پرهام پهلوان:
مهاجرت نخبگان از کشورها به منزله خروج سرمایه انسانی از آن کشورهاست. خیلی از کشورهای در حال توسعه به دلایل متعدد با مهاجرت نخبگان خود مواجه هستند؛ نخبگانی که به دنبال وضعیت اقتصادی، اجتماعی و رفاهی بهتر به کشورهای توسعهیافته میروند. در سالهای گذشته نرخ مهاجرت نخبگان ایرانی در مجموع افزایش پیدا کرده است و بسیاری از متخصصان، دانشجویان، صاحبان کسبوکارها و مشاغل به مهاجرت از کشور فکر میکنند. نرخ مهاجرت شاغلان بهداشت و درمان نیز از ایران بیشتر شده است که میتواند برای آینده دور و نزدیک نگرانکننده باشد. مهاجرت نخبگان درمانی، باعث کمبود ارائه خدمت و ضعف سیستم درمانی کشور میشود. مهاجرت این نخبگان، توامان مزایا و معایبی دارد که «باشگاه اقتصاددانان» سعی کرده است در این پرونده به برخی از آنها و نیز اثرات این مهاجرتها بپردازد.
دنیای اقتصاد-باشگاه اقتصاددانان :
بسیاری از کشورهای توسعهیافته مانند بریتانیا، آمریکای شمالی، استرالیا و نیوزیلند بهشدت به تامین پزشکان آموزشدیده خارجی، از کشورهای در حال توسعه مانند هند، پاکستان و سریلانکا برای تامین خدمات بهداشتی خود متکی هستند. ایران بهعنوان یکی از کشورهای دارای جمعیت جوان که بخش قابلتوجهی از آن شامل جوانان در حال تحصیل و همچنین فارغالتحصیلان دانشگاهی میشود، از جمله کشورهای درحالتوسعه است که با مشکلات خاص خود در زمینه رسیدگی به امور حرفهای متخصصان روبهروست و از اینرو، چه در گذشته و چه در حال حاضر، با خروج درصدی از این متخصصان به خارج بهمنظور ارتقای شرایط تحصیلی و حرفهای خود روبهرو شده است. عوامل مرتبط با مسائل اقتصادی، مدیریتی و شغلی-رفاهی در سالهای گذشته، ایران را با نرخ بالای مهاجرت و تمایل به مهاجرت کادر درمان مواجه کرده است.
دکتر ولیالله وحدانینیا/پژوهشگر سیاستگذاری عمومی
مهاجرت به دلایل مختلفی مانند رفتن به دنبال شغل و درآمد بهتر، تحصیلات بالاتر، ازدواج، فرصتها و آتیه بهتر برای خانواده و فرزندان، فرار از ناامنی و جنگ و تبعیضهای مختلف، جستوجوی شرایط زیستی و زندگی بهتر و امنیت بیشتر و دلایل متعددی از این دست انجام میشود. معمولا، هر فرد دلایل خاص خود را برای مهاجرت دارد و این دلایل ممکن است بسته به شرایط کشور مبدا و مقصد و وضعیت فردی و خانوادگی و شغلی و حتی فاکتورهایی همچون سن و جنسیت و سطح آموزش و درآمد فرد متفاوت باشد.
مهاجرت افراد متخصص از کشورهای کمتر توسعهیافته به کشورهای پیشرفته صنعتی، طبعا با بروز پیامدهایی جبرانناپذیر در حوزههای اقتصادی، علمی، فرهنگی و اجتماعی کشورهای مبدا همراه است. پدیده مهاجرت به کنش متقابل و همزمان عوامل منفی بازدارنده (همچون محدودیت امکانات علمی و آموزشی، برخورداری نامطلوب از محیط مناسب پژوهشی و تحقیقاتی و نیز فقدان مولفههای لازم برای ارتقای شرایط اجتماعی و شغلی) در کشور مهاجرفرست و عوامل جذاب (از جمله امکان ارتقای علمی منابع انسانی و پاسخگویی به انگیزههای مادی، رفاهی و نظایر آن) در کشور مهاجرپذیر مربوط میشود.