گروه تاریخ و اقتصاد: موقعیت تجاری اردبیل در میان شهر‌های ایران، مهم است، زیرا بر سر راه تجارتی تبریز واقع شده و واسطه تجارتی شهرهای داخلی آذربایجان و اطراف بوده است. اردبیل در دوران حکومت صفوی شهری مقدس به شمار می‌رفت زیرا مدفن اجداد پادشاهان صفوی بوده است. این شهر به دلیل دورافتادگی، وجود کوهستان‌ها، جنگل‌ها و باتلاق‌ها از سوی اجداد شاهان صفوی برگزیده شد. (سیوری،۱۳۷۴: ۱) تقدس اردبیل به حدی بود که هر کس گناهی می‌کرد، از ترس مجازات به اردبیل پناهنده می‌شد تا در امان بماند. از این رو به «دارالامان» معروف بود. (زنده دل،۱۳۷۷: ۳۴) دلاواله در این مورد می‌نویسد: «مجرمانی که به این شهر پناه می‌آورند هیچ دادگاهی نمی‌تواند آنها را مجازات کند. (دلاواله،۱۳۸۰،ج۱: ۷۸۷) این شهر در مسیر شاهراه تجاری ایران و اروپا قرار داشت و ابریشم وارده از گیلان از طریق اردبیل به اروپا صادر می‌شد. این امر در پیشرفت اقتصادی و افزایش درآمد مردم تاثیری مهم داشت. تاورنیه درخصوص اهمیت اردبیل می‌نویسد: «اردبیل به واسطه تجارت بزرگ ابریشم که از گیلان به آنجا می‌آمد و هم به واسطه مقبره شاه صفی و بعضی از شاهزاده‌های آن خانواده مشهور است.» (تاورنیه،۱۳۶۹: ۷۳) از همه جای ایران مردم برای زیارت قبر شاه صفی به اردبیل می‌آیند و این مساله همراه با تجارت ابریشم انجام می‌شد و اردبیل را تبدیل به یکی از شهر‌های کشور و کانون‌های تجاری کرده بود. (همان:۷۴) در واقع شهر اردبیل محل عبور کاروان‌های تجاری ـ به ویژه تجارت ابریشم ـ بود که به قول تاورنیه «گاهی به ۹۰۰-۸۰۰ شتر می‌رسید.» (تاورنیه،۱۳۶۹: ۷۶) این کاروان‌ها از طرف گیلان به سوی استانبول و ازمیر در حرکت بودند. به دلیل عبور همین قافله‌های تجارتی بود که هر نوع کالای تجاری در آنجا به حد وفور یافت می‌شد.

دلاواله نیز این موضوع را تایید می‌کند و می‌نویسد: «کالا‌های فراوانی در این شهر یافت می‌شود و به دلیل مجاورت با ایالت گیلان کالا‌های زیادی را از آنجا به اردبیل می‌آورند. (دلاواله،۱۳۸۰،ج۱: ۷۸۶) اولئاریوس نیز بخشی از شهرت اردبیل را مدیون موقع بازرگانی آن می‌داند که از طریق تجار بومی و بیگانه انجام می‌شد. بخشی هم به دلیل وجود چراگاه‌های مناسب برای پرورش گله‌های بزرگ بوده است. «گله داران ثروتمند ناچار به پرداخت مالیات به شاه بودند که از عایدات وی محسوب می‌شد.» (اولئاریوس،۱۳۶۳: ۱۲۱-۱۲۰)

کاتف درباره اردبیل می‌نویسد: «دکان‌های بسیار و بیش از دویست کاروانسرا در این شهر وجود دارد و انواع محصولات در آنجا یافت می‌شود.» (کاتف،۱۳۵۶ :۴۸)

- به نقل از مقاله کانون‌های تجاری ایران در دوره صفوی، نوشته راضیه محمدقاسمی