تاثیر بهای نفت بر تقاضای فولاد در خاورمیانه

رضا زائر حیدری

بحران اقتصاد جهانی و سقوط قیمت نفت موجب تعویق و حتی توقف بسیاری از پروژه‌های وابسته به بخش انرژی گردید، اما بالارفتن مجدد بهای محصولات هیدروکربنی موجب ازسرگیری مجدد فعالیت‌ در این بخش شده‌است. کشور‌های عرب منطقه خلیج‌فارس تلاش زیادی را با اهداف افزایش حضورشان در بازار جهانی انرژی آغاز کرده‌‌اند. پروژه‌ها جان تازه‌ای گرفته‌اند و حجم عظیمی از فولاد‌های تخت با کیفیت‌های متفاوت مورد نیاز است. کارخانه‌های لوله‌سازی در منطقه ظرفیت خود را مطابق با شرایط جدید افزایش می‌دهند و بخش زیادی از سازه‌های فولادی، ورق‌های گرم و سرد و فولاد‌های خاص از خارج از منطقه وارد می‌شود. شروع مجدد پروژه‌های عظیم نفت، گاز، خطوط انتقال و تاسیسات پالایشگاهی فرصت‌های جدیدی را در صنعت فولاد ایجاد کرده که نباید از نگاه ما دور بماند. در سال ۲۰۰۹، مصرف فولاد خاورمیانه در بخش نفت و گاز، بیش از دیگر نقاط بود، اما در این منطقه از جهان نیز، با توجه به شرایط خاص اقتصادی، در مقایسه با پروژه‌های عظیم سال‌های گذشته، شاهد روندی نزولی بودیم، تا جایی که شماری از طرح‌های بخش توسعه عملا متوقف مانده بود. اما اکنون به نظر می‌رسد برای پروژه‌هایی که با تاخیر روبه‌رو شده‌اند، زمان‌بندی جدیدی در نظر گرفته شده ‌است، کار آغاز شده است. این پیشرفت نتیجه سه تغییر عمده در شرایط است.۱. به نظر می‌رسد که کف قیمت نفت خام در حدود ۸۰ دلار برای هر بشکه تثبیت شده‌ است، این قیمت به کشور‌های تولیدکننده اجازه می‌دهد برنامه‌های سرمایه‌گذاری خود را مجددا از سر بگیرند.۲. هزینه‌های مهندسی، تدارکات و پیمانکاری که تا سال ۲۰۰۸ به حدی افزایش یافته بود که موجب ایجاد مشکلاتی برای بسیاری از پروژه‌ها شده‌بود، اینک به طرز چشمگیری کاهش یافته است.۳. پس از کاهش چشمگیر روند سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف که در ماه‌های پایانی سال ۲۰۰۸ آغاز شده بود، اکنون فضای مطمئن‌تری برای سرمایه‌گذاری‌های جدید شکل‌گرفته است. اینک بانک‌های بین‌المللی شروع به اعطای تسهیلات قابل توجهی نموده‌‌اند و بانک‌های منطقه‌ای نیز جانی تازه‌ گرفته‌اند.

تاثیر بهای انرژی بر استخراج

پس از آنکه قیمت نفت خام در ژوئن ۲۰۰۸ با روندی رو به ‌رشد به ۱۴۷ دلار برای هر بشکه رسید، تعجب‌آور نبود که تعداد سکوهای نفتی و گازی خاورمیانه نیز متناسب با آن افزایش یابد. در آن زمان ۲۰۹ سکوی نفتی و ۸۹ سکوی گازی در منطقه خاورمیانه در حال فعالیت بود. پس از آنکه قیمت نفت تنزل پیداکرد، تعداد سکوها نیز متعاقب آن کاهش یافت. آخرین آمار نشان می‌دهد که در حال حاضر ۱۷۰ سکوی نفتی و ۸۸ سکوی گازی در این منطقه در حال فعالیت است.

تاثیر بهای انرژی بر مصرف فولاد

در سال ۲۰۰۹ واردات کالاهای لوله‌‌های OCTG، لوله‌های نفتی و ورق‌های فولادی به کشورهای نفتی به دلیل تعویق پروژه‌های صنعتی آسیب جدی دید. تناریس، تولیدکننده لوله‌های OCTG اظهار می‌کند که تقاضای جهانی برای این محصول در سال ۲۰۰۹ بیش از ۳۰ درصد افت داشته‌است که نشان‌دهنده کاهش در حفاری‌های نفت و گاز است. این کاهش در منطقه در خاورمیانه و آفریقا تنها ۱۰ درصد گزارش شده است.

عربستان: بازار اصلی لوله‌های نفت

کاهش آشکار در واردات لوله‌های فولادی عربستان تا حدودی به دلیل تکمیل شماری از پروژه‌های گسترده نفتی است. پروژه‌هایی نظیر خوریاس، خورسنیه، شیبه، نعیم و کاخانه پتروشیمی پتروربیق. عربستان سعودی، بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت خام در جهان، ظرفیت تولید خود را در اواسط سال ۲۰۰۹ به ۱۲ میلیون و پانصد هزار بشکه افزایش داده‌است. این رقم یعنی یک‌ میلیون و پانصد و پنجاه هزار بشکه افزایش: صد هزار بشکه از حوزه نعیم، ۲۵۰ هزار بشکه از حوزه شیبه، و یک میلیون و دویست هزار بشکه از میدان نفتی خوریاس. این افزایش تولید به عنوان بزرگ‌ترین افزایش در تاریخ تولید نفت ثبت شده‌است. بر اساس آمار منتشره آرامکو در پروژه خوریاس ۱۴۵هزار تن سازه‌های فولادی و ۴ هزار کیلومتر لوله، به مصرف رسیده‌است. با این همه تولید عربستان به دلیل سهمیه‌بندی اوپک در حال حاضر کمتر از ظرفیت این کشور است. با کمرنگ شدن بحران اقتصادی در جهان، تقاضا برای نفت رو به افزایش است و در چشم‌انداز طولانی‌تر انتظار می‌رود که خاورمیانه و به خصوص منطقه خلیج‌فارس تولیدات هیدرات کربنی خود را افزایش دهند، اما از عربستان سعودی انتظار نمی‌رود که در آینده نزدیک تولید خود را افزایش دهد. مگر آنکه حجم تقاضای جهانی به شدت افزایش یابد یا اینکه عراق نتواند ظرفیت خود را به اندازه کافی افزایش دهد. آرامکو سعودی در حال حاضر، تنها پروژه نفت ساحلی منیفا را در دست دارد که انتظار می‌رود تا سال ۲۰۱۳ به اتمام برسد. به دلیل وجود گازهای ترش، حجم زیادی از لوله‌های فولاد آلیاژی و لوله‌های فولادی با روکش کربن در این پروژه مورد استفاده قرار خواهد گرفت. کار بر روی پروژه سفانیه نیازمند بیشتر از ۲۰ هزار تن لوله است که بخش عمده آن لوله‌هایSAW خواهد بود.

لوله‌های فولادی برای خطوط گازی

در سرتاسر منطقه خلیج‌فارس تقاضا برای افزایش حجم تولید گاز وجود دارد؛ چراکه این سوخت فسیلی مانند نفت خام مشمول سهمیه‌بندی اوپک نیست. عربستان سعودی هفتمین تولیدکننده گاز طبیعی جهان است و قطر با تفاوت کمی پس از آن قرار دارد، عربستان در حال حاضر ۵/۲ درصد از کل گاز جهان را تولید می‌کند، اما دارنده ۴ درصد از منابع گاز طبیعی است و درصدد است که ظرفیت خود را تا سال ۲۰۱۴ تا حد ۴۰ درصد یعنی ۵/۴ میلیارد فوت مکعب در روز بالا ببرد تا تقاضای بومی منطقه را پاسخگو باشد. افزایش تولید از پروژه ساحلی کرام خواهد بود که در سال ۲۰۱۲ به بهره برداری خواهدرسید و انتظار می‌رود تولیدی معادل ۸/۱ میلیارد فوت مکعب در روز داشته باشد.

گاز ترش سولفوره با خط لوله ۱۱۰ کیلومتری زیردریایی به خورسنیه آورده می‌شود تا به عمل آورده شود. آرامکو پیش‌بینی می‌کند که این تجهیزات به همراه سکوها و دیگر سازه‌های زیربنایی به ۳۰هزار تن فولاد نیاز خواهد داشت، در حالی که پروژه خورسنیه جمعا ۹۴ هزار تن فولاد سازه‌ای نیاز دارد. دیگر افزایش‌ها در تولید گاز از حوزه‌های عربیه و حسبه خواهد بود. برای فرآوری این گاز به حجم ۵/۲ میلیارد فوت مکعب در روز، باید کارخانه واسیت در ساحل شرقی کشور ساخته شود، علاوه بر این، تولید در پروژه‌های دیگر نیز افزایش خواهد یافت. انتظار می‌رود در لوله‌کشی زیردریایی حسبه به عربیه بیش از ۱۰۰ هزار تن لوله به کار گرفته شود که حدود ۵ درصد از آن، لوله‌های بدون درز خواهدبود. آرامکو سعودی فعالانه در پی بهره‌برداری از گاز است تا به افزایش بالاتری در تولید دست یابد.

پالایشگاه‌، بخش دیگر تقاضای فولاد

بسیاری از کشورهای حوزه منا در پی راه‌اندازی تاسیسات جدید پالایش نفت و مواد پتروشیمی هستند. عربستان سعودی شروع به گسترش عظیم بخش پالایش و پتروشیمی کرده است و هر کدام از این کارخانه‌ها نیازمند صدها میلیون دلار لوله‌های بدون درز و روکش‌دار هستند. یکی از بازرگانان مقدار فولاد آلیاژی و ضدزنگ مصرفی در چنین تجهیزاتی را ۲۵ درصد از کل نیاز فولاد تخمین می‌زند. با توجه به اوضاع نامطمئن اقتصادی در سال‌های قبل، برخی از کارخانه‌ها به حالت نیمه تعطیل درآمده‌اند، ولی در حال حاضر فعالیت دوباره به جریان افتاده است. عربستان سعودی سرمایه‌گذاری سنگینی روی تجهیزات برق و دستگاه‌های آب شیرین کن انجام داده است. این برنامه دست کم ۳۰ گیگاوات توان مورد نیاز تا سال ۲۰۲۵ را جبران می‌کند. در حالی که تجهیزات تولید نیرو، بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان تولیدات فولاد آلیاژی و کربنی هستند، تجهیزاتی که در آب دریا هستند نیازمند به مقدار بیشتری از فولادهای ضد زنگ هستند.

برنامه‌های بزرگ عراق

در حالی که آینده سیاسی عراق همچنان در ‌هاله‌ای از ابهام قرار دارد، سرمایه‌گذاران امیدوارند که روند رو به رشد توافق‌نامه‌های امضاشده با شرکت‌های بزرگ نفتی به افزایش ظرفیت تولید این کشور منجر گردد. عراق حرکت بزرگی را در جهت گسترش تولید نفت خام آغاز کرده است که اگر به تحقق برسد، شاهد یک افزایش یک میلیون و صد هزار بشکه‌ای در روز خواهیم بود، در این صورت این برنامه پس از عربستان سعودی دومین افزایش برق آسای ظرفیت تولید خواهد بود. وزارت نفت عراق و شرکت نفتی چینی CNOOC تفاهم نامه‌ای با هدف افزایش تولید نفت در حوزه‌های نفتی بزرگان، ابوقیراب و فکه امضاکرده‌اند. بنابراین قرارداد در طول هفت سال، تولید این منابع از ۱۰۰هزار بشکه در روز به ۴۵۰ هزار بشکه خواهدرسید.شرکت‌های بین‌المللی نفتی با توجه به ارقام بالای مزایده‌ها در اواخر سال گذشته، به رقابت برخاسته‌اند. در اوایل سال جاری قرارداد مرحله نهایی پروژه‌های عظیم ناحیه بصره و قورنای غربی شماره ۲ با شرکت لوک اویل روسیه و استات اویل نروژ منعقد شد، اما توافق با شل بر سر حوزه گاز طبیعی بصره به مشکل برخورده است.

کویت و برنامه‌های اجرایی

شرکت نفتی دولتی کویت، KPC تلاش پیگیری دارد تا پروژه‌های کلیدی در شمال کویت را به اتمام برساند. این پروژه‌ها برای بالا بردن ظرفیت تولید تا سقف ۴ میلیون بشکه در روز است. در حال حاضر اختلاف میان شاخه‌های اجرایی و قانونگذاری دولت، باعث عدم دستیابی این کشور به تولید بهینه شده است. چشم‌انداز تولید ۷۰۰ هزار بشکه نفت سنگین در روز، به ۴۵۰ هزار بشکه تقلیل یافته است.

قطر

قطر مصمم است که در سال جاری، به ظرفیت تولید ۷۷ میلیون تن گاز مایع طبیعی در سال دست یابد. دوحه در حال حاضر در حال ارزیابی بهترین راه برای بهره‌برداری از منابع عظیم گازی واقع در شمال این کشور است، همچنین مصمم است که به هر طریق مقدار گاز تولیدی خود را بالا ببرد.

این باعث توقف و فسخ برخی از برنامه‌های تبدیل گاز به مایعات GTL شده است. در حال حاضر قطر دارای دو پروژه اریکس و پیرل است. پیرل به هدف تولید ۱۴۰ هزار بشکه در روز و توسط شل ساخته می‌شود و بزرگ‌ترین پروژه قطر است و به عنوان بزرگ‌ترین پروژه منفرد دنیا مطرح است. این پروژه ۱۰۰ هزار تن لوله مصرف دارد و آغاز به کار آن در اوایل ۲۰۱۱ است. همچنین قطر در حال افزایش تولید نفت خام است. این کشور در نظر دارد با کمک شرکت نفتی دانمارکی Maersk توان خود را برای رسیدن به حد یک میلیون بشکه در روز افزایش دهد. در حالی که قطر در حال اتمام پروژه عظیم گسترش گاز مایع است، مصرف فولاد این کشور کاهش می‌یابد، مصرف فولاد بسته به این است که اقدامات آتی برای توسعه منطقه شمال، چگونه باشد.