گروه بارزگانی- آمار موجود درباره مصرف سرانه برخی از مهم‌ترین مواد غذایی مثل نان، برنج، قند و شکر، روغن نباتی، گوشت قرمز، گوشت مرغ و لبنیات عموما مورد مناقشه و اختلاف است. تولیدکنندگان و وزارت جهاد کشاورزی در ارائه آمار مصرف سرانه احتیاط به خرج داده و اعدادی که ارائه می‌کنند نسبت به اعداد و ارقام ارائه شده توسط واردکنندگان و وزارت صنعت، معدن و تجارت (به ویژه وزارت بازرگانی سابق) کمتر است، در حالی که مدیرکل غلات، حبوبات و نباتات علوفه‌ای مصرف سرانه برنج را ۵/۳۶ کیلو می‌داند، برخی منابع این رقم را تا ۵/۴۰ کیلو نیز برآورد می‌کنند. با توجه به اختلاف ۴ کیلویی مصرف سرانه دو عدد یاد شده و با توجه به میزان تولید داخلی برنج، بقیه آن باید از واردات تامین شود. به این ترتیب که اگر جمعیت کشور ۷۵ میلیون نفر فرض شود و مصرف سرانه برنج ۵/۳۶ کیلو در نظر گرفته شود و مصرف کل رقمی معادل ۷/۲ میلیون تن خواهد شد، اما اگر مصرف سرانه ۵/۴۰ کیلو در نظر گرفته شود مصرف کل برنج با احتساب ۷۵ میلیون نفر جمعیت به حدود ۳ میلیون تن می‌رسد، در صورتی که تولید داخلی برنج ۲ میلیون تن لحاظ شود در حالت اول نیاز به ۷۰۰ هزار تن و در حالت دوم به یک میلیون تن برنج وارداتی خواهد بود. این اعداد و ارقام درباره قند و شکر نیز وجود دارد، به طوری که برآورد بخش تولید از مصرف قند و شکر حدود ۲۸ کیلوگرم و منابع تجاری ۳۲ کیلوگرم است که مساله مورد نظر درباره برنج در این باره نیز مصداق پیدا می‌کند. این اختلاف آماری یکی از محل‌های نزاع و مجادله بر سر میزان واردات مواد غذایی است که اگر به سمت تولید آمار دقیق برویم حل خواهد شد. روز گذشته در همایش ارزیابی امنیت غذایی این موضوع در دستور بحث بود. به گزارش ایسنا، عباس کشاورز، مسوول مطالعات و کارشناسی دفتر سازماندهی کشاورزی و آب اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی ایران در این همایش گفت: میان میزان تولید با مصرف محصولات کشاورزی در سال‌های اخیر فاصله زیادی وجود داشته و واردات ۹ ماهه امسال ۲۵ درصد بیشتر از سال گذشته بوده است. طی سال‌های اخیر تفاوت زیادی بین تولید، عرضه و مصرف محصولاتی مانند سبزی و صیفی، گوشت قرمز، شیر و محصولات باغی وجود داشته که پیشنهاد می‌شود مسوولان وزارت جهاد کشاورزی بررسی دقیق‌تری برای تطبیق و یکسان‌سازی این آمارها داشته باشند.

افزایش ۲۵ درصدی واردات محصولات کشاورزی

او افزود: متوسط واردات محصولات کشاورزی در برنامه چهارم بیش از ۱۴ میلیون تن بوده است و در سال‌های ۸۹ و ۹۰ مقادیر واردات کاهش یافت و به ۹/۱۴ و ۱۳ میلیون تن رسید، اما طی ۹ ماه اول امسال به تنهایی ۲/۱۶ میلیون تن انواع محصولات کشاورزی وارد شد که حدود ۲۵ درصد بیشتر از سال گذشته است.

کشاورز درباره سرانه واردات محصولات کشاورزی گفت: بررسی تغییرات سرانه واردات محصولات کشاورزی طی سال‌های ۶۸ تا ۹۰ حاکی از آن است که متوسط سرانه واردات این محصولات طی برنامه‌های اول توسعه حدود ۱۴۳ کیلوگرم، در برنامه دوم حدود ۱۶۱ کیلوگرم و در برنامه سوم ۱۵۷ کیلوگرم بود، اما این میزان در برنامه چهارم به بیش از ۱۹۱ کیلوگرم افزایش یافت.

به گفته او در دو سال اخیر سرانه واردات به ترتیب ۱۹۹ و ۱۷۳ کیلوگرم بوده که واردات سرانه امسال با احتساب ۲/۱۶ میلیون تن واردات در ۹ ماهه و با در نظر گرفتن همین رقم حدود ۲۸۳ کیلوگرم برآورد می‌شود که به نظر می‌رسد تا حدودی متاثر از سیاست‌های ناشی از ذخیره سازی باشد.

مسوول واحد مطالعات و کارشناسی دفتر ساماندهی کشاورزی و آب اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی با اشاره به نوسانات بالای تراز تجاری محصولات کشاورزی در ۲۳ سال گذشته خاطرنشان کرد: متوسط تراز تجاری محصولات کشاورزی در برنامه اول ۱/۷ میلیون تن، در برنامه دوم ۴۴/۸ میلیون تن، در برنامه سوم ۶/۸ میلیون تن بود که در برنامه چهارم به ۵/۱۰ میلیون تن افزایش یافت. همچنین در دو سال گذشته و ۹ ماهه امسال متوسط تراز تجاری محصولات کشاورزی به حدود ۱۱ میلیون تن رسید.

کشاورز ادامه داد: مقایسه ارزش تجاری محصولات کشاورزی نشان می‌دهد کمترین کسری ارزش صادرات با واردات متعلق به سال‌های ۷۳ و ۸۲ بوده و در برنامه چهارم متوسط ارزش تجاری این محصولات به سه میلیارد دلار رسیده است که از نظر کسری تراز تجاری بیشترین مقدار در مقایسه با سه برنامه گذشته است.

بیشترین درآمد ارزی صادرات کشاورزی در برنامه چهارم

او گفت: بررسی ارزش صادرات محصولات کشاورزی طی ۲۳ سال اخیر حاکی از آن است که صادرات در برنامه اول رونقی نداشته و در برنامه دوم نیز حدود یک میلیارد دلار حفظ شد، اما این میزان در برنامه سوم به حدود ۱/۵ میلیارد دلار و از برنامه چهارم تاکنون به بیش از پنج میلیارد دلار رسیده است که شاید بتوان برنامه چهارم و سال‌های پس از آن را از نظر کسب درآمد ارزی ناشی از صادرات محصولات کشاورزی موفق دانست.

مسوول واحد مطالعات و کارشناسی دفتر ساماندهی کشاورزی و آب اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی با اشاره به اهداف قانون اساسی سند چشم‌انداز و برنامه‌های توسعه‌ای کشور مبنی بر تامین امنیت غذایی اظهار کرد: در تولید اغلب محصولات کشاورزی مانند گندم، برنج، شکر، حبوبات و.. در طول برنامه سوم وضعیت مناسبی وجود داشته، اما در برنامه چهارم با نوسانات بسیاری مواجه شده‌ایم؛ در صورتی که در تولید گوشت مرغ، گوشت قرمز و شیر همواره روند رو به رشدی وجود داشته است. کشاورز گفت: گرچه خشکسالی طی ۲۳ سال گذشته یکی از عواملی بوده که در ایجاد و تشدید نوسانات تولید محصولات کشاورزی موثر بوده است، اما باید برنامه‌ریزی‌ها به گونه‌ای باشد تا در تامین مواد غذایی مهم کشور در حد شکنندگی قرار نگیریم و سهم قابل قبولی با تکیه بر تولیدات داخلی تامین کنیم. او افزود: بررسی ضریب خوداتکایی کشور در محصولات اساسی کشاورزی طی برنامه اول تا چهارم توسعه و در دو سال اخیر، نشان‌دهنده توفیق بخش کشاورزی بر کاهش وابستگی در بعضی از دوران‌ها بوده است. مسوول واحد مطالعات و کارشناسی دفتر ساماندهی کشاورزی و آب اتاق بازرگانی تصریح کرد: به طور کلی ضریب خود اتکایی محصولات مهمی مانند گندم و شکر بسیار متغیر، برنج تقریبا ثابت و کاهنده، روغن نباتی بسیار شکننده و تولید دام و طیور ثابت و افزاینده بوده است، اما تولید فرآورده‌های دام و طیور وابستگی شدیدی به علوفه وارداتی داشته است.