی در خیابان‌های ساکت این شهر سابقا کشاورزی واقع در شرق آلمان پرسه می‌زنند. این شهر که گلبیتش نام دارد میعادگاه اصلی خود یعنی رستوران محلی را اندکی پس از فروپاشی دیوار برلین در ۲۵ سال پیش، از دست داد. همچنین اکنون ساکنان این شهر برای خرید هفتگی خود به سوپرمارکت سیار ریچ وابسته هستند.

درشرایطی که تریلیون‌ها دلار صرف بازسازی زیرساخت‌های شرق در بخش‌هایی از آلمان که دهه‌ها پشت پرده آهنین قرار داشتند، شده، اما برخی معتقدند شکاف بین شرق و غرب این کشور همچنان مشهود است. اینگیرید استامپ ۷۵ ساله درحالی که کالاهایی را که از ریچ خریده در سبدش می‌گذارد، می‌گوید: «قبل از فروپاشی دیوار ما کار می‌کردیم به همین دلیل همه چیز آسان‌تر بود؛ اما بعد از آن وضع بدتر شد.»

برای مثال نرخ بیکاری در شرق ۷/۹ درصد است درحالی که در غرب ۰/۶ درصد است. در برخی شهرهای شرقی نرخ بیکاری به ۱۲ درصد رسیده است. مارگوت رز ۷۷ ساله هم می‌گوید: «اکنون تقریبا افراد مسن در اینجا ساکن هستند. جوانان برای کار به غرب رفته‌اند.»

گرچه بخش وسیعی از شهر بازسازی شده است، اما ساختمان‌های قدیمی و مزارع رها شده نشان می‌دهد که از زمان سقوط کمونیسم رفاه در غول اقتصادی آلمان به همه تعلق نگرفته است.

استامپ می‌گوید: «اینجا در حومه شهر دیگر رستوران و فروشگاه وجود ندارد. تلاش‌های فراوانی برای بازکردن رستوران و فروشگاه‌های جدید صورت گرفت، اما همگی با شکست مواجه شد.»

آمار نیز حرف او را تصدیق می‌کند. تعداد بسیاری از جوانان پس از فروپاشی دیوار برلین روستاهای شرق را ترک کرده‌اند و به دنبال شغل به غرب رفته‌اند. اغلب آنها والدینشان را رها کرده‌اند.

ریچ، مالک سوپرمارکت سیار، می‌گوید: «در موارد بسیار، پدرها فوت کرده‌اند و مادرها گواهینامه رانندگی ندارند. همه سوپرمارکت‌ها در این روستاهای کوچک شرق آلمان شعبه سوپرهای زنجیره‌ای کونسوم بودند که به‌دلیل اینکه دیگر از نظر اقتصادی به صرفه نبودند برچیده شدند.»

براساس تحقیقی که به تازگی توسط انجمن تحقیقات اقتصادی آی‌اف‌دبلیو منتشر شده است، از سال ۱۹۹۰، سال اتحاد مجدد آلمان، تا سال ۲۰۱۳، ۹/۱ میلیون نفر از مناطق شرقی آلمان به غرب مهاجرت کرده‌اند. اما ارقام سال گذشته نشان می‌دهد درحال حاضر مهاجرت بین منطقه‌ای ناچیز است. با این وجود، نرخ پایین تولد، مهاجرت‌های قبلی و جمعیت سالخورده به مشکلات شرق می‌افزاید.

مهاجرت روستاییان و ورود سوپرمارکت‌های بزرگ پس از فروپاشی دیوار برلین بر کسب‌وکار خانوادگی ریچ نیز تاثیر منفی داشته است. اما در سال ۱۹۹۹، او سوپرمارکت سیار خود را به راه انداخت. او بین شهرهای این منطقه که از نظر اقتصادی دچار مشکل هستند سفر می‌کند. خانواده او از سال ۱۹۳۰ در این شهرها دارای فروشگاه‌های مواد غذایی و لوازم خانگی بودند.

طی نزدیک به ۴۰ سال حاکمیت کمونیسم، خانواده ریچ، ستم و سوءمدیریت اقتصادی رژیم آلمان شرقی را درک کرده بود. فروشگاه خوار‌بار فروشی که پدر ریچ به یک کسب‌وکار موفق تبدیل کرده بود در سال ۱۹۵۳ به مالکیت دولت درآمد و اعضای خانواده مجبور شدند به استخدام فروشگاه خود درآیند. گرچه بسیاری از کالاها همچون موز، همیشه کمیاب بودند، اما ریچ می‌گوید می‌توانست کالاهایی را که در فروشگاه‌های دیگر وجود نداشت، عرضه کند. او می‌گوید: «ما همچنان سوپرمارکت را مثل یک کسب‌وکار خصوصی اداره می‌کردیم.» او می‌افزاید: «در آن زمان اوضاع ما خوب بود. اما بعدا از اسناد اشتازی متوجه شدیم که تحت نظارت مستمر دولت قرار داشتیم.»

پلیس مخفی اشتازی سال‌ها به‌طور منظم درباره ریچ اطلاعات جمع‌آوری می‌کرده است. ریچ علنا از اقتصاد دولتی و رهبری سیاسی آلمان شرقی انتقاد می‌کرد.

پس از فروپاشی دیوار برلین کسب‌وکار ریچ دوباره خصوصی شد و امروزه او با افتخار می‌گوید که: «هیچ‌گونه بدهی ندارد.» او می‌گوید بسیاری از بخش‌های آلمان شرقی سابق اکنون آن شکوفایی‌ را که زمانی هلموت کوهل، صدراعظم سابق آلمان، وعده داده بود به دست آورده‌اند. برای مثال شهر بیترفلد که زمانی یک شهر صنعتی کثیف و متعفن بود به یک فضای پررونق کسب و کار تبدیل شده است که شرکت‌های فعال در زمینه انرژی خورشیدی در آن مستقر شده‌اند. پیش از فروپاشی دیوار برلین، بیترفیلد به‌دلیل تولید مواد شیمیایی، آفت‌کش و دیگر محصولات سمی، شهری با آلودگی فراوان بود. بیش از ۴ درصد از درآمد آلمان شرقی از مجتمع شیمیایی بیترفیلد که متشکل از ۸۰ کارخانه مجزا بود ناشی می‌شد. پس از یک پاک‌سازی سریع، اکنون بیترفیلد میزبان ۳۶۰ شرکت است که برای بیش از ۱۱ هزار نفر شغل ایجاد کرده‌اند.

همچنین در دهه ۱۹۹۰ چهار دریاچه این منطقه به مکان تفریحی تبدیل شد. شهر لایپزیک نیز اکنون مدرن‌تر از برلین پر جنب و جوش شده است. با این وجود، ریچ معتقد است برخی مناطق شرق حتی با گذشت ۲۵ سال از فروپاشی دیوار برلین دچار مشکل هستند. او می‌گوید:«شکاف بین شرق و غرب در ذهن نسل بعد نمایان نخواهد بود. فکر می‌کنم ۲۰ سال دیگر طول خواهد کشید تا تفاوت‌های اقتصادی دیگر مشهود نباشند.»