آرش رستم نمدی

تیم ملی ایران با برتری برابر ازبکستان در تهران، در فاصله ۲ بازی تا پایان مرحله مقدماتی جام جهانی ۲۰۱۸ روسیه، صعود خود را به این رقابت‌ها مسجل کرد تا بعد از روسیه میزبان و برزیل، سومین تیم حاضر در این تورنمنت معظم فوتبال جهان لقب بگیرد. سال ۱۹۴۱ میلادی تیم ملی فوتبال ایران برای نخستین بار تشکیل شد و در اولین بازی تاریخ خود در ژانویه همان سال به مصاف تیم ملی فوتبال افغانستان رفت که نتیجه این بازی با تساوی بدون گل به پایان رسید. ۷۶سال از اولین بازی تیم ملی می‌گذرد که طی این همه سال تیم ایران در آسیا سه قهرمانی جام ملت‌ها را تجربه کرده و پنج بار نیز به جام‌جهانی فوتبال راه یافته است. در میان تمام فراز و نشیب‌ها و البته موفقیت‌ها و شکست‌ها، حضور تیم ملی ایران در کوران رقابت‌های مقدماتی جام‌جهانی از مهم‌ترین رقابت‌های تیم ملی به شمار می‌رود. در تاریخ ۷۶ ساله حیات تیم ملی فوتبال، بازیکنان نسل‌های مختلف فوتبال ایران تا به حال پنج بار به رقابت‌های جام‌جهانی راه یافته‌اند که آخرین آن همین دوشنبه گذشته با برتری برابر ازبکستان در تهران رقم خورد. مرور راه‌های صعود ۵ باره ایران به جام‌های جهانی نمی‌تواند خالی از لطف باشد.

1ـ‌‌ 1978 آرژانتین　

در دهه ۷۰ میلادی همه تیم‌ها برای صعود به جام‌جهانی مجبور به حضور در رقابت‌های مقدماتی بودند، هرچند دیدارهای مقدماتی جام‌جهانی در آن زمان برنامه مشخصی نداشت. بعد از برتری در ۳ دیدار برابر عربستان (رفت و برگشت) و سوریه (دمشق) و عدم حضور سوریه در بازی برگشت، تیم ایران با هدایت حشمت مهاجرانی به دور دوم مرحله مقدماتی رسید. در این مرحله ایران برابر هنگ‌کنگ به پیروزی ۲ بر صفر رسید و در بازی بعدی خود با در‌خشش مرحوم ناصر حجازی توانست برابر کره‌جنوبی در بوسان به تساوی بدون گل برسد. در دیدار بعدی با تک گل حسن روشن استرالیا را در ملبورن مغلوب کرد و سپس کویت را یک بر صفر از پیش رو برداشت. بازی بعدی در تهران و برابر کره‌جنوبی هم با تساوی ۲ - ۲ به پایان رسید. هنگ‌کنگ حریف بعدی ایران بود که همانند دیدار رفت مغلوب ایران شد، البته با نتیجه ۳ بر صفر. مهم‌ترین دیدار ایران مقابل استرالیا برگزار شد. در شرایطی که ایران دیدار رفت خود مقابل این تیم را با پیروزی یک بر صفر به پایان برده بود در دیدار برگشت نیز دوباره یک بر صفر و با گل غفور جهانی به پیروزی رسید تا صعود خود را به جام‌جهانی ۱۹۷۸ آرژانتین مسجل کند. با این نتیجه، بازی آخر ایران مقابل کویت کاملا تشریفاتی شد. با اینکه نتیجه این دیدار تاثیری در سرنوشت تیم ایران نداشت، اما ملی‌پوشان ایرانی ۲ بر یک به پیروزی رسیدند. در این دوره غفور جهانی با ۵ و حسن روشن با ۴ گل زده بهترین گلزنان تیم ایران بودند.

2ـ‌ 1998 فرانسه　

پس از چند دوره رکود و غیبت در رقابت‌های مقدماتی جام‌جهانی (۱۹۸۲ و ۱۹۸۶) و البته حضور ضعیف در ۲ دوره مقدماتی بعدی (۱۹۹۰ و ۱۹۹۴)، تیم ملی در سال ۱۹۹۷ به‌طور جدی در جریان رقابت‌های مقدماتی جام‌جهانی ۹۸ فرانسه قرار گرفت. تیم ملی فوتبال ایران برای رسیدن به جام‌جهانی فرانسه چنان راه طولانی و دشواری را طی کرد که با گذشت ۱۹ سال نحوه صعود این تیم به جام‌جهانی و نتایجی که در دور مقدماتی این جام‌جهانی کسب کرد هنوز هم فراموش نشده است. تیم ملی فوتبال ایران که در مرحله نخست مقدماتی با سوریه، قرقیزستان و مالدیو همگروه بود، با پیروزی‌های پرگل از جمله پیروزی‌های ۱۷ بر صفر و ۹ بر صفر مقابل مالدیو‌ و بردهای ۷ بر صفر و ۳ بر یک برابر قرقیزستان به همراه یک برد و یک تساوی برابر سوریه پشت سر گذاشته بود، در مرحله دوم مقدماتی جام‌جهانی ۱۹۹۸ با تیم‌های ملی فوتبال چین، کویت، عربستان و قطر همگروه شد. در حالی که تقریبا همه چیز خوب پیش می‌رفت ایران از ۳ بازی آخر خود تنها یک امتیاز از کویت گرفت و با دو باخت بیرون از خانه برابر عربستان و قطر هم سرمربی خود یعنی محمد مایلی‌کهن را برکنار شده دید و هم مجبور شد راهی play off آسیا شود. ملی‌پوشان کشورمان در تک بازی برگزار شده برابر ژاپن در جوهوربارو مالزی هم با گل طلایی دقیقه ۱۱۷ حریف ۳ بر ۲ باختند تا آخرین تیر ترکش خود را برابر استرالیا در play off آسیا - اقیانوسیه بیندازند. بازی رفت در تهران یک - یک مساوی شد و در بازی برگشت در ملبورن، تساوی ۲ - ۲ به خاطر گل زده بیشتر در خانه حریف حکم به برتری ایران و راهیابی این تیم به جام جهانی ۱۹۹۸ داد. ۳ بازی آخر ایران برابر ژاپن و استرالیا را والدیر ویرای برزیلی مربیگری کرد. در این دوره کریم باقری با رکورد خیره‌کننده ۱۹ گل، بهترین گلزن ایران بود و علی دایی با ۹ و خداداد عزیزی با ۸ گل بعد از کریم باقری قرار گرفتند.

3ـ‌‌ 2006 آلمان

پس از ناکامی در راه رسیدن به جام‌جهانی ۲۰۰۲ کره و ژاپن، تیم ملی فوتبال ایران این بار با سرمربی کروات خود یعنی برانکو ایوانکوویچ در کوران رقابت‌های مقدماتی جام‌جهانی ۲۰۰۶ آلمان قرار گرفت. البته در ابتدا همایون شاهرخی سرمربی تیم ملی بود و با باخت یک بر صفر برابر اردن در تهران، در آستانه حذفی تلخ قرار گرفتیم ولی با بازگشت برانکو ایوانکوویچ به تیم ملی هم اردن را در امان ۲ بر صفر بردیم و هم با برتری ۳ بر ۲ برابر قطر در دوحه به دور دوم راه یافتیم. شروع کار ایران در این مرحله با تساوی بدون گل در منامه برابر بحرین همراه شد ولی بعد از آن پیروزی‌های ۲ بر یک برابر ژاپن در تهران، ۲ بر صفر برابر کره شمالی در پیونگ‌یانگ و یک بر صفر برابر همین کره در تهران باعث شد تا با برد یک بر صفر برابر بحرین در ورزشگاه آزادی برای سومین بار صعود را جشن بگیریم. باخت ۲ بر یک در بازی تشریفاتی آخر برابر ژاپن هم تاثیری در صعود ما نداشت. در این دوره علی دایی با ۵ و وحید هاشمیان با ۴ گل زده بهترین گلزنان تیم ملی ایران بودند.

4 ـ 2014 برزیل

تیم ملی فوتبال ایران پس از جام‌جهانی ۲۰۰۶ آلمان یک دوره ناکامی دیگر را در راه رسیدن به جام‌جهانی پشت سر گذاشت اما در مقدماتی ۲۰۱۴ برزیل اتفاقات دیگری برای تیم ملی افتاد. تیم ایران که این بار کارلوس کی روش پرتغالی را سرمربی خود می‌دید در تک بازی دور دوم مقدماتی(ایران در دور اول استراحت داشت) با نتایج ۴ بر صفر در تهران و یک بر صفر در زمین حریف برابر مالدیو به برتری رسید. در دور بعدی با تیم‌های اندونزی، قطر و بحرین هم‌گروه بود که با ۳ برد و ۳ تساوی به‌عنوان تیم اول همراه با قطر به دور آخر مقدماتی راه یافت و این بار هم به حکم قرعه با قطر، ازبکستان، کره جنوبی و لبنان همگروه شد. شروع کار برای ایرانی‌ها اصلا جالب نبود و از ۵ بازی ابتدایی تیم تنها ۷ امتیاز داشت و خیلی‌ها از صعود مستقیم ناامید بودند ولی در ۳ بازی آخر تیم ایران موفق شد با دو برد بیرون از خانه یک بر صفر برابر قطر و کره جنوبی و یک برد ۴ بر صفر برابر لبنان، صعود خود را با برتری در زمین کره‌ای‌ها جشن بگیرد. در این دوره جواد نکونام با ۶ گل بهترین گلزن ایران بود و کریم انصاری‌فرد، محمدرضا خلعتبری، مجتبی جباری و رضا قوچان نژاد با ۳ گل مشترکا در مکان دوم قرار گرفتند.

5- 2018 روسیه

هدایت تیم ملی همچنان با کارلوس کی‌روش پرتغالی است و ایران این بار بازی پلی‌آف در پیش ندارد. در دور اول گروهی با تیم‌های عمان، ترکمنستان، گوام و هند همگروه شدیم و توانستیم با ۶ برد و ۲ تساوی همراه با ۲۶ گل زده و تنها ۳ گل خورده مقتدرانه به دور نهایی صعود کنیم. این بار با قطر، چین، کره جنوبی و ازبکستان در یک گروه قرار گرفتیم و می‌شد حدس زد که کار دشواری در پیش داریم ولی شاگردان کی روش نظر و باور دیگری داشتند. ۴ برد و ۲ تساوی همراه با ۶ گل زده و بدون گل خورده باعث شد تا شاگردان کی روش در فاصله ۲ بازی تا پایان این مرحله صعود خود به دور بعدی رقابت‌ها را مسجل کنند و به عبارت بهتر مقتدرانه‌‌ترین صعود تاریخ تیم ملی فوتبال ایران به جام جهانی رقم بخورد. درحالی که حالا ایران تنها تیم جهان است که در مقدماتی جام جهانی ۲۰۱۸ در منطقه خود گلی دریافت نکرده است. یوزپلنگ‌های ایرانی دو بازی تشریفاتی برابر سوریه در تهران و کره جنوبی در زمین حریف در پیش خواهند داشت. تا اینجای رقابت‌ها سردار آزمون با ۹ و مهدی طارمی با ۸ گل زده بهترین گلزنان ایران در مقدماتی جام جهانی ۲۰۱۸ روسیه هستند که البته فرصت بهبود آمار خود را هم خواهند داشت. فقط سردار آزمون به علت محرومیت نمی‌تواند در بازی بعدی تیم ملی برابر کره جنوبی برای ایران به میدان برود.

مقتدرانه‌ترین صعود تاریخ ایران رقم خورد