تاریخچه اسرارآمیز خط «اورینت اکسپرس» نخستین قطار«اورینت اکسپرس» 1883

گروه تاریخ و اقتصاد: نخستین خط راه‌آهن موسوم به قطار سریع‌‌السیر شرق (Orient Express) در چهارم اکتبر سال ۱۸۸۳ افتتاح شد. سرمایه‌گذار و مجری این قطار شرکت بلژیکی بین‌المللی واگن‌های تختخواب‌دار Compagnie Internationale des Wagons-Lits (CIWL) بود.

مسیر اصلی این قطار که برای اولین بار در ۴ اکتبر سال ۱۸۸۳ حرکت کرد، از ترمینال شرقی (Gare de l"Est) پاریس آغاز می‌شد و از طریق مونیخ و وین به جورجیو در رومانی می‌رسید. در جورجیو، مسافران با کشتی از روی دانوب عبور داده شده و به شهر روس (Rouss) واقع در بلغارستان وارد می‌شدند. در آنجا با قطار دیگری به سمت وارنا (Varna) رفته و از آنجا سفر خود به استانبول را با کشتی بخار به پایان می‌رساندند. در سال ۱۸۸۵، مسیر دیگری آغاز به کار کرد که این بار مسافران را با قطار از وین به بلگراد و نیس در صربستان، از آنجا با کالسکه به پلوودیو (Plovdiv) بلغارستان و در نهایت با قطار به استانبول می‌رسانید. در سال ۱۸۸۹، پایانه شرقی قطار به وارنا در بلغارستان منتقل شد، جایی که مسافران برای رسیدن به استانبول می‌توانستند به کشتی سوار شوند.

در سال۱۸۹۸، قطار حرکت بدون توقف خود به سوی استانبول را آغاز کرد و این شهر تا ۱۹ مه ۱۹۷۷، همچنان شرقی‌ترین ایستگاه قطار سریع‌‌السیر شرق باقی ماند. مسافران از پایانه سیرکجی (Sirkec) به بندرگاه کنار پایانه رفته، با کشتی از تنگه بسفور عبور کرده و به پایانه حیدرپاشا می‌رسیدند که ایستگاه مبدأ خطوط راه‌آهن عثمانی محسوب می‌شد. آغاز جنگ جهانی اول در ۱۹۱۴ موجب معلق شدن سرویس خط راه‌آهن اورینت اکسپرس شد. این خط در سال ۱۹۱۸ با پایان یافتن جنگ، کار خود را از سر گرفت. در سال ۱۹۱۹، گشایش تونل سیمپلون (Simplon) موجب شد که احداث مسیر جنوبی‌تری که از میلان، ونیز و تریست (Trieste)می‌گذشت، امکان‌پذیر شود.

خطی که از این مسیر می‌گذشت به نام اورینت اکسپرس سیمپلون شناخته می‌شد. عهدنامه سن ژرمن (Treaty of Saint-Germain) که در ۱۰ سپتامبر سال ۱۹۱۹ بین نیروهای متفقین و جمهوری اتریش به امضا رسید، دارای ماده‌ای است که در آن اتریش موظف به پذیرفتن این قطار می‌شود. تا قبل از آن، اتریش برای سفر از میان قلمرو خود- که تریست نیز شامل آن بود- تنها در صورتی به خطوط سفری بین‌المللی امکان عبور می‌داد که از طریق وین آمده باشند. به این ترتیب اورینت اکسپرس سیمپلون به مهم‌ترین مسیر راه‌آهن میان پاریس و استانبول تبدیل شد.

اوج شکوفایی اورینت اکسپرس

دهه ۱۹۳۰، شاهد اوج سرویس مسافرتی اورینت اکسپرس بود. در این دوره این خط دارای سه سرویس مسافرتی موازی بود: اورینت اکسپرس، اورینت اکسپرس سیمپلون و اورینت اکسپرس آلبرگ (Arlberg) که از طریق زوریخ و اینسبروک به بوداپست رفته و از آنجا با واگن‌های واب، به بخارست و آتن ادامه می‌یافت. در این دوره، اورینت اکسپرس با داشتن کوپه‌های خواب با خدمات دائم و واگن رستوران‌هایی با غذاهای عالی، در زمینه آسایش و تجمل شهرت فراوانی یافته بود. اعضای خانواده‌های سلطنتی، اشراف، سیاستمداران، تجار و در کل طبقه مرفه مشتری دائم آن بودند.

قطار سریع‌‌السیر شرق در ادبیات وهنر

اورینت اکسپرس بارها در کتاب‌ها و فیلم‌ها و به‌عنوان محل وقوع ماجراهای اسرارآمیز یا پر هیجان مطرح شده است. شاید یکی از مشهورترین این کتاب‌ها، «قتل در قطار سریع‌‌السیر شرق» نوشته آگاتا کریستی باشد که بارها به فیلم نیز برگردانده شده است. این داستان جنایی و بسیار پیچیده در خط سیمپلون این قطار به وقوع می‌پیوندد. کتاب مشهور دیگری که در مسیر دیگری از اورینت اکسپرس نوشته شده است، «قطار استانبول» نوشته گراهام گرین است.

اولین فیلم درمورد اورینت اکسپرس در سال ۱۹۳۴ نمایش داده شد. این قطار در یکی از برنامه‌های دیدنی دیوید کاپرفیلد (David Copperfield) شعبده‌باز مشهور، نقشی اساسی داشت. در این برنامه، کاپرفیلد سوار این قطار شد و طی برنامه، واگن رستوران را ناپدید ساخت. دو شهری که نامشان با اورینت اکسپرس عجین شده پاریس و استانبول هستند که در ابتدا دو ایستگاه نهایی این خط بوده‌اند. خطوط ارینت اکسپرس بارها تغییر کرده است. آخرین حرکت آن که یک سرویس شب‌رو سراسری از پاریس به وین بود که در روز جمعه، ۸ ژوئن ۲۰۰۷ از پاریس حرکت کرد. از آن تاریخ به بعد مسیر این خط که همچنان اورینت اکسپرس نامیده می‌شود، کوتاه شده و اکنون ایستگاه آغاز آن استراسبورگ است. این تغییر به خاطر افتتاح خط LGV Est اتفاق افتاد که فاصله پاریس تا استراسبورگ را در زمانی بسیار کمتر طی می‌کند. در حال حاضر این مسیر با چهار قطار مختلف قابل طی شدن است که به‌طور متوسط و بدون احتساب تاخیر، ۶۰ ساعت به طول می‌انجامد.