قراردادهای جدید نفتی ایران (Iran Petroleum Contracts) مشهور به آی‌پی‌سی الگوی قراردادی است که در دولت یازدهم به‌منظور جذاب کردن قراردادها برای شرکت‌های خارجی طراحی و تدوین شد.این قرارداد جدید نفتی به‌دلیل برخی از تفاوت‌ها با قراردادهای قبلی نفتی که از نوع بیع متقابل(Buyback) بوده‌اند، به IPC معروف شده‌اند. امضای نخستین قرارداد جدید نفتی با سرمایه خارجی در دوران پساتحریم میان شرکت ملی نفت ایران و کنسرسیوم بین‌المللی به رهبری شرکت نفتی توتال فرانسه برای توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی به ارزش ۴ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار، بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های داخلی و بین‌المللی داشت.

این شرکت تحت عنوان JOC به معنای شرکت عملیات مشترک منعقد می‌شود و متشکل از یک شرکت نفتی خارجی است که در خارج از ایران به ثبت رسیده به علاوه یک شرکت ایرانی که در ایران به ثبت رسیده یا یک شرکت دیگر که درظاهر می‌تواند ایرانی یا خارجی باشد. مجموع این سه شرکت این شرکت را شکل می‌دهند که در قراردادهای جدید نفتی پیمانکار نامیده می‌شوند. مفاد این قراردادها به‌طور کلی شامل تمام عملیات نفتی از اکتشاف و حفاری گرفته تا توسعه و بهره‌برداری و ازدیاد برداشت را شامل می‌شود. ویژگی‌ها و مفاد این قرارداد جدید نفتی IPC با توتال شامل این موارد می‌شوند:

• مدت قرارداد ۲۰ تا ۲۵ سال است اما در قراردادهای بیع متقابل ۱۰-۵ سال بود.

• در قراردادهای بیع متقابل شرکت زیرمجموعه شرکت ملی نفت ایرانی به‌عنوان مالک و کارفرما محسوب می‌شد؛ اما در این قرارداد جدید، شرکت زیرمجموعه شرکت ملی نفت ایران با یک شرکت داخلی و شرکت خارجی یک همکاری مشترک را شکل می‌دهند.

• در این قرارداد هزینه‌های سرمایه‌ای، از پیش‌تعیین‌شده نیست و آن شرکت مشترک(JOC) امکان تغییر در هزینه‌های سرمایه‌ای را در صورت لزوم دارد. بودجه و برنامه سالانه از سوی این شرکت مشترک تهیه و تایید می‌شود.

• ریسک سرمایه‌گذاری در هر میدان نفتی در این قراردادها لحاظ شده که سبب می‌شود مبالغ بالاتری به شرکت نفت بین‌المللی(International Oil Company) با توجه به ریسک پرداخت شود.

• در این قرارداد نفتی جدید شفافیت مالی بیشتر است؛ ضمن اینکه ۵۱ درصد از بودجه پروژه باید در ایران هزینه شود؛ اما سهم شرکت ایرانی و خارجی بسته به میزان سرمایه‌گذاری و نوع هر کدام از پروژه‌ها متغیر است.

در مقابل در قراردادهای بیع متقابل(Buybacks) شرکت سرمایه‌گذار خارجی تمام وجوه سرمایه‌گذاری و همچنین نصب تجهیزات و راه‌اندازی و انتقال تکنولوژی را برعهده می‌گیرد و پس از راه‌اندازی، به کشور میزبان واگذار می‌کند. بازگشت سرمایه و همچنین سود سرمایه از طریق فروش محصولات به‌دست می‌آید. به‌طور کلی در قراردادهای بیع متقابل در هر صنعتی یک طرف قرارداد ماشین‌آلات، تجهیزات تولیدی یا یک کارخانه کامل از سوی یک عرضه‌کننده به کشور دیگری صادر می‌شود و در مقابل، محصولاتی که به‌طور مستقیم یا غیر مستقیم به‌ وسیله همین تسهیلات تولید شده بابت تمام یا بخشی از بهای این تسهیلات، در مدت زمان معینی دریافت می‌شود. در پرونده امروز باشگاه اقتصاددانان به بررسی قراردادهای جدید نفتی از جمله قرارداد توتال پرداخته‌ایم.