«ارومیه» چشم انتظار تجربیات جهانی

گروه انرژی- کاهش ۸۰درصدی حجم آب دریاچه ارومیه و خشکی ۶۰درصدی این دریاچه موجب شد تا این بار مسوولان ایرانی، آمریکایی و اروپایی برای عبور از این بحران زیست‌محیطی در برلین گرد هم آیند. تجربه دریاچه «آرال» (میان ازبکستان و قزاقستان) و دریاچه‌ای در آمریکا عمده دلیل برگزاری همایشی جهانی است تا با استفاده از تجربیات سایر کشورها، راهکاری قابل اجرا برای عبور از این بحران در نظر گرفته شود. کاهش بارندگی و رشد تبخیر در سال‌های گذشته، برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی، کاهش تغذیه دریاچه ارومیه از آب‌های سطحی و عوامل اقلیمی از جمله دلایل اصلی کاهش حجم آب دریاچه‌ای است که نه تنها برای ایران، بلکه برای زیست بوم جهان دارای اهمیت و توجه فراوان است. براساس آمار اعلام شده از سوی شرکت مدیریت منابع آب ایران حجم بارندگی در ارومیه در سال‌های اخیر ۱۱درصد کاهش داشته که این امر خشکی ۹۳ کیلومتر از مساحت دومین دریاچه آب شور جهان را به همراه داشته است؛ مشکلی که رفع آن یکی از بزرگ‌ترین دغدغه های دولت یازدهم محسوب می‌شود و جهانی بودن این دریاچه سایر کشورها را نیز به تکاپو انداخته و تجربیات جهانی قرار است در همایش برلین به کمک این دریاچه بیاید؛ همایشی که به گفته وزیر نیرو ماه آینده در برلین برگزار خواهد شد و در آن کشورهایی که با مشکلی مشابه مواجه شدند تجربیات خود را برای رفع این بحران زیست‌محیطی ارائه خواهند کرد.

بحران دریاچه ارومیه موجب شد تا وزیر نیرو در روزهای آغازین حضور خود در این وزارتخانه وعده دوماهه برای رفع این بحران دهد، وعده‌ای که اجرایی نشد و حال حمید چیت‌چیان رفع بحران دریاچه را در سه سال آینده امکان‌پذیر می‌داند.

چیت‌چیان در حاشیه‌ همایش نجات دریاچه ارومیه با اشاره به اینکه همایش برلین با حضور کارشناسان ایرانی، آمریکایی و اروپایی برگزار خواهد شد، گفت: برای رفع بحران دریاچه ارومیه حتما باید از تجربیات بین‌المللی استفاده کنیم؛ حادثه‌ای که در دریاچه ارومیه اتفاق افتاده چیزی نیست که بارها تجربه شده باشد و فقط نمونه‌ آن در دریاچه «آرال» و دریاچه‌ای در آمریکا اتفاق افتاده است.وی با اعلام خبر بهره ‌بردن از یک مشاور خارجی برای احیای دریاچه ارومیه گفت: برای احیای دریاچه نمی‌توان زمان مشخص کرد؛ در سال ۷۴ میزان آب دریاچه ارومیه به قدری زیاد بود که ایجاد نگرانی کرد و وزارت نیرو را مجبور کرد دایپ‌هایی را در اطراف دریاچه برای نفوذ نکردن آب به تاسیسات نصب کنند. اما از حدود ۱۸ سال گذشته روز‌به‌روز آب دریاچه کاهش پیدا کرده است؛ بنابراین احیای دریاچه کار یکی دو سال نیست. به گفته وزیر نیرو، اما با اجرای طرح‌هایی از جمله انتقال آب از جنوب دریاچه ارومیه و تخصیص اعتبارات لازم در طی سه سال آینده می‌توانیم به نتیجه برسیم و حجم قابل توجهی از آب را وارد دریاچه کنیم.

استحصال یک میلیارد مترمکعب آب

به گفته چیت‌چیان وزارت جهاد کشاورزی به همراه کشاورزان منطقه می‌توانند با اقدام به تغییر الگوی کشت و آبیاری حداقل یک میلیارد مترمکعب از محل صرفه‌جویی آب استحصال کند و آب وارد دریاچه شود. وی با اشاره به اینکه صرفه‌جویی در مصرف آب در پی تغییر الگوی کشت و آبیاری می‌تواند به‌طور جدی در احیای دریاچه ارومیه تاثیر‌گذار باشد، گفت: البته اگر منابع لازم تخصیص پیدا نکند و مردم و دستگاه‌ها نیز کوتاهی کنند، زمان نجات دریاچه طولانی‌تر می‌شود.

وزیر نیرو تاکید کرد با توجه به حاد بودن شرایط ارومیه هم مردم هم دولت باید اقدامات لازم را به صورت جدی انجام دهند.

وزیر نیرو در پاسخ به این پرسش که آیا وزارت نیرو با وزارت جهاد کشاورزی به خاطر نوع عملکرد برخورد می‌کند، گفت: اعتقاد به برخورد نداریم. دستگاه‌ها همه باید همکاری داشته باشند و ما نیازمند همکاری همه از جمله مردم هستیم.

برنامه‌های دولت قبل کارساز نبود

چیت‌چیان ضمن تشریح اقدامات اجرایی در کارگروه نجات دریاچه ارومیه گفت: در دولت قبل برای نجات دریاچه ارومیه ستادی در بالاترین سطح تشکیل شد که این ستاد تصمیماتی اخذ و اعتباراتی اختصاص داد، اما اعتبارات ناکافی بود. نتیجه این شد که وضعیت دریاچه ارومیه سال به سال بدتر می‌شود. وی ادامه داد: با توجه به اهمیت موضوع، در اولین جلسه هیات دولت یازدهم کارگروهی در این باره تشکیل شد تا در کوتاه‌مدت گزارشی درباره اقدامات مورد نیاز ارائه شود.

احتمال خشک ماندن بخشی از دریاچه

علیرضا دائمی، معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی وزارت نیرو نیز در این همایش با تاکید بر اینکه کشور با تنش آبی وسیع مواجه است، گفت: در ۲۹۶ محدوده از ۶۰۹ محدوده مطالعاتی با تنش شدید آبی مواجه هستیم.

وی با اشاره به وظیفه دولت در حفظ دریاچه ارومیه، اظهار کرد: دولت وظیفه دارد که در جایگاه خودش سیاست‌ها، هدایت‌ها، نظام‌ها و قوانین مورد نیاز را ارائه کند؛ اما باید در نظر گرفت که حدود شش میلیون نفر در این حوزه از آب استفاده می‌کنند و بدون کمک آنها که بخشی کشاورز هستند، نمی‌توان کاری کرد.

دائمی با اشاره به اینکه در حال حاضر ۵/۴میلیارد مترمکعب آب در حوزه دریاچه ارومیه مصرف می‌شود، گفت: مصرف آب باید کاهش پیدا کند؛ چرا که در غیر این صورت نمی‌توانیم به بازگشت دریاچه به شرایط قبلی فکر کنیم و امکان دارد که بخشی از دریاچه خشک باقی بماند.

وی با اشاره به اینکه راه‌حل‌هایی که ارائه می‌شود نشان می‌دهد که تکلیف نهایی ما برای حفظ دریاچه چیست، گفت: باید برای حفظ کل دریاچه اقدامات اساسی انجام شود و در غیر این صورت با توجه به آسیب‌هایی که ممکن است به مردم بخورد، باید برای نجات بخشی از دریاچه فکر دیگری کنیم. دائمی با اشاره به اینکه دولت دو ماه فرصت داده تا در روز ۲۷ مهرماه نتایج مطالعات ارائه شود، اظهار کرد: در این فرصت راهکارهای جدید ارائه می‌شوند و با راه‌حل‌های قبلی که تبدیل به نقشه راه شده، تقدیم دولت خواهند شد.

توقف ۴۰ طرح سد‌سازی

معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی وزارت نیرو با اعلام خبر توقف ۴۰ طرح سد‌سازی، گفت: حدود ۵۷ سد در حوزه دریاچه ارومیه است که بخشی از آنها در حال بهره‌برداری است و مطالعه و ساخت ۴۰ سد متوقف شده است. معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی وزارت نیرو با اشاره به اینکه امکان رهاسازی آب از سد‌های فعال وجود دارد، گفت: در این مورد باید هماهنگی صورت بگیرد؛ چرا که این سد‌ها آب‌ شرب، صنایع و کشاورزی را تامین می‌کند. بنابراین قبل از تخلیه مخزن باید به کشاورزان اعلام کنیم که مثلا برای سال جاری آب ۱۰۰ هزار هکتار از اراضی را نمی‌توان تامین کرد. دائمی با اشاره به طرح انتقال آب از ارس به دریاچه ارومیه، گفت: انتقال آب یکی از راهکارهای موجود است، اما انتقال آب از ارس مشکل دریاچه ارومیه را به تنهایی حل نمی‌کند. وی با اشاره به اینکه انتقال آب از ارس با توجه به پروتکل‌هایی که بین کشور‌های همسایه و ایران است و با در نظر گرفتن اقداماتی که در بالا‌دست در کشور‌های دیگر انجام می‌شود، یکی‌ از راه‌حل‌ها است، گفت: ولی حجم آب رودخانه ارس کفایت لازم برای حل مشکل را به تنهایی ندارد.