مد در کشاکش مخالفان و موافقان
یلدا روشن چند سالی است که در ایران موضوع «مد» مطرح شده و بحث‌های زیادی را به دنبال آورده است. اما همچنان ابهام‌ها و پرسش‌های زیادی در این رابطه وجود دارد.
از یک سو در بین برخی مسوولان دولتی نوعی مقاومت در برابر مد وجود دارد که این موجب برخورد آنها با جوانانی می‌شود که از پوشش‌های مد روز هرچند مطابق با اصول حجاب پیروی می‌کنند؛ به‌طور مثال سال گذشته نیروی انتظامی با مانتوهای بدون دکمه دختران برخورد می‌کرد، هرچند که این مانتو‌ها اغلب دارای پوشش کامل بودند. از سوی دیگر در چند سال گذشته نیز موجی از طراحی‌های جدید، فعالیت طراحان جدید و ظهور شرکت‌های طراحی به راه افتاده است که حکایت از وجود بازاری قوی برای مد در ایران دارد. به گفته کارشناسان این شرایط موجب شده است که در فضای پرابهام و نامشخص در برخی موارد شاهد پیروی جوانان از برخی مدهای مبتذل نیز باشیم. اتفاقی که به گفته کارشناسان با کار فرهنگی و هدایت مسوولان قابل جلوگیری است.
در چند سال گذشته کارگروهی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با عنوان کارگروه ساماندهی مد و لباس شکل گرفت که تلاش داشت با طراحی مانتوها از ورود مدهای غربی به ایران جلوگیری کند، اما به فعالان صنعت مد با اشاره به پوشش‌هایی که در سطح شهرها دیده می‌شوند عملکرد این کارگروه را ناموفق می‌دانند و می‌گویند: به طور کلی دخالت دولت در امر مد نادرست و بی‌نتیجه است.
مدهای زیرزمینی در ایران
در این مورد عمادالدین گلاب، طراح و فعال صنعت مد با بیان اینکه ایران هنوز نمی‌تواند تعریفی از مد خود به دنیا ارائه دهد، به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: گرایش به مد به معنای میل به تنوع در پوشاک از نظر طراحی و کیفیت در چند سال اخیر بیشتر شده است که این به خاطر بهبود سلیقه افراد جامعه در سایه اینترنت، ماهواره و شبکه‌های ارتباطی مختلف است. گلاب می‌گوید: به این خاطر گروهی از مسوولان دولتی در چند سال گذشته تلاش برای ساماندهی مد و لباس کردند که موفق نشدند. چرا که قانونگذار افرادی را برای کارگروه ساماندهی مد و لباس انتخاب کرد که هیچ تخصصی نداشتند. به گفته او در حال حاضر مدیریت پوشاک و مد از سوی گروه‌های زیرزمینی و شوهای زیرزمینی صورت می‌گیرد. گلاب در مورد میزان رشد صنعت مد نیز در ایران می‌گوید: تا پنج سال گذشته واردات پوشاک بسیار زیاد بود به طوری که واحدهای تولیدی داخلی نمی‌توانستند با تولیدات خارجی رقابت کنند. اما از پنج سال گذشته واحدهای داخلی وارد رقابت بازار شدند و به طراحی نیز توجه کردند. به گفته این طراح لباس در چند سال گذشته در سایه تحریم‌ها واردات پوشاک ۶۰ درصد کاهش پیدا کرده است و همزمان کیفیت تولیدات داخل نیز بهتر شده است. او دلیل جامعه‌شناختی افزایش گرایش به مد در ایران را نیز نیاز به تنوع در پوشش می‌داند و می‌گوید: در سال‌های اخیر نیاز به متنوع پوشیدن بیشتر شده و فرهنگ پوشیدن بهتر شده است. گلاب همچنین با بیان اینکه بیشتر آن چیزی که در کشور ما برای مد تعریف می‌شود مربوط به زنان و در مورد مانتو است، می‌افزاید: در ایران ۲۰ درصد از بازار مد در دست یونیفورم است و جشنواره‌هایی که در ایران برگزار می‌شود، فقط مانتو را نمایش می‌دهند. pic۱
مد هرگز از بین نمی‌رود
شهرام صالحی نوپرور، یک طراح دیگر نیز در تایید گفته‌های گلاب با اشاره به اینکه بعد از انقلاب اسلامی سرانه مصرف پارچه در ایران کاهش پیدا کرد، به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: مشکلات اقتصادی چند سال اخیر کشور، نوسانات دلار و کم شدن ارزش پول ملی، تاثیرات منفی بسیاری بر صنعت پوشاک گذاشت، اما در حال حاضر کم‌کم شاهد تغییرات مثبت در این زمینه هستیم. او می‌گوید: با این وجود مد در هر شرایطی و در همه جای دنیا شکل می‌گیرد و در واقع همیشگی است و امکان حذفش نیست، اما شدت و ضعف تولید دارد. به این ترتیب باید گفت مد هرگز ازبین نمی‌رود، اما باید شرایط تبعیت کامل از بیرون را تغییر داد. باید این فضا را عوض کرد. مد باید همگام با دنیا اما متناسب با فرهنگمان حرکت کند. این دانش‌آموخته رشته نساجی معتقد است به دلیل نداشتن صنعت مد در داخل، مد ایران از بیرون وارد می‌شود و به همین دلیل زودگذر است و تنها بخش بسیار کوچکی در صنعت نساجی و بخش بزرگ‌تری در صنعت پوشاک در عرصه مد فعالند، صالحی اما به آینده خوش‌بین است و می‌گوید: در حال حاضر شرایط بسیار بهتر شده است. طی هفت سال گذشته ما شرایط وخیمی را تجربه کردیم و بسیاری از طراحان و تحصیل کردگان شغل‌های غیرمرتبط داشتند، اما در حال حاضر تولیدی‌ها کمی پویاتر شده‌اند و در نتیجه به طراح نیاز دارند. او برای پیشرفت صنعت مد نیز پیشنهاد می‌کند که طراحی در کشور ما باید به شکلی رشد پیدا کند که نزدیک به فرهنگ و صنعت کشور شود. در حال حاضر بیشتر با مباحث آکادمیک در این حوزه روبه‌رو هستیم. باید از طراحی تئوری خارج شویم و طراحان با شرایط موجود در بازار، با پارچه‌ها و... آشنا شوند و متناسب با آن شرایط کار کنند. «برای مثال در ترکیه طراح بسیار آگاهی دارد. طراحان در بازار حضور پیدا می‌کنند، سلایق و موجودی بازار، ماشین‌آلات و چارچوب مد را به طور کامل رصد می‌کنند و بر آن اساس طرح می‌زنند. در حال حاضر باید دانشگاه و صنعت را به یکدیگر نزدیک کرد.»pic۲
این تولیدکننده می‌گوید: تنها بخش بسیار کوچکی از صنعت نساجی بر پایه مد فعالیت می‌کند. در حال حاضر صنعت نساجی ما بر روی پارچه‌های برزنتی، پارچه‌های نیروهای نظامی و انتظامی و... کار می‌کند و اصل تمرکز این صنعت بر روی ساخت پارچه‌های عمومی است. در حالی‌که صنعت مد در ابتدا برای خانم‌ها و بعد برای آقایان است. بنابراین اگر ما بتوانیم صنعت مد را فعال سازیم، صنعت نساجی نیز از آن تاثیرات مثبت می‌پذیرد.
نگاه مجلس و دولت به مدpic۳
اظهارات فعالان صنعت مد در ایران در حالی بر لزوم توسعه و بومی‌سازی این صنعت تاکید دارد که برخی گروه‌های فکری در مجلس و دولت از وضع موجود پوشش جوانان چندان راضی نیستند. سال گذشته نیز در جریان برپایی نمایشگاه مد و لباس در ایران محمد مسعود زاهدی، رییس پلیس امنیت اخلاقی ناجا گفت: لباس‌هایی که طرح آنها در کارگروه مد و لباس تایید می‌شود و شناسه یکپارچه‌سازی مد و لباس اسلامی (شیما) را دریافت می‌کنند مورد تایید نیروی انتظامی هستند. چندی پیش نیز مشاور کمیسیون اجتماعی مجلس گفت: ظهور عروسک‌های رنگین و مانکن‌های آموزش‎دیده احساسات مردم را جریحه‎دار کرده است و نیروی انتظامی مسوول تبدیل شدن خیابان‌ها به «سالن مد» است. مجید ابهری با بیان اینکه پدیده بدحجابی یا فرآیند بدحجابی یکی از ابزارهای اصلی ناتوی فرهنگی و شیوه‌های جنگ نرم در مقابله با ارزش‌های اصیل اسلامی است. افزود: در این میان ۲۲ نهاد و سازمان فرهنگی متولی پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی یا مقابله و کنترل آن هستند ولی متأسفانه عملکرد ضعیف این نهادها به ویژه نیروی انتظامی باعث شده است تا بعضی از خیابان‌ها و پاساژها تبدیل به سالن مد شود. به گفته او نیروی انتظامی مسوولیت اصلی برخورد با عاملان گسترش بدحجابی را دارد و افراد غیرمسوول نباید در این موضوع دخالت کنند.
ارتباط مد با حجاب
اما در مورد ارتباط مد با حجاب شهلا اعزازی، استاد دانشگاه معتقد است: وقتی نوعی یونیفورمیته در جامعه به وجود می‌آید یعنی قواعدی وجود دارد که برای اینکه همه چگونه باید لباس بپوشند، آن چند نفری که نوعی دیگری لباس می‌پوشند بسیار به چشم می‌آیند. او می‌گوید: «در کشورهای خارجی هر کس به نوعی لباس می‌پوشد، بنابراین مد چندان به چشم نمی‌آید، اما در ایران چون همه باید یک جور لباس بپوشند، بنابراین هر کس که متفاوت بپوشد، بیشتر نمایان می‌شوند. از میان مدهای مختلفی که در اروپا شکل می‌گیرد تنها آنهایی به ایران راه می‌یابند که با الگوهای حجاب سازگارند، همچون ساپورت‌هایی که این روزها دختران می‌پوشند. بنابراین اینگونه به نظر می‌رسد که گرایش به این مد در ایران بیشتر است.» اعزازی با بیان اینکه مد در همه جا وجود دارد و در ایران نیز همچون دیگر کشورها جوانان دوست دارند روی مد لباس بپوشند، به اظهارات اخیر حسن روحانی، ‌رییس‌جمهور که بر تفکیک موضوع بدحجابی از بی‌عفتی و رعایت اعتدلال در برخورد با بدحجابی تاکید کرده‌اند، اشاره می‌کند و می‌گوید: این تاکید بسیار بجا است. اینگونه نیست که هرکس حجاب دارد، عفیف است و هر که بدحجاب است، عفیف نیست، حتی می‌توانم بگویم این به دینداری نیز چندان مرتبط نیست و افراد بدحجاب هم دیندار هستند.