روزی که دیگر آنچه ساخته دست بشر است از او فرمان نپذیرد چه بر سر دنیا می‌آید؟ این شاید مهم‌ترین دغدغه ذهنی عاملان هرچه سریع‌تر رشد کردن ابداعات تکنولوژی در قرن شکوفایی فناوری باشد که با شتاب باور نکردنی به خلق روبات‌هایی با اشکال مختلف دست می‌زنند. روبات‌ها مفهوم واقعی هوش مصنوعی در مقابل هوش واقعی انسان است که قادر هستند به‌طور خستگی‌ناپذیر بسیاری از حرکات و وظایف انسانی را بدون هیچ ادراکی انجام دهند. امروزه آنها در ماموریت‌های خطرناکی همچون جراحی‌های حساس، جابه‌جایی‌های سنگین، کمک به ناتوانان، راندن خودرهای خودران، کمک به سربازان در هنگام جنگ و نجات جان انسان‌ها مشارکت می‌کنند که کوچک‌ترین انحرافی در این برنامه‌ها می‌تواند آنها را به قاتل خالقشان بدل کند.

آنها برنامه‌ریزی می‌شوند و براساس آنچه دستور می‌گیرند، عمل می‌کنند و به‌دلیل شدت یافتن تولید هوش مصنوعی و تبدیل دنیا به جایی که مملو از این روبات‌های بی‌احساس است، یکی از مهم‌ترین سوالات ذهنی انسان‌ها این است که روزی که آنها از کنترل برنامه هایشان خارج شوند و به‌صورت خودمختار عمل کنند چه اتفاقی خواهد افتاد؟ رسانه‌های جهان حالا از تحقیقاتی حکایت می‌کنند که نشان داده است پیشرفته‌ترین نوع هوش مصنوعی در برخی موارد از دستورالعمل‌های برنامه‌ریزی شده پیروی نمی‌کند و تحت اختیار و تصمیم خود عمل می‌کند. پیشرفته‌ترین هوش مصنوعی، «یادگیری ژرف» است. یادگیری ژرف روشی است که دانشمندان با تزریق انواع مختلفی از داده‌ها روبات‌ها را برای تصمیم‌گیری، حل مسائل و مشکلات و دیگر کارها براساس این داده‌ها مهیا می‌سازند. در این زمینه دانشمندان تنها وظیفه تزریق داده‌ها و آموزش روبات‌ها را برعهده دارند و روبات‌ها با توجه به انواع مختلف داده‌های تزریقی به‌طور مستقل تصمیم‌گیری می‌کنند.

یادگیری عمیق می‌تواند روش بسیار موثری باشد؛ چراکه برای مثال می‌تواند بیماری‌های مهلک را به موقع تشخیص دهد یا با توجه به شرایط بازار تصمیمات پر سود میلیون دلاری بگیرد. هوش مصنوعی از چنان پیشرفتی برخوردار شده است که حتی در حال حاضر در برخی موارد دانشمندان نمی‌دانند که هوش مصنوعی چگونه عمل می‌کند. برای مثال در بیمارستان «ماونت سینای» نیویورک یک الگوریتم هوش مصنوعی برای تشخیص بیماری مراجعان به‌کار گرفته شد و این برنامه بیماری همه مراجعین را به درستی تشخیص داد. این برنامه حتی شیزوفرنی را نیز به درستی تشخیص داد. به گواه پزشکان تشخیص بیماری شیزوفرنی بسیار سخت و مشکل است. جوئل دادلی سرپرست گروه تحقیقاتی بیمارستان «مونت سینای» (mount sinai) عنوان کرد که گروهش می‌تواند مدل‌های پیشرفته‌تری نیز بسازد؛ اما هیچ تصوری از اینکه چگونه کار می‌کند ندارند.

روبات‌های مودب

وفور استفاده از این روبات‌ها در زندگی امروز و اهمیت چگونگی مواجهه با آن حتی انسان‌ها را بر آن داشته تا برنامه‌هایی برای برخورد مناسبشان با افراد بنویسند و به هوش مصنوعی القا کنند؛ چراکه حتی این ترس وجود دارد که آنها می‌توانند با برخوردهای بی‌احساس و خشن، تهدیدی بالقوه برای انسان‌ها باشند. به همین دلیل اخیرا گروهی از محققان پروژه آموزش ادب و هنجارهای اجتماعی به روبات‌ها را دنبال می‌کنند. آموزش به روبات‌ها برای آنکه رفتاری مودبانه مشابه انسان‌ها داشته باشند موضوع یکی از پیچیده‌ترین پروژه‌هایی است که توسط گروهی از محققان مورد حمایت آژانس پروژه‌های تحقیقات پیشرفته دفاعی آمریکا موسوم به «دارپا» است. محققان بر این باورند که با آموزش مفاهیم اجتماعی به روبات‌ها می‌توانند این ماشین‌آلات مکانیکی را در مسیر تعامل هرچه بهتر با انسان‌ها قرار دهند. این پروژه از چندی پیش کلید خورده و حتی مراحل اولیه آن نیز توسط گروهی از محققان که مورد حمایت دارپا هستند تکمیل شده است.

دارپا شاخه‌ای از وزارت دفاع آمریکا است که در زمینه توسعه فناوری‌های نوین نظامی فعالیت دارد. به گفته این محققان، سیستم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی در نهایت به این سطح از توانمندی می‌رسند که بتوانند درک درستی از چگونگی انجام یک رفتار خاص در موقعیتی ویژه داشته باشند، دقیقا مانند انسان‌ها. رضا قنادان، از مدیران برنامه دارپا در بیانیه‌ای اعلام کرده است که به دنبال نزدیکی هر چه بیشتر با روبات‌های آینده، خودروهای خودران و دستیارهای دیجیتالی مجازی در تلفن‌های همراه و خانه هایمان هستیم، باید آنها را طوری آموزش دهیم که از قواعدی پیروی کنند که ما انسان‌ها نیز دنبال می‌کنیم. مثال بارزی در این زمینه به استفاده از این ماشین‌آلات در محیطی همچون کتابخانه بازمی‌گردد. محققان می‌گویند سیستم هوش مصنوعی پاسخگویی به تلفن در کتابخانه که باید محیطی آرام داشته باشد قابلیت پاسخگویی با صدای کم به تلفن و یا ساکت کردن صدای آن را ندارد. «دارپا» تاکنون توانسته چارچوب کلی را برای یادگیری ماشینی ارائه کند؛ اما هنوز همه چیز در ابتدای راه قرار دارد.

برخی از روبات‌های احتمالا خطرناک

در حال حاضر اگرچه نمی‌توان لیست بالایی از روبات‌های خطرناک تهیه کرد، اما موضوع ترسناک این بخش از واقعیت است که این لیست هرلحظه در حال تکمیل شدن و طولانی شدن است. لیستی از روبات‌هایی که در آینده نزدیک بسیاری از موقعیت‌های حساس را به‌دست خواهند گرفت. به‌طور مثال وزارت دفاع آمریکا قصد دارد به زودی ارتشی از پهپادهای روباتیک بسازد که با استفاده از هوش مصنوعی حرکات هواپیماهای اطراف خود را تقلید کنند. از این پهپادها برای ماموریت‌های کاملا خودکار استفاده می‌شود. این پهپادهای روباتیک علاوه بر سریع بودن، هوشمند هم هستند و می‌توانند همراه هواپیماهای جنگنده پرواز کنند. «کراتوس دیفنس»، استارت آپی در سیلیکون ولی دو دسته پهپاد طراحی کرده تا به‌عنوان همکاران جنگنده‌ها در ماموریت‌های نظامی شرکت کنند. این پهپادها هنوز در مرحله آزمایش هستند. نخستین نمونه به نام UTAP-۲۲ Mako یک پهپاد سریع‌السیر است که می‌تواند ترکیبی از اسلحه‌های مختلف را حمل و با سرعت ۱۱۲۳ کیلومتر در ساعت پرواز کند. نمونه دوم نیز یک هواپیمای بی‌سرنشین به نام XQ-۲۲۲ Valkyrie است که حداکثر سرعت آن ۱۰۴۹ کیلومتر بر ساعت تخمین زده شده است.

کارشناسان صنعت هوایی معتقدند سرعت زیاد این پهپادها به آنها اجازه می‌دهد همراه جنگنده‌هایی مانند F-۱۶ و F-۳۵ پرواز کنند. این هواپیماهای بدون سرنشین با استفاده از هوش مصنوعی حرکات هواپیماهای اطراف خود را تقلید می‌کنند. به عبارت دیگر نیازی نیست خلبانی روی زمین آنها را کنترل کند. چنین سیستم‌هایی می‌توانند ماموریت‌های کاملا خودکار را انجام دهند. ساخت روبات‌های غول پیکر هم یکی از خطرات احتمالی و ضدبشر در دینای روباتیک آینده است؛ به‌طور مثال در چند سال اخیر روبات‌هایی بسیار بزرگ برای جابه‌جایی وسایل نظامی در ارتش ساخته شده‌اند که بیگ داگ یکی از آنها است. روباتی ۴ پا که در واقع به‌عنوان یک باربر به خدمت ارتش نظامی آمریکا گرفته شد و سرمایه‌گذار این پروژه شرکت دارپا (آژانس پروژه‌های تحقیقاتی پیشرفته دفاعی) بود. این روبات می‌تواند با تسلط کامل روی ۴ پای خود راه برود و می‌تواند سربازان ارتش را در حمل وسایل سنگین‌شان همراهی کند. جالب است بدانید که بیگ داگ قادر به حمل بار تا وزن ۱۵۰ کیلوگرم است و می‌تواند این بار را تا سرعت ۴/ ۶ کیلومتر بر ساعت به مکان‌های مختلف حرکت دهد.

مثال‌های مشابهی از روبات‌های بزرگ و چند برابر قد و وزن انسان وجود دارد که به دلیل بزرگی بیش از حدشان ممکن است در زمان خروج از برنامه‌شان برای جان بشر خطرناک باشند؛ از جمله روبات ژاپنی Kurata ساخت شرکت Suidobashi Heavy Industry است. کوراتا ۴ متر قد دارد و به سلاح‌های مکانیکی و موشک‌اندازها مجهز است. این تسلیحات که در بازوی آن کار گذشته شده‌اند در واقع اسلحه کمری و موشک آتش‌بازی هستند؛ اما این چیزی از خطرناک بودن کوراتا کم نمی‌کند. این غول مکانیکی انسان مانند، به دو حالت کنترل از راه دور با گوشی‌های هوشمند و کنترل دستی از طریق اتاقک خلبان داخل روبات هدایت می‌شود. عجیب‌تر اینکه برای خرید و فروش این غول‌های آهنی هنوز قانون مشخصی وجود ندارد و در حال حاضر اگر دوست داشته باشید روبات کوراتای شخصی خود را داشته باشید می‌توانید با ۵/ ۱۳ میلیون دلار صاحب یکی از این غول‌های آهنی شوید. اطلس (Atlas)روبات دیگری است که مسوولان کمپانی سازنده آن یعنی بوستون داینامیکس تصمیم گرفتند هسته اصلی تکنولوژی این روبات را به یک پلت‌فرم تکامل یافته برسانند و توسعه بیشتری روی آن اعمال کنند.

نتیجه به‌دست‌آمده از این تصمیم روباتی بود تکامل یافته با نام اطلس است که می‌تواند در سطوح مختلف و در شرایط دشوار گوناگون پیاده‌روی کند. اطلس قادر است روی سطوحی که بخشی از آن خالی و بخشی دیگر پر است راه برود، اگر به‌صورت ناگهانی وزنه‌ای به وی ضربه وارد کند کماکان تعادل خودش را حفظ می‌کند، از روی موانع می‌پرد و در صورتی که پاهایش به‌صورت ناگهانی دچار عدم توازن در حین راه رفتن شوند باز هم تعادل خودش را حفظ کند. هدف اصلی از طراحی اطلس به‌کارگیری در عملیات‌های جست‌وجو و نجات است و به همین علت برای آن دست‌های مفصل‌دار و بدنه‌ای پر از سنسورهای دقیق در نظر گرفته شده تا در حفظ تعادل بی‌نظیر باشد. اما شکل ظاهری اطلس در قیاس با دیگر روبات‌ها به خاطر پیچیدگی سخت‌افزاری بیش از حدش، کمتر شبیه انسان است.

با خرید کمپانی تولید‌کننده اطلس توسط گوگل حالا این روبات متعلق به غول تکنولوژی و جست‌وجو است و شاید بعد‌ها توانایی‌ها و نحوه به‌کار‌گیری آن توسط این کمپانی به شکل دیگری باز تعریف شود. هوش مصنوعی به سرعت در حال رشد و پیشرفت است؛ به‌طوری‌که قدرتمندترین و پیشرفته‌ترین روبات‌ها اکنون دیگر به دستوراتی که از انسان‌ها می‌گیرند وابسته نیستند و در عوض براساس اطلاعات تزریقی الگوریتم خاص خود را می‌سازند و طبق آن عمل می‌کنند. به همین دلایل این ترس جدی وجود دارد که اگر روبات‌ها دچار اشتباه شوند چه کسی پاسخگو خواهد بود و دانشمندان چگونه می‌توانند چیزی را که خودشان نمی‌دانند به چه صورت عمل می‌کند، توضیح دهند؟ اگرچه هنوز تصویری تخیلی و آنچه در ژانرهای سینمایی فراواقعی دیده‌ایم از روبات‌های خطرناک سراغ داریم، اما برخی از دانشمندان شناخته شده در جهان هشدار می‌دهند که انقراض نسل بشر به دست انواعی از هوش مصنوعی دور از ذهن نیست.

ترس خالقان تکنولوژی از نافرمانی روبات‌ها

ترس خالقان تکنولوژی از نافرمانی روبات‌ها