تنش محتاطانه در روابط آمریکا و چین

چین با فعالیت‌‌‌های نظامی و دیپلماتیک ایالات‌متحده برای حفاظت و تسلیح تایوان و راهبردهای مهار چین توسط ایالات‌متحده با ایجاد مشارکت‌‌‌های نظامی و استراتژیک در آسیا و اقیانوس آرام مخالف است. پکن همچنین با کنترل‌‌‌های صادراتی که دسترسی این کشور به فناوری‌‌‌های پیشرفته مانند تراشه‌‌‌های محاسبات کوانتومی و هوش مصنوعی را محدود می‌کند مخالف است. تنش‌‌‌های پکن و واشنگتن پس از سفر نانسی پلوسی، رئیس وقت مجلس نمایندگان به تایوان و سرنگونی یک بالن جاسوسی چینی توسط آمریکا در اوایل سال‌جاری به اوج خود رسید. تصمیم پکن برای تعلیق روابط نظامی در سطح بالا و به حداقل‌‌‌رساندن روابط دیپلماتیک بود. این پویایی‌‌‌های منفی به طرز چشمگیری پتانسیل رویارویی نظامی بین دو ابرقدرت را افزایش داد که به کاهش وابستگی متقابل خود تمایل داشتند. اکنون، روند منفی به‌آرامی با تنش‌‌‌زدایی محتاطانه جایگزین می‌شود. هر دو دولت اکنون پذیرفته‌‌‌اند که باید در دنیایی که صلح، ثبات و پیشرفت به همکاری و تقسیم مشکلات بستگی دارد، مسوولانه‌‌‌تر اختلافات خود را مدیریت کنند.

اولین نشانه‌‌‌های بهبود نسبی در اکتبر، زمانی که یک هیات بلندپایه کنگره ایالات‌متحده به رهبری چاک شومر، سناتور نیویورک، از پکن بازدید کرد، ظاهر شد. رهبر چین از ۶سناتور استقبال کرد و تنش‌‌‌های فزاینده را صرفا «باد و باران» خواند و از دو ابرقدرت خواست تا با پذیرش روحیه همکاری از رقابت و رویارویی فراتر بروند. سناتور شومر با انعکاس حال و هوای واشنگتن پاسخ داد که «طبیعی» است دو قدرت بزرگ جهان در تجارت، فناوری و دیپلماسی رقیب باشند. او همچنین تاکید کرد «در حالی که از این رقابت استقبال می‌کنیم، به دنبال درگیری نیستیم.»

هنگامی که بایدن و شی جین‌پینگ در سان‌فرانسیسکو در یک نشست بلندپایه پیش از نشست همکاری آسیا و اقیانوسیه با یکدیگر دیدار کردند، روند بهبود اندک در روابط دوجانبه شتاب قابل‌‌‌توجهی پیدا کرد. از زمان روی کار آمدن بایدن در سال ۲۰۲۱، این تنها دومین باری بود که رهبران دو کشور موفق به ملاقات حضوری شدند. در حالی که رهبران با یکدیگر احوالپرسی کردند، بایدن تاکید کرد آنها موظف هستند اطمینان حاصل کنند که رقابت به درگیری تبدیل نمی‌شود. همتای چینی او نیز لحنی به همان اندازه آشتی‌‌‌جویانه اتخاذ کرد و گفت که به‌رغم برخی مشکلات «وخیم»، آنها باید «کاملا بتوانند از اختلافات فراتر بروند و سیاره زمین به اندازه کافی بزرگ است تا دو کشور موفق شوند.»

اکثر تحلیلگران در واشنگتن موافقند که مشکلات اقتصادی تا حدی باعث تمایل چین به تثبیت روابط می‌شود. شی جین پینگ در شرایط کاهش سرعت رشد اقتصاد چین، افزایش بدهی، افزایش بیکاری جوانان و کاهش سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی ریاست می‌کند. اقتصاد چین با مشکلات کوتاه‌‌‌مدت و چالش‌‌‌های ساختاری بلندمدت مواجه شده است که به نظر می‌رسد همه آنها همزمان در حال پیش رفتن هستند. یک بعد مهم، سرمایه‌گذاری‌‌‌های بد در بخش املاک و مستغلات است که از زمان بحران مالی ۲۰۰۸ موتور رشد قابل‌‌‌توجهی بوده است. بازار املاک چین در حال حاضر شروع به فروپاشی کرده، زیرا فعالیت‌‌‌های سوداگرانه زیادی در سطوح دولت محلی وجود داشته است. مصرف‌کنندگان چینی پس از استقراض غیرمسوولانه در سطح خرد، اکنون در پرداخت وام‌‌‌های رهنی خود کوتاهی می‌کنند.

p24 copy

بدهی‌‌‌های وام‌‌‌گیرندگان چینی از زمان شیوع همه‌گیری ویروس کرونا به بالاترین حد خود -نزدیک به 10میلیون شهروند- رسیده است که نشان‌‌‌دهنده عمق رکود اقتصادی این کشور و موانع بهبود کامل است. خطر کاهش تورم، رشد پایین و بدهی عمومی و محلی بالا در چین به دلیل جمعیت نامناسب با پیری جمعیت و کاهش سطح بهره‌‌‌وری تشدید می‌شود.

بدون سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی قوی، چین قادر به رشد حداقل 4درصدی نخواهد بود. چنین چشم‌‌‌انداز اقتصادی بدبینانه‌‌‌ای به ما کمک می‌کند بفهمیم که چرا رهبری چین مشتاق جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی از طریق کاهش تنش‌‌‌های ژئوپلیتیک با غرب، به‌‌‌ویژه با واشنگتن است. چین همچنین احتمالا در تلاش است از شکاف در دولت بایدن، بین کسانی مانند جانت یلن، وزیر خزانه‌‌‌داری، که طرفدار بهبود روابط مالی و تجاری با چین است و اردوگاه جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی، که بیشتر متمرکز بر در تلاش برای شکل دادن به محیط بین‌المللی در اطراف چین به روش‌هایی که بر رژیم فشار وارد کند است، استفاده کند.

عمدتا در چارچوب منافع مالی و اقتصادی چین و بدتر شدن چشم‌انداز اقتصادی است که باید نزدیکی محتاطانه‌ای را که در روابط دوجانبه چین و آمریکا شاهد آن هستیم، تحلیل کرد. زمان نشان خواهد داد که آیا این تنش‌‌‌زدایی در راهبرد چین در قبال واشنگتن نتیجه می‌دهد یا خیر. آمریکا در حال ورود به سال انتخاباتی است و برای بایدن تغییر مسیر در قبال چین در مواجهه با ترامپ غیرممکن خواهد بود. بنابراین، واشنگتن به تشدید کنترل‌‌‌های صادراتی بر روی نیمه‌‌‌رساناها و سایر فناوری‌‌‌ها، کشتی‌‌‌های جنگی و پرواز هواپیماهای نظامی نزدیک به قلمرو چین ادامه خواهد داد و به طور کلی با چین به عنوان «رقیب اصلی خود» رفتار خواهد کرد.

همچنین به نفع بایدن است که از تشدید رویارویی با پکن بر سر تایوان جلوگیری کند. در حالی که اروپا و خاورمیانه در شعله‌‌‌های آتش هستند، آخرین چیزی که او نیاز دارد، جبهه نظامی جدید در آسیاست. بایدن با مبارزه سختی علیه ترامپ روبه‌رو خواهد شد و او سابقه موفقی در سیاست خارجی ندارد. خروج فاجعه‌‌‌بار از افغانستان، حمله روسیه به اوکراین، پیشرفت‌های هسته‌‌‌ای ایران و اسرائیل درگیر جنگی بدون استراتژی خروج، تحولات فاجعه‌‌‌باری هستند که تحت نظارت بایدن رخ داده‌‌‌اند. ترامپ به مردم آمریکا یادآوری خواهد کرد که جهان در دوران ریاست‌جمهوری او مکان بسیار امن‌‌‌تری بود. در مورد انتخاب بین ترامپ و بایدن، اکثر تحلیلگران در واشنگتن همچنان معتقدند شی‌جین پینگ معامله با بایدن را ترجیح می‌دهد تا ترامپ بسیار دمدمی‌‌‌مزاج، نامنظم و بداخلاق را. این همچنین ممکن است عامل دیگری باشد که چرا پکن می‌‌‌خواهد با بایدن درگیر شود و به او کمک کند تا ادعا کند حداقل آسیا-اقیانوسیه و روابط با چین، برخلاف آشفتگی قابل‌‌‌توجه در اروپا و خاورمیانه، پایدار هستند.