تداوم خشکسالی آذربایجان غربی

دنیای اقتصاد، ارومیه، امیررضا علیار: نزدیک دو دهه است با کاهش نزولات آسمانی در کنار مصرف بی‌رویه ذخایر آبی در آذربایجان غربی شاهد بروز پدیده خشکسالی، تهدید محیط‌زیست وسلامت مردم این منطقه هستیم، تهدیدی که هنوز ادامه دارد.

افزایش کانون‌های ریزگرد در استان، بروز بادهای نمکی، فرسایش خاک و حرکت شن‌های‌روان، فرونشست دشت‌ها، تغییرات اقلیمی و رژیم بارش‌ها، از بین رفتن دریاچه ارومیه، مهاجرت گونه‌های با ارزش حیوانی، تهدید برخی گونه‌های گیاهی، کاهش منابع و ذخایر آبی بخشی از تبعات خشکسالی در استانی است که روزگاری عنوان دومین استان پرآب کشور را یدک می‌کشید.

در حال حاضر دشت سلماس و برخی دیگر از دشت‌های ممنوعه آذربایجان غربی به‌دلیل خالی شدن سفره‌های آب‌های زیرزمینی در حالت نشست است، عمق چاه‌های خوی به ۱۶۰متر رسیده، بسیاری از منابع آبی شهرهای استان به‌دلیل برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی شور شده‌اند، بیماری‌های تنفسی و انواع سرطان‌ها در این خطه رو به افزایش است که عمده دلایل آنها کم‌آبی است.

مهاجرت روستاییان حوزه دریاچه ارومیه، بیکاری کشاورزان و از بین رفتن کشاورزی، تخریب مراتع و دام مازاد بر نیاز مراتع نیز از دیگر چالش‌های خشکسالی، عدم مدیریت صحیح و اصولی منابع آب و پدیده بیابان‌زایی در استان شده است. طبق اعلام مسوولان بیش از ۴۰ هزار حلقه چاه غیرمجاز در آذربایجان ‌غربی زنگ خطری برای دشت‌های حاصلخیز منطقه است، چرا که از این چاه‌ها حدود ۳۵۰ میلیون مترمعکب در سال آب برداشت می‌شود.

کارشناسان معتقدند بروز خشکسالی یکی از اصلی‌ترین علل در اقدام باغداران و کشاورزان استان برای حفر چاه‌های غیرمجاز بوده تا از تحمیل آسیب‌های بیشتر بر روند فعلی خود بکاهند، اما این اقدام باعث آغاز شیب تند بیابان‌زایی در استان شده است.

خشکسالی ادامه دارد

دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه در باره پدیده خشکسالی در استان گفت: خشکسالی از دو دهه قبل در استان به همراه سایر استان‌ها به وقوع پیوسته و در این میان عدم مدیریت اصولی منابع آب نیز این بحران را شدت بخشیده است.

هادی بهادری با بیان اینکه از سال آبی ۹۳ با وجود بارش‌های مناسب و رشد ۲۰ تا ۳۰ درصدی بارش‌ها هنوز کم‌آبی استان را تهدید می‌کند، افزود: این موضوع به‌دلیل بهره‌برداری غیراصولی از منابع مالی و خالی شدن سفره‌های زیرزمینی صورت گرفته است.

بهادری کاهش روان‌آب و آب رودخانه‌های استان در سال‌های اخیر را ناشی از استفاده بی‌رویه از منابع آبی استان عنوان کرد و گفت: کمبود روان‌آب‌ها و رودخانه‌ها به‌دلیل رعایت نکردن حریم بستر و نیز عدم رعایت برداشت‌های شن و ماسه به صورت غیرمجاز از دیگر مشکلاتی است که موجب شده رودخانه‌های استان از شرایط ایده‌ال فاصله داشته باشند.

وی با بیان اینکه هم‌اکنون نهرهای استان نیز از وضعیت مطلوبی برخوردار نیستند، افزود: متاسفانه قسمت انتهایی نهرها یا دریچه و آبند نداشته یا در گذر زمان تخریب شده و موجب شده بخش بهره‌برداری از انهار استان با مشکل مواجه باشد.

بهادری نازلوچای، شهرچای و باراندوز را از رودخانه‌هایی برشمرد که دارای این مشکل هستند و گفت: بدنه برخی از نهرهای استان نیز بتنی نیست و موجب شده به‌دلیل گذر زمان تخریب شده و مشکل زیادی به‌وجود بیاورند.

اجرای کند طرح آبیاری تحت فشار

دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه یکی دیگر از مشکلات کم آبی و خشکسالی را استفاده بی‌رویه آب و توسعه نامتوازن زمین‌های کشاورزی در استان عنوان کرد و افزود: متاسفانه در استان با وجود بحران کم‌آبی هنوز بخش کشاورزی بیشترین آب را مصرف می‌کند و در این میان حفر چاه‌های غیرمجاز این بخش نیز بر این مشکل دامن زده است.

وی با بیان اینکه در بخش مدیریت آب از مزرعه تا تولید محصول با مشکل اساسی مواجه هستیم، اظهار کرد: هنوز سیستم آبیاری زمین‌های کشاورزی و باغ‌های استان سنتی است و درصد کمی از آنها به سیستم آبیاری تحت فشار مجهز شده‌اند هر چند امسال میزان اجرای آبیاری تحت فشار ۵/ ۲ برابر سال گذشته است اما با وضعیت استاندارد فاصله زیادی داریم.

بهادری با بیان اینکه تاکنون بر اساس آمارهای غیررسمی ۴۰ هزار حلقه چاه غیرمجاز در استان شناسایی شده است، عنوان کرد: سالانه میلیاردها مترمکعب از آب‌های زیرزمینی از طریق این چاه‌های غیرمجاز برداشت می‌شود این در حالی است که جایگزینی برای جبران این برداشت‌های بی‌رویه وجود ندارد.

خشکسالی محیط‌زیست را تهدید می‌کند

سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی نیز کم‌آبی را مهم‌ترین چالش پیش روی استان به‌خصوص در بخش محیط زیست عنوان کرد و گفت: برنامه‌ریزی‌های لازم برای کاهش مصرف آب خانگی، کشاورزی و صنایع انجام شده است.

پرویز آراسته با بیان اینکه یکی از دلایل خشکی دریاچه اورمیه و کم‌آبی در استان مدیریت نکردن مصرف آب است و در چند سال گذشته برداشت از آب‌های زیرزمینی به تخلیه سفره‌های زیرزمینی منجر شده است، افزود: این موضوع موجب شده است خاک آذربایجان غربی سالانه ۱۰ سانتی متر نشست کند که در آینده رفته رفته ابعاد آن متوجه خیلی از شهرستان‌های استان خواهد شد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان غربی نیز با اشاره به تبعات منفی پدیده خشکسالی در استان گفت: به این منظور طرح جلوگیری از تشکیل گرد و غبار در سه کانون مهم تولید ریزگردهای نمکین حوضه آبریز دریاچه ارومیه اجرا می‌شود.

رحمان وهاب‌زاده با بیان اینکه تمام کانون‌های تولید گرد و غبار در سال‌های گذشته بر اثر خشکسالی ایجاد شده است، افزود: این کانون‌ها شناسایی شده و در سه کانون مهم در شهرهای ارومیه، میاندوآب و سلماس اجرای طرح‌های جلوگیری از تشکیل گرد و غبار شروع شده است.

وی طرح جلوگیری از تشکیل گرد و غبار را شامل عملیات بیولوژیکی و بیومکانیکی عنوان کرد و گفت: برای اجرای این طرح‌ها اعتبار ۵۰ میلیارد ریال از محل اعتبارات ستاد احیای دریاچه ارومیه اختصاص یافته است.

روند خشکسالی آذربایجان غربی رو به کاهش است

رئیس گروه تحقیقات هواشناسی آذربایجان غربی با تایید پدیده کم‌آبی طی سال‌های گذشته در آذربایجان غربی گفت: هم‌اکنون وضعیت بارش‌ها در آذربایجان غربی مطلوب بوده و از نظر هواشناسی نمی‌توان گفت در استان پدیده خشکسالی حاکم است.

صیاد خشتکاری ثانی با اعلام اینکه در سال زراعی جاری متوسط بارندگی استان ۴/ ۳۷۹ میلی‌متر بود، اظهار کرد: این میزان در مقایسه با بلندمدت در استان تغییری نداشته و برابر همان مقدار بوده اما در مقایسه با مدت زمان مشابه پارسال ۲۰ درصد رشد دارد.

رئیس گروه تحقیقات هواشناسی آذربایجان غربی ادامه داد: براساس استانداردهای هواشناسی وضعیت استان از نظر بارش‌ها نرمال است و با مقایسه آماری بارش سال‌های گذشته اگر میانگین‌ها را در نظر بگیریم، وضعیت آبی استان از شرایط خشکسالی خارج و به وضعیت نرمال رسیده است.

ثانی با بیان اینکه بیشترین وضعیت خشکسالی در سال ۸۷ در استان به وقوع پیوسته است، عنوان کرد: نزدیک سه سال است وضعیت بارش‌ها در استان آذربایجان غربی نرمال بوده و شاهد پدیده‌ای از نظر هواشناسی به نام خشکسالی نیستیم.