دگردیسی نفتی اژدهای زرد

محمدحسین بابالو: آزادی‌های اقتصادی جدید در بازار چین شرایط را برای تقویت سرمایه‌گذاری در پالایشگاه‌های جدید به‌گونه‌ای فراهم ساخته که نشانه‌های روشنی از بهبود را در بازار جهانی نفت خام پدید آورده است. خودنمایی تجار جدید چینی برای تامین نیازهای پالایشگاه‌ها، تلاش واحدهای پالایشی دولتی چین برای حضور در بازار منطقه‌ای فرآورده‌ها در شرق آسیا و همچنین جاه‌طلبی شرکت‌های پالایشی کوچک‌تر، شرایط را فراهم آورده تا تقویت تقاضای چین را موجب شود و همچنین به کمک قیمت‌های پایین فعلی نفت خام و راندمان بالاتر تولیدکنندگان، شتاب سریع‌تری به خود بگیرد.

هم‌اکنون اقتصاد چین به‌عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان در حال دگریسی آرامی است که بسیاری از صاحب‌نظران این حوزه، از این تغییرات آرام به‌عنوان یک انقلاب اقتصادی در این کشور یاد می‌کنند تا از یک سو رشد اقتصادی در پرجمعیت‌ترین کشور جهان را مجددا بهبود بخشد و از سوی دیگر با تحریک تقاضای داخلی و همچنین افزایش آزادی‌های اقتصادی دوره‌ای جدید را پیش‌روی تاریخ اقتصادی این کشور ترسیم کند. افزایش سرمایه‌گذاری‌ها در صنایع پیشرفته و ‌های‌تک، حفاظت از محیط زیست، توجه به تحقیقات و پژوهش‌های علمی، تقویت تامین اجتماعی و همچنین محدود ساختن سرمایه‌گذاری‌های پایه برای تولید مس، آلومینیوم و فولاد را می‌توان مهمترین ویژگی‌های این انقلاب اقتصادی برشمرد. از سوی دیگر چین مدتی است که با محدودساختن واردات مواد اولیه، معدنی و مخصوصا حامل‌های انرژی در کنار بازتعریف استراتژی‌های صارداتی خود تلاش دارد تا اقتصاد این کشور را به نوعی مقاوم‌سازی کند.

تمامی این موارد در کنار گسترش بسیاری از آزادی‌های اقتصادی و تقویت زمینه‌های سرمایه‌گذاری‌های جدید و پیشرفته می‌توان محملی جدید برای خودنمایی مجدد بازار و صنایع انرژی را به همراه داشته باشد که دقیقا عکس بسیاری از واقعیت‌های پیشین است. توجه شرکت‌های خصوصی به حضور فعال‌تر در صنعت پالایش چین، تلاش برای افزایش حجم خرده‌فروشی بنزین و گازوئیل در بازار داخلی این کشور و نهایتا تبعیت بخش خصوصی از سیاست‌های جدید نفتی شرکت‌های دولتی چین برای ورود به بازار فرآورده‌ها در شرق آسیا و استفاده از قیمت‌های پایین نفت خام در بازارهای جهانی مواردی است که می‌تواند جایگاه این کشور را در بازار نفت و فرآورده‌های نفتی در جهان تقویت کند. این موارد باعث شده تا برآوردها نشان دهد در سال ۲۰۱۶ حجم تقاضای داخلی چین با ۱۹ درصد از جمعیت جهان برابر با ۲۵ درصد از تقاضای جهانی نفت خام باشد.

این مطلب می‌تواند دورنمای جدیدی را پیش‌روی چین به‌عنوان بازاری مهم برای نفت خام در سال‌های پیش رو ترسیم کند.

در کنار سایه سنگین و بزرگ غول‌های دولتی چینی در بازار نفت، مصرف‌کنندگان کوچک البته به‌صورت خوشه‌های صنعتی که عرف اقتصادی سرمایه‌گذاری‌های قدیمی و جدید چینی‌ها است، در حوزه شرقی چین و در سواحل طولانی این کشور در حال جای‌گیری مجدد هستند. هم‌اکنون پالایشگاه‌های بخش خصوصی با افزایش حجم و تقویت شیوه‌های فعالیت خود در حال نفوذی زیرپوستی در بازار جهانی است. استان شاندونگ چین در شمال شانگهای و در سواحل شرقی این کشور را می‌توان مهم‌ترین‌ حوزه اقتصادی در این خصوص به شمار آورد. به‌عنوان مثال شرکت دونگ‌مینگ در این استان به‌عنوان بزرگ‌ترین اجتماع از واحدهای پالایشگاهی کوچک بخش خصوصی با ارائه چهره‌ای قابل قبول در حال خودنمایی در این عرصه است تا با سابقه دولتی خود بتواند بیش از پیش با تکنولوژی پالایشگاه‌های کوچک جای‌گیری کند.

به گزارش بلومبرگ این شرکت پس از به کار‌گیری دو بخش تجاری مختلف در سنگاپور، مستقیما در سال جاری اقدام به واردات نفت خام خود می‌کند.

چین با تسهیل فرآیند دستیابی به واحدهای کوچک پالایشی در حال تشویق سرمایه‌گذاری‌های جدید بخش خصوصی در صنعت انرژی خود است. این شرایط جدید می‌تواند به‌عنوان عامل مهمی برای افزایش واردات نفت خام به این کشور عمل کند؛ آن هم در شرایطی که مازاد عرضه جهانی باعث شده قیمت‌ها در یک‌ سال گذشته حتی تا کمتر از نصف نیز کاهش یابد. تجمیع ظرفیت این واحدهای کوچک در حالی که سومین ظرفیت بزرگ پالایشی چین را تشکیل می‌دهد می‌تواند به مثابه طرحی هادی با افزایش جذابیت برای کل اقتصاد چین ایفای نقش کند تا عرضه‌هایی از آمریکای لاتین تا غرب آفریقا و حتی استرالیا را نیز به خود جلب کند.

هم‌اکنون تقاضای نفت خام از سوی این قبیل واحدهای پالایشی کوچک به‌عنوان چراغ‌های کوچک ولی پرنوری خودنمایی می‌کند که روزهای بهتری را برای عرضه‌کنندگان جهانی نوید می‌دهد.

اطلاعات جمع‌آوری شده توسط موسسه بلومبرگ نشان می‌دهد حجم واردات نفت خام توسط ۷ واحد پالایشی کوچک از بازارهای جهانی به ۵/ ۳۵ میلیون تن در سال بالغ می‌شود که این حجم برابر است با ۷۰۰ هزار بشکه در روز. این در حالی است که برآوردهای ICIS نشان می‌دهد تا سال ۲۰۱۶ شاهد جهش شدیدی در واردات این میزان نفت خام تنها با محوریت پالایشگاه‌های کوچک خواهیم بود تا جایی که حتی رقم ۴۰‌میلیون تن در سال نیز برآورد شده که از رشدی معادل ۶۷/ ۱۲ درصد حکایت دارد. با توجه به جای‌گیری این قبیل واحدها در سواحل شرقی چین به نظر می‌رسد زیرساخت‌های اصلی و ملزومات زیربنایی برای نیل به این پیش‌بینی وجود داشته اما این زیرساخت‌ها به سرمایه‌گذاری و تقاضا نیز برای اجرایی شدن نیاز دارند.

هم‌اکنون شرکت دونگ مینگ شاندونگ موفق شده مجوز واردات ۵/ ۷ میلیون تن در سال را اخذ کند، فعالیت‌های خود را از ماه آوریل آغاز کرده و اولین محموله خود از بازارهای بین‌المللی را در ماه جولای تحویل گرفته است. یکی از صاحب نظران این حوزه نیز معتقد است هم‌اکنون این شرکت ۵ میلیون بشکه در ماه از ونزوئلا، کلمبیا، عمان، استرالیا و غرب آفریقا وارد می‌کند. اما یک نکته قابل ذکر در این رابطه وجود دارد؛ هم‌اکنون در سنگاپور شاهد خودنمایی صنعت بارگیری، ذخیره‌سازی و حمل‌ونقل‌ نفت خام هستیم که در شرایط مازاد عرضه فعلی و البته از طریق بازار نقدی، نفت خام را با قیمت‌هایی بسیار پایین از حوزه خاورمیانه خریداری کرده و سپس با قیمت‌های روز به بازار چین ارسال می‌کند. این شرکت‌ها به فکر انعقاد قراردادهایی بلندمدت هستند ولی نه هم‌اکنون.

آژانس بین‌المللی انرژی برای بازار چین پیش‌بینی کرده که یک‌چهارم تقاضای جهانی را در سال آینده به خود اختصاص خواهد داد. چین به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده نفت در آسیا در سال آینده میلادی نزدیک به ۲۵/ ۲۴ میلیون بشکه در روز تقاضای نفت خام خواهد داشت که نزدیک به ۲۵ درصد از تقاضای جهان را شامل می‌شود.

به عقیده یکی از صاحب نظران این حوزه، هم‌اکنون برای یک خریدار، بازار وسیع و فراوانی وجود دارد که برای یک واردکننده یک مولفه حمایتی مهم به شمار می‌رود. به نظر می‌رسد رقابت اصلی بین تولیدکنندگان منطقه خاورمیانه در کنار خودنمایی عرضه‌کنندگان جدید در آمریکای لاتین و غرب آفریقا این رقابت را به سایر نقاط جهان امتداد داده و احتمالا ادامه خواهد یافت.

هم‌اکنون این قبیل واحدهای پالایشی در حال تغییر جهت فنی هستند زیرا به‌صورت ابتدایی و بنیادین، بر اساس استفاده از نفت سنگین برنامه‌ریزی شده‌اند اما تنها در همین شرکت نزدیک به ۷۰ درصد از ظرفیت به‌گونه‌ای مدیریت شده تا بخش گسترده‌ای از انواع نفت خام را پوشش دهد.

به‌عنوان مثال این قبیل واحدهای جدید می‌تواند از انواع نفت شیرین یا ترش با متوسط گوگرد ۵/ ۱‌درصد استفاده کند که در رده بندی API در گروه ۱۶ تا ۳۵ قرار می‌گیرد.

هم‌اکنون شرایط بازار داخلی چین به گونه‌ای حرکت می‌کند که به زودی شاهد مازاد عرضه محصولات پالایشی در این کشور همچون، بنزین، گازوئیل یا سوخت جت باشیم. این وضعیت که از هم‌اکنون نیز قابل پیش‌بینی است به نظر می‌رسد به تغییر استراتژی‌های دولتی در این کشور ختم شده و چین به‌عنوان کشور صادرکننده فرآورده‌ها تغییر موضع دهد. البته این جهت‌گیری از هم‌اکنون نیز از سوی شرکت دولتی پتروچاینا در حال تعقیب است بنابراین تغییر برخی قوانین صادراتی را در این کشور می‌توان محتمل دانست. این وضعیت جدید جاه طلبی شرکت‌های پالایشی کوچک‌تر را نیز برانگیخته بنابراین می‌توان افزایش حجم خرید مواد خام را در این چارچوب جدید بیش از پیش متصور دانست.

به نظر می‌رسد با گذشت زمان و البته با افزایش بیشتر حجم عرضه‌ها، مازاد عرضه در بازار چین بیش از پیش خودنمایی کند بنابراین شرکت‌های پالایشی از هم‌اکنون برای ۳ تا ۵ سال آینده در حال برنامه ریزی برای احداث ایستگاه‌های سوخت‌گیری جدید و پمپ‌های بنزین خواهیم بود که تا ۱۰۰۰ واحد جدید را نیز برآورد کرده‌اند.

این در حالی است که با توجه به برخی آزادی‌های جدید اقتصادی در چین، می‌توان در سال‌های آینده انتظار داشت این کشور در بازارهای جهانی انرژی حضور پررنگ‌تری داشته باشد بنابراین بسیاری از شرکت‌های تجاری با اشتیاق در حال جست‌وجوی پالایشگاه‌های جدید و البته کوچک هستند.

در پایان ذکر این مطلب ضروری است که شیوه سرمایه‌گذاری‌های جدید چین در صنعت پالایشگاهی در حالی شکل گرفته که این کشور با افزایش سرمایه‌گذاری‌ها در پالایشگاه‌های کوچک در کنار تقویت راندمان تولید و از همه مهم‌تر تسریع در فرآیند کسب مجوز و مخصوصا نصب ماشین‌آلات، تلاش دارد تا از قیمت‌های پایین فعلی حداکثر استفاده را برده تا بتواند سرمایه‌گذاری‌های اولیه خود را در زمانی محدود مستهلک کند. این در حالی است که به دلیل مالیات‌های گسترده در این کشور و بالابودن تعرفه واردات و همچنین شرایط خاص دولتی، قیمت بنزین در بازارهای داخلی چین به نسبت سقوط بهای نفت خام، کاهش کمتری را تجربه کرده که جذابیت سرمایه‌گذاری‌ها با راندمان بالاتر تولید را افزایش می‌دهد.

به نظر می‌رسد این شرایط در ماه‌های پیش رو باعث تحریک جدیدی در حوزه تقاضا شود ولی سرمایه‌گذاری‌های سنگین این کشور در غرب آفریقا و آمریکای جنوبی شاید این نقطه قوت جدی را تا حدودی با رقابت بین تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان نفت در جهان محدود سازد ولی باز هم این نکته قوت مهمی برای بازارهای جهانی نفت در ماه‌های آینده و مخصوصا سال‌های پیش‌رو به حساب می‌آید. این در حالی است که با دستیابی شرکت‌های پالایشی فعلی به بازار جهانی نفت خام و عرضه‌های بین‌المللی آن هم درصد استفاده از ظرفیت‌های نصب شده پیشین تقویت شده و هم به بهبود راندمان تولید منتهی شده است.