درس‌های اجتماعی حادثه شین‌آباد

احسان پشت‌مشهدی پژوهشگر حقوق شهروندی صبح چهارشنبه، ۱۵ آذر ۱۳۹۱ در روستای «شین‌آباد» از توابع شهرستان پیرانشهر در آذربایجان غربی یک کلاس درس در دبستانی دخترانه دچار آتش‌سوزی شد. بر اساس گزارش‌های منتشر شده، حادثه زمانی روی داد که بخاری نفتی این کلاس دچار آتش‌سوزی شد و تلاش سرایدار مدرسه برای خاموش کردن آن با استفاده از کپسول آتش‌نشانی موثر واقع نشد. سرایدار مدرسه وقتی نتوانست آتش را خاموش کند، اقدام به انتقال بخاری به بیرون از کلاس کرد که در این موقع بخاری منفجر شد و آتش به تمام سطح کلاس سرایت کرد. ولی آتش‌سوزی شین‌آباد نه نخستین مورد از چنین حوادثی بوده و نه آخرین آنها خواهد بود. مگر آنکه راه‌حلی برای پیشگیری از وقوع مجدد آتش‌سوزی در مدارس ایران، اندیشیده شود. راه‌حل‌هایی که از تلاش‌های اجتماع برای یادگیری از تجربیات خود حاصل می‌شود و از تکرار چنین اتفاقاتی جلوگیری می‌کند.

به دنبال حادثه شین‌آباد، تلاشی برای درس‌آموزی از این حادثه و پیشگیری از وقوع آن در مدارس ایران آغاز شد که «کمپین ایمن‌سازی مدارس» نام گرفت. به دنبال این کمپین روز ۱۵ آذر به‌عنوان روز ملی ایمن‌سازی مدارس نام‌گذاری شد و در آخرین تلاش هم، «چک‌لیست ایمن‌سازی» مدارس با استفاده از استانداردهای ساختمانی متعارف در جهان به‌منظور داشتن ساختمان‌ها و کلاس‌هایی ایمن، تهیه شد. با کنترل این چک‌لیست در مدارس مختلف با حمایت آموزش‌وپرورش و گروه‌های اجتماعی، می‌توان امیدوار بود که خطر آتش‌سوزی مدارس، از کمین جامعه و دانش‌آموزان ایرانی فاصله بگیرد. به‌نظر می‌رسد یک گام لازم بعد از کمپین «ایمن‌سازی مدارس»، ایجاد کمپینی برای تقویت «یادگیری جمعی» در جامعه ایرانی باشد تا این جامعه بتواند به یک «جامعه خودآموز» تبدیل شود. هر یک از شهروندان نیز در زندگی روزمره خود، با مسائل جمعی زیادی مواجه بوده‌اند که احتمالا، موفقیت یا عدم موفقیت در حل این مساله، با درس‌هایی برای آنها همراه بوده است. طراحی بستری برای انباشت این درس‌ها به‌منظور استخراج راه‌حل‌ها برای کل جامعه، گامی بلند برای حرکت به سمت یک جامعه «خودآموز» محسوب می‌شود.