برجام در انتظار اصلاحات

عباس آرگون
عضو هیات نمایندگان اتاق ایران

بیش از یک سال از توافق برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) از سوى جمهوری اسلامى ایران و کشورهاى عضو ١+٥ می گذرد و در این مدت اظهارنظر‌ها وارزیابی‌های متعددی در زمینه تعیین برندگان و بازندگان برجام در داخل و خارج از کشور صورت گرفته است. با توجه به اینکه توافق برجام با رویکرد برد- برد بین ایران و 6 قدرت بزرگ جهانى صورت پذیرفته، دارای نکات مثبت و منفی مختص به خود است و از منظر گوناگون اقتصادی و سیاسى دارای برندگان و بازندگانى است. در طول مدت سپرى شده از زمان توافق در داخل کشور، به‌رغم تایید آن توسط کلیه مراجع قانونی در کشور، به‌جاى استفاده از ظرفیت‌هاى ایجاد شده در پرتو توافق و همچنین پرداختن به مسائل و موضوعات اساسی اقتصاد کشورکه بعضا هیچ ارتباطى به تحریم‌ها نداشته از قبیل رکود و بیکارى، ایجاد محیط مطلوب براى کسب وکار، اصلاح ساختار اقتصادى، فراهم کردن بسترهای لازم برای فعالیت‌هاى اقتصادى مولد و پایدار، اصلاح قوانین و... بیش از اندازه به مساله برجام و حواشى آن پرداخته شده و ضمن برخوردهای جناحى و سیاسى بیهوده با آن موجب اتلاف وقت و منابع کشور شده است. بر این اساس موارد زیر بیانگربخشی ازموقعیت‌های ویژه‌اى است که در سایه نتایج برجام برای کشور به‌دست آمده است.

از منظر بین‌المللى یکى از برندگان اصلی توافق برجام مردم ایران هستند؛ چراکه پس از سال‌ها ایستادگی، پایداری و تحمل سختى‌هاى دوران تحریم موفق به اثبات حقانیت، صلح‌آمیز بودن و به رسمیت شناخته شدن برنامه و فعالیت‌های هسته‌اى خود در نظام بین‌الملل شده و موجب تغییر نگرش جهانى نسبت به ایران و برداشته شدن ایران‌هراسى و ارائه چهره واقعى و صلح‌طلب از کشورمان و پایان دادن به انزوای بین‌المللى است. این در حالى است که به زعم برخى از کارشناسان خارجى که این توافقنامه را یک توافقنامه بزرگ نامیده و برنده اصلی آن را ایران می‌دانند و بازندگان و شکست‌خوردگان آن را کشورهایی که مانع رسیدن ایران به حقوق قانونی خود بودند، ازجمله آمریکا و همپیمانانش در منطقه. چرا که این توافقنامه منجر به تغییر توازن قدرت در منطقه، به نفع ایران شد.

از منظر داخلی در طول دوران تحریم‌ به‌دلیل وجود محدودیت‌های فراوان برای مبادلات مالی و کالایی بین ایران و سایر کشورها، فعالیت‌های غیرشفافى در اقتصاد کشور براى رفع محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها صورت پذیرفت که منجر به شکل‌گیرى و گسترش اقتصاد زیرزمینی در کشور شده است و این مهم موجب شد بخش زیادی از منابع و فرصت‌هاى کشور به هدر رود که بابرداشته شدن تحریم‌ها ضمن جلوگیری از گسترش و توسعه این بخش در اقتصاد کشور به مرور نسبت به حذف آن از بدنه اقتصادی کشور اقدام و فضا براى توسعه بخش‌های شفاف و روشن اقتصادی کشور فراهم شد.

پس از برجام با تقویت روابط اقتصادى و سیاسى کشور با واردکنندگان نفت، زمینه افزایش صادرات و بازگشت ایران به سهمیه صدور نفت خود در اوپک فراهم شد، به نحوى که موجب شد کشور پس از چند سال، تولید نفت خود را افزایش داده و جایگاه خود را در میان کشورهای صادرکننده نفت خام بازیابد. در چنین شرایطی، با رفع تحریم صادرات نفت، از یک سو شرکاى تجاری و خریداران نفت ایران منتفع شدند و از سوى دیگر پررنگ شدن حضور ایران در بازارهاى بین‌المللى، سبب تاثیرپذیرى سایر کشورهای صادرکننده نفت شد، به‌طوری که برخى از این کشورها در دوره عدم حضور کشورمان توانسته بودند حداکثر استفاده را ببرند. در نهایت با برداشته شدن تحریم و افزایش امید و انگیزه در جامعه و فعالان اقتصادى، با توسعه روابط بین‌المللى زمینه تقویت جایگاه اقتصادی ایران در منطقه فراهم و فرصت‌های تجاری و سرمایه‌گذاری جدیدی ایجاد و از هدررفت منابع و فرصت‌ها جلوگیری به‌عمل آمد و منجر به بهبود چشم‌انداز اقتصادی کشور برای حرکت به سمت رشد و توسعه پایدار شد تا بتوان در سایه آن اصلاحات اقتصادی را به انجام رساند.