ژاپن؛ بازاری جذاب اما دشوار

کریستوفر توماس

منبع: ژاپن تودی

همه می‌خواهند وارد ژاپن شوند، زیرا یکی از بهترین بازارهای جهان است که بزرگ و ثروتمند بوده و کارگرانی تعلیم دیده و ماهر دارد و علاوه بر این، مصرف‌کنندگانی مشتاق و پیچیده دارد. هر دو بخش کسب‌و‌کار و افراد حاضرند بهای خوبی برای کیفیت بپردازند، اما متاسفانه این بازار به سخت بودن برای ورود نیز معروف است.

دولت ژاپن در مورد جذب سرمایه‌گذاری خارجی مشتاق است. قانون‌گذاران و بیشتر بخش خصوصی موافقند که سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی امر خوبی بوده و باید تشویق شود. برخی از قوانینی که موجب ممانعت از ورود شرکت‌های خارجی به حوزه کسب‌و‌کار ژاپن می‌شدند نیز تقلیل یافته یا لغو شدند. اما سطح FDI این کشور هنوز پایین است. نسبت سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به تولید ناخالص داخلی طی سال‌های متمادی بین کشورهای صنعتی پایین‌ترین مقدار را داشته است و اکنون نیز از بسیاری از اقتصادهای نوظهور در آسیا پایین‌تر است. حدود ۸/ ۳ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را FDI تشکیل می‌دهد، در حالی که این رقم برای کشورهای OECD (سازمان توسعه و همکاری اقتصادی) به ۳۰ درصد می‌رسد. مجموع سرمایه‌گذاری نیز در سال ۲۰۱۲ به ۸/ ۱۷ تریلیون ین رسید و دولت ژاپن اعلام کرده است که قصد دارد تا سال ۲۰۲۰ این مقدار را به ۳۵ تریلیون ین برساند.

بیورن کنشتاد مدیر سیاسی ای.بی.سی (شورای تجاری اروپا) در ژاپن می‌گوید که این خبر خوبی برای اتحادیه اروپا است، زیرا این منطقه بزرگترین جذب کننده سرمایه‌گذار خارجی در ژاپن است، اما مقادیر اعلام شده هنوز پایین‌تر از کشورهای صنعتی هستند.

دولت ژاپن از تمام این مسائل و نیز مزایای سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی آگاه است؛ هم از نظر پولی که با آن همراه است و به لحاظ فرصتی که به شرکت‌های ژاپنی می‌دهد تا برای نفوذ در بازارهای آن سوی آب‌ها و فرامرزی تلاش کنند. در ماه آوریل اعضای شورای تجاری اروپا جلساتی با رهبران سیاسی و دولتی و نیز برخی از متخصصان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ژاپن داشتند و با بسیاری از توصیه‌هایی که در جلسه مطرح شد، موافقت شد. یوکی شیمازو معاون دفتر همکاری‌های اقتصادی و تجاری در وزارت اقتصاد، صنعت و تجارت می‌گوید پس از ملاقات ماه آوریل، سمینارها و اقدامات بسیاری در جهت تشویق سرمایه‌گذاران برای ورود به ژاپن انجام شده است که استراتژی ملی جدیدی برای رشد اقتصادی از طریق FDI است. علاوه بر این، دولت ۶ منطقه ویژه در اطراف کشور ایجاد کرده است که انگیزه‌های ویژه‌ای برای جذب شرکت‌های خارجی ارائه می‌دهند.

یکی از توصیه‌هایی که از سوی شورای تجاری اروپا برای افزایش نقش سازمان تجارت خارجی ژاپن (JETRO) پیشنهاد شده است، این است که این سازمان به شرکت‌های خارجی که وارد ژاپن می‌شوند کمک مشورتی در زمینه قوانین ارائه کند. شیمازو می‌گوید: «تاکنون، کار جترو (سازمان تجارت خارجی ژاپن) امور مربوط به سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی بوده است اما رویکرد جدید برای مدیران این سازمان و افراد دیگر بدیع خواهد بود.»

شورای تجاری اروپا هنوز احساس می‌کند که برخی اصلاحات قانونی بیشتر، موجب افزایش شدید سرمایه‌گذاران خارجی خواهد شد. برای مثال مالیات کمتر بر شرکت‌ها می‌تواند شروعی در این زمینه باشد.

کنشتاد می‌گوید: «مالیات بر درآمد شرکت در اینجا بسیار زیاد است، البته نه لزوما با استانداردهای جهانی، اما در مقایسه با کشورهای همسایه که برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی با ژاپن رقابت می‌کنند، این گونه است.»

همچنین شورای تجاری اروپا بر این باور است که ساده کردن محیط کسب‌و‌کار برای انعطاف‌پذیرتر کردن آن و آسان‌تر فراهم کردن خدمات یا وارد کردن محصولات فیزیکی خاص، اهداف مهمی هستند. کنشتاد در ادامه می‌افزاید: «واضح است که اگر فروش محصولات ساده‌تر باشد، شرکت‌ها بیشتر متمایل خواهند بود تا به ژاپن بیایند.»

یکی از بزرگ‌ترین مشکلات ورود سرمایه خارجی به ژاپن، تفاوت فرهنگی است. سهامداران ژاپنی بسیار صبور هستند و راضی هستند که پول خود را در یک شرکت گذاشته و آن را به مدت طولانی نگهداری کنند. چنین سرمایه‌گذارانی خواسته‌های کمی از مدیریت دارند. این امر ممکن است رهبران شرکت را آزاد بگذارد تا استراتژی بلندمدت خود را اتخاذ کنند، اما موجب می‌شود سرمایه‌گذاران خارجی بالقوه دچار فقدان شفافیت شوند.

در زمینه فرهنگ کار، برای یک سرمایه‌گذار سخت است تا بینشی در این زمینه به دست آورد و نمی‌توان فهمید که آیا با این روش، شرکت واقعا سالم است و طبق بهترین خواسته‌های ذی‌نفعان خود عمل می‌کند یا خیر.

برای تشکیلات اقتصادی که در جست‌وجوی ایجاد فروشگاه در ژاپن هستند، مشکلات مهم فراوانی از جمله چالش استخدام صحیح افراد در تمام سطوح، وجود دارد. بسیاری از اعمالی که در ژاپن انجام می‌شوند در یک شرکت اروپایی توجیه ناپذیرند از جمله اینکه مقامات عالی‌رتبه بازنشسته دولتی به موقعیت‌های سودآوری در بخش خصوصی دست می‌یابند.

بیزاری ژاپنی‌ها از ادغام نیز مانع دیگری در راه بنگاه‌های خارجی است که می‌خواهند وارد ژاپن شوند. تئووال رئیس گروه تکنولوژی‌های پیشرفته (GHT) است، می‌گوید: «در ژاپن یک شرکت بیش از یک کالا است. در اینجا یک شرکت، یک خانواده است و افراد با هم مانند فامیل هستند و شما نمی‌توانید اعضای فامیل خود را بفروشید.» سازمان شیمازو دو مانع عمده در این راه می‌بیند: فقدان جذابیت بازار و تردید دولت محلی و فعالان اقتصادی برای معامله با بنگاه‌های خارجی. شیمازو می‌گوید: «اینکه دولت‌های محلی چگونه می‌توانند انگیزه بدهند تا شرکت‌های کوچک‌تر را تشویق کنند که پول خارجی‌ها را بپذیرند، یک مساله پیش روی ژاپن است.»

به رغم اینکه حرکت سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به سمت جلو، آهسته اما با ثبات است، آینده درخشانی برای آن پیش‌بینی می‌شود.

کنشتاد می‌گوید: «وقتی وارد بازار ژاپن شوید، بازار خوب و سودآوری است و حاشیه سود خوبی دارد. اگرچه ممکن است ژاپن در آینده (نزدیک) رشد چندانی نکند، اما با توجه به ویژگی‌های جمعیت شناسی و برخی دلایل دیگر، بعضی از بخش‌ها مانند ارتباطات، تلفن همراه، موادغذایی، دستگاه‌های پزشکی و مواردی دیگر از این دست به رشد مداوم ادامه خواهند داد.»