فصل جدید روابط ایران و آذربایجان

میرقاسم مومنی مدیرعامل موسسه پژوهشی و مطالعات چشم‌انداز ابرارنوین ایران جزو نخستین کشورهایی بود که بعد از استقلال آذربایجان از شوروی سابق، این کشور را به رسمیت شناخت؛‌ با توجه به بحران سیاسی داخلی جمهوری آذربایجان بعد از استقلال این کشور و جنگ بین آذربایجان و ارمنستان که باعث اشغال ۲۰درصد خاک آذربایجان از سوی ارمنستان با حمایت ارتش روسیه شد،‌ تقریبا بیش از یک میلیون نفر آواره از مناطق اشغالی به شهرهای آذربایجان مهاجرت کردند. با توجه به اهمیت منطقه قفقاز که به عنوان یکی از شاهراه‎های مهم تولید و ترانزیت انرژی در جهان محسوب می‌شود، جنگ آذربایجان و ارمنستان فرصتی برای اعمال نفوذ قدرت‎های فرامنطقه‎ای همچون آمریکا و‌ اروپا در این منازعه شد؛‌ همچنین در سال ۱۹۹۴ گروه مینسک متشکل از آمریکا، روسیه و ‌فرانسه، مسوولیت حل این بحران بین آذربایجان و ارمنستان را بر عهده گرفتند و به این وسیله از حضور کشورهای همسایه به‌خصوص جمهوری اسلامی ایران که دارای مرز مشترک با آذربایجان و ارمنستان است، ممانعت به عمل آوردند. با توجه به گذشت بیش از ۲۰ سال از این اتفاقات، ما شاهد هستیم که هنوز بحران قره‌باغ حل نشده و گروه مینسک اقدام عملی انجام نداده است؛ همچنین نتیجه گرفته می‎شود حضور گروه مینسک بیشتر برای فشار به دولت آذربایجان و امتیازگیری در حوزه انرژی و مسائل امنیتی از این کشور بوده است. در برهه فعلی سفر محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران که نقش مهمی در اجرایی کردن توافقات فی‌مابین حسن روحانی، رئیس‌جمهور با الهام‌علی اف، رئیس‌جمهور آذربایجان داشته است، اهمیت بالایی دارد و در این سفر درخصوص گسترش روابط اقتصادی،‌ فرهنگی، علمی و بحث مساعدت جهت فعالیت تجار ایرانی در آذربایجان و پروژه‌های مشترک و همچنین مشارکت در تامین امنیت منطقه‎ای و مبارزه با تروریسم مذاکراتی انجام گرفت. بنابراین، با توجه به موضوعات مشترک میان ایران و باکو، سفر محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران می‌تواند آغازگر فصل جدیدی از روابط دو کشور باشد.