هوای پاک و تخمین‏‏‌گر هزینه آلودگی هوا

در فقره آمریکا، ایجاد تخمین‌‌‌گرهای هزینه (cost estimator) برای سنجش آثار مخرب مالی آلودگی هوا به ایجاد جریانی جدی از مطالبه‌‌‌گری عمومی و نخبگانی در جامعه آمریکا منجر شد. در واقع این تخمین‌‌‌گر کمک کرد تصویر واقعی آلودگی هوا برای مردم عیان شود. با فراگیر شدن این دست از ابزارهای محاسباتی، شهروندان، زشتی عارضه آلودگی هوا را با مالیاتی که به دولت می‌دهند یا هزینه‌‌‌ای که برای درمان در آینده باید بپردازند، فهمیدند. سنجش عوارض آلودگی با متر جیب شهروندان فضایی را فراهم کرد تا زمینه برای سازمان‌های غیردولتی و انجمن‌‌‌های غیرانتفاعی جهت چانه‌‌‌زنی و ورود به فضای تعیین دستور کار (Agenda setting) فراهم شود.

وضع تعرفه بر خودروهای آلاینده آمریکا از جمله برند کریسلر در دهه ۸۰ میلادی نتیجه مستقیم تخمینی بود که بخش‌‌‌های سلامت آمریکا از سرریز منفی آلودگی هوا روی سلامت شهروندان ارائه کردند و به دولت یادآور شدند هر قدر در مقابل خودروسازان سکوت کند، از آن سو لازم است بودجه بیشتری را به طور سالانه و حتی در بلندمدت صرف درمان شهروندان و سرمایه‌گذاری در بهداشت کند. از آن زمان تا امروز شمار زیادی از اصلاحات سیاستی در زمینه سیاستگذاری محیط‌زیست حول محور این قبیل تخمین‌‌‌های هزینه‌‌‌ای و نحوه کاهش آنها شده است؛ رویکردی که به دامنه‌‌‌ای از ابداعات سیاستی منجر شد و ابزارهایی نظیر بازار کربن، قیمت‌گذاری کربن، سهمیه آلودگی و... را ایجاد کرد.

این رویه به‌رغم کاهش ابعاد آلودگی هوا در کلان‌شهرهای آمریکا تداوم یافته است. در سطح بین‌المللی نیز این رویکرد برای نمونه، خود را در قالب وب‌سایت iQ air که به رصد کیفیت هوای شهرهای مختلف در اقصی‌نقاط جهان می‌‌‌پردازد، به نمایش می‌‌‌گذارد. این وب‌سایت در گزارشی که اخیرا از میزان اثر آلودگی هوا بر افزایش هزینه بهداشت و سلامت دولت و شهروندان در لس‌‌‌آنجلس انجام داده، تخمین زده تنها در سال ۲۰۲۳ هزینه ناشی از آلودگی هوا معادل مرگ ۹۷۰۰نفر شهروند و ۲۳میلیارد دلار بودجه است.

حال اما در تهران و سایر کلان‌شهرهای ایران که با مشکل آلودگی هوا دست و پنجه نرم می‌کنند، نه‌تنها خبری از تخمین‌‌‌گرهای هزینه نیست، بلکه حتی پایش عینی متغیرهای اثرگذار بر هوای پاک اعم از آلاینده‌‌‌ها و... با مشکل ساختاری و سخت‌‌‌افزاری روبه‌رو هستیم. براین مبنا یکی از اقدامات مهم و پایه‌‌‌ای در راستای مقابله با آلودگی هوا در ایران، فراهم آوردن بستری است که کمیت عینی آلودگی هوا و آثار سرریز مخرب این پدیده را به ما نشان دهد.