پیشروی سریع النصره در سوریه

گروه جهان: جبهه النصره، شاخه جدا شده از القاعده، در حال پیشروی به سوی مرز ترکیه- سوریه است. این گروه در تلاش است تا گذرگاه مهم تحت کنترل شورشیان مورد حمایت غرب را در کنترل خود بگیرد. این گروه روز دوشنبه به ۶ کیلومتری گذرگاه استراتژیک «باب الحوا» رسید که مسیر مهم تدارکاتی برای شورشیان سوری است که در شمال استان عدلیب در حال جنگ هستند. دیده‌بان سوری حقوق بشر مستقر در لندن اعلام کرد که مبارزان جبهه النصره در حال تجمع در شهر «سرمده» دیده شدند. « باب الحوا» که در کنترل اتحادی است که «جبهه اسلامی» نامیده می‌شود مسیر تدارکاتی مهمی است که از طریق آن غذا و تجهیزات پزشکی به ساکنان شمال سوریه داده می‌شود. این حرکت از سوی جبهه النصره ضربه‌ای دیگر به طرح‌های آمریکا برای شکل دادن به یک نیروی شورشی «معتدل» است که از توانایی مبارزه با اسد و داعش برخوردار باشد.

به گزارش الجزیره، پیشروی النصره یک روز پس از آن است که این گروه به یک شهر و چندین روستا در استان عدلیب تاخت و آنها را از تصرف «جبهه انقلابی سوریه» (SRF) خارج کرد. این شکست ضربه‌ای بزرگ به «جبهه انقلابی سوریه» است که مورد حمایت غرب است؛ جبهه‌ای که از سوی فرمانده‌ای معروف به نام «جمال معروف» و «حرکه حزم» رهبری می‌شود. «حرکه حزم» گروهی مسلح است که از سوی آمریکا تامین مالی می‌شود. این گروه اوایل سال جاری با ویدئوهایی ظاهر شد که نشان می‌داد مبارزانش با سلاح‌های ساخت غرب از جمله سلاح‌های ضدتانک ساخت آمریکا در حال مبارزه هستند. این گروه پیشروی‌های زیادی در عدلیب داشته است.

در پشت پرده چه می‌گذرد؟

مقام‌های آمریکایی در حال ارزیابی این مساله هستند که حملات هوایی خود در سوریه را به‌گونه‌ای گسترش دهند که النصره - رقیب داعش- را هم دربربگیرد؛ گروهی که به دنبال تسلط بر کریدور استراتژیکی است که به ترکیه می‌رود. افراط‌گرایان النصره اعلام کردند که فاصله چندانی با گذرگاه باب‌الحوا در شمال غربی سوریه در مرز با ترکیه ندارند؛ این گذرگاه مرزی یکی از دو گذرگاهی است که از طریق آن «ارتش آزاد سوریه» کمک‌های نظامی و بشردوستانه از سوی آمریکا و سایر حامیان را به دست می‌آورد. در طول این هفته، شورشیان اعلام کردند که نیروهای النصره شهرها و روستاهای کنترل شده از سوی ارتش آزاد سوریه در استان عدلیب (غرب حلب) را در تصرف خود گرفتند. گروه‌های میانه‌روی شورشی مرتبط با ارتش آزاد سوریه از پایگاه‌های خود بیرون رانده شدند؛ در حالی که ده‌ها نفر از مبارزانشان یا به سوی سوریه می‌گریختند یا- به گفته کنشگران اپوزیسیون- به دنبال پناهنده شدن به این شبه نظامیان بر می‌آمدند.

به نوشته واشنگتن پست، یکی از مقام‌های ارشد آمریکایی به شرط فاش نشدن نام اعلام کرد که ایالات متحده در روزهای اخیر نگران پیشروی‌های سریع النصره در این گذرگاه است. مقام‌های واشنگتن با احتیاط اعلام می‌کنند که هیچ پیشنهادی برای گسترش حملات هوایی به مرحله تصمیم‌گیری نرسیده و حامیان اصلی این تصمیم هم در مورد آن به راه چاره واحدی نرسیده‌اند. یک مقام آمریکایی می‌گوید: «احتمالات زیادی هست که همیشه مورد بحث است. نمی‌خواهم بگویم ما در آستانه اعلام آن تصمیم هستیم. ما می‌خواهیم به اپوزیسیون کمک کنیم، ما می‌خواهیم این گذرگاه مرزی را باز نگه داریم و ما دنبال خیلی چیزهای دیگر هستیم. تمام این اقدامات به دلایلی که می‌دانید بسیار پیچیده است.»

این دیدگاه در میان بسیاری از محافل وجود دارد که اگر ترکیه رویکرد صحیحی در قبال داعش اتخاذ می‌کرد، شاید وضعیت به این پیچیدگی نمی‌رسید. یک دیدگاه در این باره این است که ترکیه با نیروهای افراطی در سوریه (اعم از داعش یا النصره) زد و بند کرده ‌است. شواهد این مساله در عبور و مرور آزادانه نیروهای داعشی در خاک ترکیه، داشتن مغازه‌هایی برای فروش نمادهای این گروه، عبور مهاجرین اروپایی از خاک ترکیه به سوریه قابل ردیابی است.

در میان این دشواری‌ها می‌توان به دفاع هوایی دولت سوریه اشاره کرد. بشار اسد - که هم شورشیان و هم شبه‌نظامیان خواستار سقوط او هستند در عین حالی که این دو گروه علیه یکدیگر هم می‌جنگند- هیچ مداخله‌ای در مورد حملات هوایی آمریکا به مواضع داعش در مناطق شمالی و شرقی سوریه نداشته است. دولت اسد حتی آنها را در این مناطق به چالش نکشیده است. روشن نیست که آیا اسد گسترش این درگیری‌ها به مناطق دیگر را تحمل می‌کند یا خیر؟ تمرکز آمریکا بر داعش، خشم ارتش آزاد سوریه را برانگیخته؛ چرا که این گروه معتقد است این حملات به‌طور غیرمستقیم به اسد کمک می‌کند. بر همین اساس، فارن پالیسی دیدگاه دومی را مطرح می‌کند که بر اساس آن معامله‌ای نانوشته میان اسد و آمریکا شکل گرفته که بر اساس آن نیروهای آمریکایی مواضع نیروهای داعش را هدف قرار دهند. گویی در این مرحله هیچ برنامه‌ای برای هدف قرار دادن مواضع نیروهای دولتی وجود ندارد؛ هر چند دولت آمریکا اعلام کرده که هدف بلندمدتش برکناری اسد از قدرت است. اما آمریکا در این مرحله بر تهدید داعش متمرکز شده که یک سوم عراق به علاوه بخش‌هایی از شمال سوریه را در دست گرفته است و رفع تهدید داعش را گامی فوری برای اعاده نظم می‌داند.

اگرچه استراتژی اوباما شامل آموزش نظامی مرحله به مرحله و تجهیز مبارزان شورشی سوری است؛ اما انتظار می‌رود این برنامه نه ماه‌ها بلکه چند سال به طول انجامد. نگرانی ارتش آزاد سوریه از آنچه این گروه آن را کمک‌های‌اندک و ناکافی می‌نامد، ماه گذشته تشدید شد؛ آنگاه که ژنرال بازنشسته جان آلن - هماهنگ کننده ائتلاف بین‌المللی برای مبارزه با داعش- اعلام کرد که آموزش و سلاح‌های آمریکایی برای کمک به گروه‌های شورشی برای «مبارزه با شبه نظامیان است نه اسد.» آلن در مصاحبه‌ای با الشرق الاوسط می‌گوید:«عناصری از ارتش آزاد خواهند بود که در نهایت با رژیم سرشاخ خواهند شد... اما قصد ما ایجاد نیرویی میدانی برای آزادسازی دمشق نیست؛ هدف ما این نیست.»

اگرچه آلن سخنان خود را ‌اندکی بعد اصلاح کرد و از شدت آن کاست، اما احساس بدی میان شورشیان و حامیان عرب سنی بر جا گذاشت. کشورهایی مانند عربستان سعودی و امارات متحده که در حمله علیه داعش مشارکت دارند می‌گویند دولت آمریکا برای اجتناب از خشم ایران رویکرد سختی در برابر اسد در پیش نگرفته؛ در عین حالی که مذاکرات برای رسیدن به راه‌حلی در مورد پرونده هسته‌ای ایران هم جریان دارد. با وجود افزایش نگرانی آمریکا در مورد گذرگاه مرزی اما عدم تعامل میان شورشیان و دولت باعث آن چیزی شد که همین هفته شاهد بودیم. سرگرد «کورتیس. جِی. کلوگ» سخنگوی فرماندهی مرکزی آمریکا می‌گوید:«ما از گزارش‌های رسانه‌ای در مورد پیشروی‌های النصره آگاه شده‌ایم؛ اما چیزی برای تایید این خبر ندارم.» یکی از مقام‌های مهم در «ائتلاف اپوزیسیون سوری» - چتر سیاسی مورد حمایت آمریکا برای ارتش آزاد سوریه- روز دوشنبه اعلام کرد که سه روز است از دولت آمریکا خواستار کمک‌های اضطراری شده‌ایم. این مقام می‌گوید:«ما یادداشتی به دفتر ژنرال آلن فرستادیم و درخواست کمک کردیم. به ما گفته شد که اطلاعات به سنتکام فرستاده شده... هیچ پاسخی دریافت نکردیم.»

این رویکرد ما را به دیدگاه سومی رهنمون می‌سازد که بر اساس آن ترکیه با آمریکا بر سر برخی گروه‌ها همچون النصره معامله کرده است. این معامله در راستای این مساله است که غرب کاری به گروه‌هایی مانند النصره نداشته باشد. از آغاز جنگ داخلی در سوریه، ترکیه موضعی مخالف با اسد در پیش گرفته‌است. طی ماه‌های اخیر در تحولات مربوط به آزادی گروگان‌های ترکیه از دست داعش، بحث زد و بند با این گروه جدی‌تر شد. رویکرد سوم معتقد است که ترکیه شرط مشارکت خود با غرب را همانا مستثنا کردن برخی گروه‌ها از حمله دانسته است. گمان می‌رود پیشروی النصره به سوی مرز ترکیه در همین راستا قابل تحلیل باشد.

«قابی شهبندر»، سخنگوی ائتلاف اپوزیسیون می‌گوید شورشیان میانه رو هنوز برخی مناطق نزدیک مرز را در دست دارند. او می‌گوید: «همه چیز از دست نرفته. افراد النصره پیشرفت‌های چشمگیری داشته‌اند... آنچه در روزهای آینده رخ خواهد داد واقعا مهم خواهد بود.» یک مقام ارشد دولت اوباما می‌گوید او از درخواست کمک‌های اضطراری «آگاه نبود». او می‌گوید:«می‌توانید تصور کنید که در وضعیت‌هایی این‌گونه سوری‌ها و عراقی‌ها دائما درخواست‌هایی دارند.» نقش ترکیه در تحولات کوبانی و به ویژه در پیشروی‌های داعش و النصره در هاله‌ای از ابهام است. این کشور موضع «یک تیر و دو نشان» را انتخاب کرده: از یکسو با مشارکت با غرب در پی این است تا همکاری خود با غرب را نشان دهد اما از سوی دیگر، حمایت‌هایی مشکوک از النصره و داعش به عمل می‌آورد. باید منتظر ماند و دید در روزهای آینده ترکیه چه خواهد کرد.