م.ر.بهنام رئوف خبر لغو تحریم شرکت‌های اپل و گوگل هفته گذشته از جمله خبرهایی بود که سر و صدای بسیاری در بین رسانه‌های داخلی و طرفداران محصولات این دو شرکت به پا کرد. خرداد ماه گذشته بود که وندى شرمن، معاون وزیر امور خارجه آمریکا در گفت‌وگو با بی.بی.سی از لغو تحریم فروش تلفن همراه و رایانه به ایران خبر داد و گفت که آمریکا در پی رفع موانع فروش مواد غذایی و دارو به ایران است.
خانم شرمن که به نمایندگی از آمریکا در گروه ۱+۵ با ایران مذاکره می‌کند، گفته بود که پنج‌شنبه ۳۰ مه ‌(۹ خرداد) مجوز کلى براى لغو این تحریم‌ها صادر خواهد شد و راه براى فروش قانونى وسایل ارتباطى به ایران باز می‌شود. او گفت: «این تصمیم را گرفتیم تا تحریم‌ها مانعى براى استفاده از تکنولوژی‌هایى که مردم براى ارتباط بهتر و سریع‌تر به آنها نیاز دارند، ایجاد نکند.
این موضوع هم شامل سخت‌افزار می‌شود و هم نرم‌افزار.»
اپل آغازکننده رفع تحریم
البته این موضوع نزدیک به سه ماه بعد از این اعلام صورت گرفته است. به‌طوری که در دو هفته گذشته ابتدا شرکت اپل با درج بیانیه‌ای روی سایت خود خبر از خروج نام ایران از بین کشورهایی را داد که تا پیش از این در لیست کشورهای تحت تحریم این شرکت آمریکایی بودند. اپل با خارج کردن نام ایران از لیست کشورهای تحت تحریم کامل، مجوزی را برای صادرات برخی محصولات به این کشور صادر کرده است. این موضوع احتمالا اجازه صادرات مستقیم برخی محصولات اپل به ایران را فراهم می‌کند.
این موضوعی است که یکی از مقامات اپل به آن اشاره کرده است: در ابلاغیه‌هایی که در سی‌ام آگوست از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکا منتشر شده، به اپل گفته شده که محصولات این شرکت، مشمول تغییرات در مقررات تنظیمی شده است. در نتیجه از این پس اپل و برخی شرکت‌های دیگر، محدودیتی برای فروش محصولات و تجهیزات خود به مشتریان ایرانی ندارند.
بر اساس تصمیم شرکت اپل و بنا به اعمال سیاست‌های خاص از جانب آمریکا، ایران از لیست سیاه این شرکت خارج و به رده D در لیست کشورهایی که اپل محصولاتش را به آنها صادر می‌کند؛ انتقال یافته است. لیست D شامل کشورهایی نظیر افغانستان، عراق و... است که برخی از محصولات اپل به آنها صادر می‌شود. بر اساس آنچه اپل اعلام کرده مجوز صادرات شامل برخی محصولات به ایران می‌شود، هرچند برخی محصولات اپل (که هیچ‌کدام مشخص نشده) از این لیست مستثنی قرار می‌گیرند.
چرخش اپل و به روزکردن قوانینش به خاطر تغییر در قوانین تحریم صادرات محصولات اپل به ایران توسط دولت آمریکا صورت گرفته است. تا پیش از این نام ایران در کنار نام کوبا، کره شمالی، سودان و سوریه قرار داشت که اساسا هر نوع صادرات به آنها به هر شکل ممنوع است.
اما با این حال چندی پیش از این اعلام رسمی، اپل تصمیم گرفت تا کاربران ایرانی محصولات آی فون و آی پد این شرکت بتوانند به خدمات سایت آی تیونز دسترسی داشته باشند. هر چند که این اقدام در برخی از موارد با همان پیغام خطای معروف در بارگذاری روبه‌رو می‌شد که البته این خطا بعضا در روزهایی حذف و در روزهایی دیگر مجددا به‌عنوان مشکلی پیش روی کاربران محصولات این شرکت در ایران قرار می‌گرفت.

گوگل و بازی با کاربران ایرانی
مشکل عدم دانلود نرم‌افزارهای تلفن همراه انحصار مربوط به اپل نبود، حتی تا پیش از این شرکت سامسونگ نیز با راه‌اندازی سامسونگ اپ در ایران اقدام به ارائه نرم‌افزارهای خارجی برای کاربران گوشی‌های سامسونگ کرده بود، اما این شرکت نیز دو ماه پیش با ارسال نامه‌ای به کاربران ایرانی خود عنوان کرد که به دلیل مشکلات تحریمی، قادر به ادامه سرویس‌دهی به آنها نیست. در نتیجه دسترسی کاربران ایرانی سامسونگ به این فروشگاه نرم‌افزارهای کاربردی نیز قطع شد. از آنجایی که گوشی‌های سامسونگ عموما بر بستر سیستم‌عامل آندروید قرار دارند، در نتیجه سامسونگ اپ توانسته بود جای خالی سرویس گوگل پلی را برای کاربران ایرانی این گوشی‌ها پر کند، اما تنها یکی دو ماه بعد از توقف فعالیت سامسونگ اپ شرکت گوگل نیز با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد از این پس کاربران ایرانی سیستم‌عامل آندروید می‌توانند از خدمات سایت گوگل پلی استفاده کنند.
گوگل البته هفته گذشته اعلام کرد که برنامه‌نویسان سیستم‌عامل آندروید از این پس می‌توانند تنها برنامه‌های رایگان خود را برای کاربران ایرانی عرضه کنند. این بدان معنی است که از این پس برنامه‌نویسان سیستم‌عامل آندروید می‌توانند برنامه‌های کاربردی رایگان خود را برای بارگذاری کاربران ایرانی در اختیار آنها قرار دهند.
حال آنکه این اقدام تا پیش از این برای کاربران ایرانی مقدور نبود، البته این شرکت اعلام کرده کماکان اجازه دسترسی به برنامه‌های پولی یا برنامه‌هایی را که استفاده از آنها مستلزم صدور صورت حساب است به کاربران ایرانی نمی‌دهد. با این حال، اما کاربران ایرانی در مراجعه به سرویس گوگل پلی تفاوت چندانی نسب به قبل شاهد نیستند.
آنها تنها می‌تواند چندین برنامه قابل دانلود روی گوشی‌های خود ببینند. حتی در برخی موارد در این فروشگاه نیز اتفاقی مشابه با اپل برای کاربران ایرانی رخ می‌دهد؛ یعنی همان پیغام خطای معروف در بخش بارگذاری باز هم وجود دارد.
هرچند که دلیل این مشکل هنوز مشخص نیست، اما به گفته کاربران این سیستم‌عامل این مشکل در برخی از شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات اینترنتی ایرانی وجود دارد و در برخی دیگر چنین مشکلی مشاهده نمی‌شود.

فروشگاه‌های ایرانی همچنان پرطرفدار
بحث تحریم فروشگاه‌های ارائه‌دهنده خدمات نرم‌افزاری برای گوشی‌های هوشمند از یک سو و سیاست‌هایی که این شرکت‌ها دنبال می‌کنند از سوی دیگر باعث شده است تا فروشگاه‌های نرم‌افزاری دیگری نیز در این حوزه و حتی در کشورهای مختلف شکل بگیرند. در ایران نیز سایت‌ها و فروشگاه‌های نرم‌افزاری هم در بخش سیستم‌عامل آندروید و هم در بخش سیستم‌عامل ای او اس شکل گرفته است که به نوعی نیاز کاربران ایرانی را از اپ استورهای معروف جهانی همچون گوگل پلی و‌ای تیونز مرتفع ساخته است. کافه بازار، سیبچه، کندو، مای کیت و اخیرا هم پارس هاب از جمله این سایت‌ها هستند که کاربران ایرانی می‌توانند با مراجعه به آنها نه‌تنها نیازهای خود را برطرف سازند، بلکه با خرید برنامه‌هایی که برنامه‌نویسان ایرانی نوشته و در این فروشگاه‌ها قرار داده‌اند، موجب رشد این صنعت در کشور شوند. میزان استقبال از این فروشگاه‌ها به اندازه‌ای است که چندی پیش محمود لیائی معاون وزیر ای سی تی خبر می‌دهد فروشگاه‌های ارائه‌دهنده خدمات نرم‌افزاری تلفن همراه در کشور نزدیک به 10 درصد پهنای باند کل کشور را به خود اختصاص داده‌اند.
با این حال، اما سوالی که اکنون مطرح است به تاثیر لغو تحریمات اپل و گوگل بر بازار سخت‌افزار و نرم‌افزار ایران بازمی‌گردد. سعید رسول اف، رییس انجمن تولیدکنندگان نرم‌افزار تلفن همراه در این باره می‌گوید: هر چند که به ظاهر این تحریم‌ها لغو شده است، اما در باطن کاربران ایرانی تا به امروز نتوانستند به سرویس خاص یا امکاناتی که برای سایر کاربران جهانی مهیا است دسترسی داشته باشند. در نتیجه به نظر نمی‌رسد که این لغو تحریم ها تاثیری روی بازار‌های داخلی داشته باشد.
او می‌گوید: کاربران ایرانی به دلیل مشکلات بانکی و نبود مستر کارت یا ویزا کارت در کشور نمی‌توانند به برنامه‌های تجاری فروشگاه‌های جهانی به فرض برداشتن قوانین تحریمی دسترسی داشته باشند. در نتیجه تنها شاید از نظر بارگذاری برنامه‌های رایگان، سایت‌ها و فروشگاه‌های ایرانی با کاهش بازدید روبه‌رو شوند که البته این کاهش بازدید به دلیل آنکه حجم بالایی از پهنای باند این سایت‌ها را به خود اختصاص می‌دهد به نفع فعالان داخلی است. به گفته این فعال صنفی استقبال کاربران ایرانی از برنامه‌های کاربردی فارسی که اکنون بر میزان تولید آن نیز افزوده شده باعث شده تا بازگشایی فروشگاه‌های گوگل پلی و اپل استور تهدیدی برای فعالان داخلی به حساب نیاید.
هرچند که گفته می‌شود تحریم‌های نرم‌افزاری دو شرکت بزرگ گوگل و اپل برای کاربران ایرانی لغو شده است، اما به هر حال همان‌طور که گفته شد، این اقدام تفاوت چندانی برای کاربران ایرانی در میزان دسترسی آنها به برنامه‌های کاربردی از بستر این دو فروشگاه مطرح جهانی نداشته است.