چشمه‌ای در کویر

بلور طلوع، اثر ایران درودی

غزال صادقی

این برای اولین بار بود که تمام دیوارهای تودرتوی موزه هنرهای معاصر تهران به پرده‌های نقاشی یک هنرمند اختصاص پیدا می‌کرد.

ایران درودی تنها نقاش ایرانی است که نقاشی مدرن را به فضای نقاشی رئال و واقعه‌گرایانه ایرانی وارد کرده و در واقع پایه‌گذار نقاشی نوگرا در این خاک است.

اهل خراسان است. حاشیه نشین کویر، آفتاب سوزان و سرمای شب‌های پرستاره‌اش را به خوبی می‌شناسد. به همین خاطر هم کویر همیشه یکی از موضوع‌های اصلی کارهای او است.

در تابلوهایش تصاویر کویر یا گلباران است یا پرآب. بعضی دیگر از نقاشی‌هایش کاملا ساده هستند. گویی کودکی قلمو بر دست به سراغ بوم رفته باشد، اما در نهایت پشت تمام سادگی کار حس زنانه و شاعرانه نقاش آنچنان کارش را با ارزش کرده که شاید ساعت‌ها با آن طرح ساده مشغول باشی.

درودی را چند دقیقه قبل از دیدارش با دانشجویان رشته نقاشی می‌بینم، کاملا مقتدر اما بسیار فروتن در نهایت سادگی.

از نقاشی‌هایش و رنج‌هایی که در تمام این سال‌‌ها متحمل شده می‌گوید: اگر امروز هر دختری در ایران به راحتی قلم به دست می‌گیرد و به دانشکده نقاشی می‌رود قسمتی از آن را مدیون اولین کسی است که به صورت جدی پا در این رشته گذاشت و آن را به صورت یک حرفه مطرح کرد.

نقاشی‌هایش شماره ندارند. خودش می‌گوید: شب قبل از شروع نمایشگاه به سراغ تابلوها می‌روم و برای هر کدامشان یک نام انتخاب می‌کنم. و در آخر می‌گوید: نقاشی برایم مقدس است، ایمان من است. نقاشی موجودی زنده است و به آن احترام بگذارید.

عاشق خاک ایران

اکبر عالمی - استاد دانشگاه درباره یکدستی فرم آثار ایران درودی می‌گوید: این نقاش صاحب‌سبک است و سبک «فرا واقعیت‌گرای سوررئالیستی» را پشت سر گذاشته و علت این یکدستی در کارهایش به خاطر سبک خاصی است که دنبال می‌کند. ایران زمانی که قلم مو به دست می‌گیرد و با رنگ‌ها بازی می‌کند در دنیای دیگر فرو می‌رود.

عالمی همچنین درباره علاقه این نقاش به وطنش گفت: سال‌ها پیش یک فرانسوی تصمیم گرفته بود تا ۳۰تابلو خانم درودی را به قیمت یک میلیون دلار بخرد. وی می‌توانست این پول را در یک بانک سرمایه‌گذاری کند و تا آخر عمر در نهایت آرامش وقت خود را در سواحل قناری بگذراند، اما او عاشق ایران و این خاک است و من می‌توانم بگویم به معنی واقعی این روایت اسلامی که در بعضی موارد روح انسان‌ها با اسم‌هایشان تلفیقی عمیق به وجود می‌آورد در ارتباط با ایران درودی اعتقاد دارم.

وی عاشق ایران است و شیفتگی‌هایش را به کارهایش خیلی دوست دارم. کتاب «چشم شنوا» کتاب نفیسی از وی است که مطمئنم به زودی در بازار نایاب می‌شود. وقتی کتاب قبلی وی تحت عنوان «فاصله دو نقطه» را ۷سال پیش خواندم خوب به خاطر دارم که از ساعت ۱۱ شب تا ۴صبح به طول انجامید. با خواندن این کتاب به روح لطیف این هنرمند که با فروتنی درباره ایران سخن گفته بود پی بردم. این منتقد ادامه داد: درودی نقاشی است که به هیچ نقاش دیگری حسادت نمی‌کند، چیزی که متاسفانه در دنیای هنرمندان همیشه وجود دارد و سهراب هم همیشه از آن گله داشت و حتی در شعرهایش به آن اشاره می‌کرد. دنیای هنرمندان از نگاه این نقاش آنقدر بزرگ است که هیچ هنرمندی جای هنرمند دیگری را در جهان تنگ نمی‌کند.

عالمی درباره سبک کارهای ایران درودی گفت: تابلوهای او آثار ساده‌ای نیست که مثلا برادر من که مهندس راه و ساختمان است، آنها را درک کند؛ چون معمولا این گروه مردم نقاشی‌هایی از نوع و سبک «ساخت‌و‌ساز» را که شبیه به عکاسی رنگی و کاملا رئال و قابل‌لمس است، می‌خرند و به دیوار خانه خود می‌زنند.

درودی در جوانی از کارهای «دلاکروا» الهام گرفته اما تقلید، درک آثار نقاشی وی سواد نقاشی و درک هنری می‌خ واهد.

این در تمامی موارد صادق است. به عنوان مثال درک یک موسیقی خوب کلاسیک، یک تئاتر خوب، آثار گوگن و پیکاسو برای همه میسر نیست و فهمیدن آنها سعادت می‌خواهد و هر کسی هم سعادت آن را ندارد.

الهام از ونگوک

یکی از تابلوهای نمایشگاه، محل سکونت ونگوک را نشان می‌دهد، منظره جایی است که روزی نقاش در آنجا می‌زیسته.

خودش در ارتباط با این نقاشی و چگونگی ساخته شدنش می‌گوید: به آنجا رفتیم تا شاید دیدن فضای زندگی ونگوک تاثیری بر روی نقاشی من بگذارد، چون آن روزها در دانشکده فرانسه دوستانم مرا بسیار بی‌استعداد می‌دانستند و هیچ امیدی به نقاش شدنم نبود و در نهایت این تابلو به عنوان اولین سکوی پرتاب و موفقیت ایران درودی به کمکش می‌آید، زیرا بعدها یک منتقد فرانسوی، تصویر آن را در روزنامه منتشر می‌کند و نقد بسیار زیبایی نیز در ارتباط با حس و رنگ‌شناسی قوی نقاش می‌نویسد.

سوررئالیسم شرقی

طاها بهبهانی - نقاش درباره هنر نقاشی درودی می‌گوید: خانم درودی در یک مقطع زمانی نقاشی مدرن را مطرح کرده که قبل از آن زمینه‌ای از این سبک نقاشی در ایران نبود و ایشان به عنوان پیشکسوت نوگرا در ایران مطرح هستند و جزو نسل نقاشانی هستند که نقاشی مدرن را به ایران آورده‌اند و یک نوع سوررئالیسم تغزلی (شاعرانه) را آنچنان‌که در شرق مطرح است، با کمک گرفتن از المان‌های شرقی چون نور در کارهایش استفاده کرده است.

بهبهانی همچنین در ارتباط با شاخصه‌های آثار نقاشی وی توضیح داد: به انتخاب صحیح رنگ‌ها و در واقع پرسپکتیو رنگ ایشان روی اصل صحیح پیاده شده که مثلا در یک تابلوی ۲×۲ عمق کیلومتر‌ها به تصویر کشیده و تماشاچی را از خودش رها می‌کند.

نقاشی‌های وی کاملا شرقی هستند. از المان نور به درستی استفاده می‌کند، رنگ‌ها را به خوبی می‌شناسد و به دلیل تسهیلات و سواد شناخت هنر مدرن را دارد و مجموعه اینها شخصیت قابل‌احترام این نقاش را می‌سازد.

وی در پایان گفت: معماری کویری ایران در کارهای درودی به صورت بلوری و متبلور وجود دارد که نشان‌دهنده علاقه وی به کشورش است.

زندگی در کویر

در بیشتر کارهایش کویرهای لم‌یزرع وجود دارند. در ابتدا و بدون توجه به نظر تصاویر مانوس کننده و غمگین به نظر می‌رسند. اما استفاده از نور در کارهایش باعث شده تا در چنین کویر خشکی نیز نور و زندگی و جاری بودن آن حس کنیم.

حس امیدواری و بقا که حتی زندگی در اینجا هم بارور می‌شود. استفاده از فضاهای کویری و وجود گنبدها در بیشتر کارهای ایران درودی فضای زندگی وی در مشهد و علاقه به زادوبومش را تداعی می‌کند و با این که کارها کاملا مدرن و دارای سبک و سیاقی غربی هستند، حال و هوا و حس ایرانی بودن و شرقی بودن را نیز در خود دارند.

حسین خسروجردی نقاش می‌گوید: در ارتباط با کارهای خانم درودی سخت است صحبت کنیم، ایشان از نقاشان پیشکسوت و بسیار خوب ما هستند و باید به موقعیت ایشان احترام بگذاریم. زمان همه چیز را به آدم‌ها می‌آموزد. میوه را نباید زود چید بلکه باید آن را سرفصلش چید.

برعکس کسانی که هنوز در کارهایشان خام هستند، ایشان زیادی جلو هستند؛ پس نمی‌توان کارهایشان را نقد کرد چون همه چیز شکل گرفته. اگر قرار بود کسی ایشان را نقد کند باید سال‌های پیش این کار را می‌کرد. ما قضاوت در این مورد را به عهده خود مردم می‌گذاریم.

اما در آخر هم می‌گویم: سابقه کار طولانی و نقاشی ایشان خیلی خوب است و این امید را دارم که همچنان مانند سابق به کارهایش ادامه بدهد.

ایران درودی جزو نقاشان پیشکسوتی است که زحمت بسیاری برای شکوفایی نقاشی در ایران متحمل شده و باعث ایجاد جهشی در این هنر شده است.