استراتژی جدید بانک مرکزی در بازار پول

عکس: آکو سالمی

ارز تک نرخی می‌شود

توقف صدور مجوز برای تاسیس بانک‌های خصوصی

تغییر نیافتن نرخ سود تسهیلات گروه بازار پول- صادر نشدن مجوز جدید برای تاسیس بانک، تک‌نرخی شدن مجدد نرخ ارز، حل مشکلات ارزی ایران و هند، اعلام درآمدهای نفتی در سال گذشته، سرنوشت بازار سکه با اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده و ...، خبرها و اظهار نظرهای رییس‌کل بانک مرکزی در جمع خبرنگاران را تشکیل داد. محمود بهمنی رییس‌کل بانک مرکزی روز گذشته در جمع خبرنگاران در کنار اعلام برخی اخبار به اظهار نظر در خصوص وضعیت کنونی سیاست‌های پولی و ارزی کشور پرداخت.

وی با تکذیب برخی اخبار مبنی بر اینکه آیا این موضوع که دولت تلاش دارد با نگهداری نقدینگی در بازار ارز و طلا مانع از ورود آن به بخش مسکن شود، گفت: چنین موضوعی صحت ندارد. وظیفه بانک مرکزی هدایت صحیح نقدینگی به سمت تولید است؛ به همین دلیل نیز پیشنهاد افزایش نرخ سود سپرده‌ها را مطرح کرد تا مردم پول‌های خود را در بانک‌ها به منظور افزایش تسهیلات‌دهی به بخش‌های مختلف قرار دهند.

بهمنی با اشاره به اینکه سیستم بانکی حدود ۱۱۰ درصد از منابع خود را به صورت تسهیلات به بخش‌های مختلف پرداخت کرده است، گفت: بر همین اساس بخشی از ذخیره قانونی بانک‌ها مورد استفاده قرار گرفته، این در حالی است که طی چند سال اخیر تقاضای افزایش سرمایه بانک‌ها را داده‌ایم اما مجلسی‌ها مطرح می‌کنند که بانک‌ها دارای مطالبات معوق هستند.

رییس‌کل بانک مرکزی با طرح این سوال که با تاخیر وصول مطالبات معوق آیا باید رقم افزایش سهمیه بانک‌ها یا تسهیلات دهی را متوقف کنیم، تصریح کرد: بانک‌ها از تمام توان خود برای تسهیلات دهی استفاده کرده‌اند.

۶۷ میلیارد دلار درآمد نفتی ایران در سال ۸۹

وی افزود: سال گذشته میزان درآمد نفت کشور بیش از ۶۷ میلیارد دلار بود؛ بنابراین بانک مرکزی می‌توانست هفته‌ای بیش از یک میلیارد دلار به بازار تزریق کند، در عین حال بانک مرکزی می‌توانست ارزهای بیشتری را در اختیار صرافی‌ها و بانک‌ها قرار دهد و یا اینکه ال‌سی باز کند.

وی با اشاره به اینکه در بعضی از مواقع متوجه می‌شویم که قیمت‌ها در بازار ارز به صورت کاذب در حال افزایش است، گفت: بر همین اساس تصمیم می‌گیریم که میزان تزریق دلار مورد نیاز را بیشتر و سریع‌تر کنیم تا بازار به وضعیت عادی باز گردد.

بهمنی با تاکید بر اینکه بانک مرکزی بیش از نیاز، ارز به بازار تزریق نکرده است، گفت: قانون نیز به بانک مرکزی اجازه نداده است که مانده خالص دارایی‌های خارجی را افزایش دهد. از سوی دیگر قانون به بانک مرکزی اجازه داده که نرخ ارز را به صورت شناور مدیریت شده در بازار حفظ کند.

رییس‌کل بانک مرکزی مدیریت ارز در بازار را یکی از وظایف بانک مرکزی با استفاده از ابزار نقدینگی عنوان کرد و افزود: بانک مرکزی با این ابزار می‌تواند بازار را کنترل کند اما نمی‌تواند هر روز خود را درگیر چنین بازاری کند. یک روز عنوان می‌کنند که چرا بانک مرکزی دیر وارد ساماندهی بازار ارز شد و یک روز یک سوال دیگری را مطرح می‌کنند. اما وقتی بانک مرکزی مشاهده کند که قیمت دلار به مثلا حدود ۱۲۰۰ تومان رسیده است هیچ‌گاه سکوت نخواهد کرد.

وی ادامه داد: به همین دلیل بانک مرکزی اعلام کرد که به میزان کافی دلار وارد بازار خواهد کرد. بر این اساس روز گذشته بررسی بازار نشان داد که قیمت دلار در بازار آزاد به یک‌هزار و ۱۵۵ الی یک‌هزار و ۱۵۶ تومان رسیده است که بانک مرکزی نیز دلار خود را با همین نرخ در بازار عرضه می‌کند و این امر نشان می‌دهد که نرخ دلار در بازار رسمی و غیررسمی به یکدیگر نزدیک شده است و بانک مرکزی نیز همین موضوع را مد نظر دارد.

دلار تک نرخی می‌شود

بهمنی تاکید کرد: بانک مرکزی قصد ندارد که نرخ دلار در بازار دو نرخی شود، زیرا این بدترین حالتی است که ممکن است در بازار اتفاق بیفتد.

به گفته وی اگر سایر کشورها احساس کنند که نرخ دلار در بازار ایران دونرخی شده این امر روی رتبه کشورمان تاثیر خواهد گذاشت؛ بنابراین ما به سمت تک نرخی شدن ارز در بازار حرکت می‌کنیم.

رییس‌کل بانک مرکزی با بیان اینکه بر این اساس میزان تزریق دلار به بازار افزایش خواهد یافت، گفت: ممکن است در این مسیر با کاهش قیمت هم مواجه شویم اما در نهایت قیمت‌ها در بازار و بانک مرکزی یکسان و تمام واسطه‌ها جمع خواهند شد. هر چه شکاف بین نرخ دلار در بازار آزاد و بانک مرکزی بیشتر باشد فساد افزایش می‌یابد.

بهمنی با تاکید بر اینکه بانک مرکزی به هیچ وجه به دنبال کسب سود در این بازارها نیست، گفت: یکی از وظایف بانک مرکزی حفظ ارزش پول و ایجاد موازنه در پرداخت‌ها است. این در حالی است که اعمال نرخ مالیات بر ارزش افزوده در این شرایط نیز اتفاق افتاد و رایزنی‌های بانک مرکزی نیز کارساز نبود.

بازار سکه را نمی‌توانیم کنترل کنیم

رییس‌کل بانک مرکزی افزود: اعمال نرخ مالیات بر ارزش افزوده منجر به افزایش قیمت سکه‌های بانکی نسبت به بازار غیر رسمی شد در حالی که این امر باید بر عکس باشد، برابر شدن قیمت سکه در بانک مرکزی و بازار به معنی وجود حباب در این بازار است.

رییس‌کل بانک مرکزی گفت: به دلیل اضافه شدن مالیات بر ارزش افزوده، قیمت سکه بانک مرکزی ۱۵ تا ۲۰ هزار تومان گران تر از بازار است و به همین دلیل نمی‌توانیم قیمت بازار را کنترل کنیم.

وی گفت: قیمت سکه‌هایی که از این پس توسط بانک مرکزی عرضه می‌شود بالاتر از بازار خواهد بود.

وی گفت: اعمال نرخ مالیات بر ارزش افزوده در بخش فروش سکه باعث شد تا طلا فروشان صدها میلیارد ریال سود به جیب بزنند زیرا با این امر قیمت‌ها در بازار به یک مرتبه بالا کشید و این عده توانستند به یک مرتبه این مابه‌التفاوت را نصیب خود کنند.

وی با بیان اینکه بانک مرکزی تابع قوانین است، گفت: معاونت حقوقی ریاست‌جمهوری اجرای نرخ مالیات بر ارزش افزوده را به بانک مرکزی دستور داد اما مجلس فروش سکه توسط بانک مرکزی را از پرداخت مالیات معاف کرد.

بهمنی تاکید کرد: اگر نیاز باشد بانک مرکزی هر هفته دو میلیارد دلار می‌تواند وارد بازار کند، حتی اگر لازم باشد ارزی که طی ۱۰ هفته وارد بازار می‌کرد را می‌تواند به یکباره وارد بازار کند تا تقاضای کاذب سرکوب شود.

وی عنوان کرد: تمام نگرانی من این است که یک عده افراد غیرحرفه‌ای وارد بازار سکه یا دلار شوند و با خرید و فروش در این بازار دچار ضرر و زیان شوند.

به گفته وی بانک مرکزی عرضه دلار را در هیچ مقطعی محدود نکرده بلکه روال عادی خود را انجام می‌دهد. در عین حال باید نقدینگی در این بازارها به سمت تولید هدایت شود، زیرا نقدینگی سرگردان مانند قند خون است که یک بار به پا زده و آن را سیاه می‌کند و یک بار به چشم می‌زند و آن را کور می‌کند. نقدینگی به مراتب بدتر از مرض قند است و باید بلافاصله درمان شود.

مطالبات معوق

بهمنی در بخش دیگری از سخنان خود در مورد آخرین رقم مطالبات معوق عنوان کرد: رقم تسهیلات پرداختی بانک‌ها در سال گذشته معادل ۸۸۳ هزار میلیارد ریال بود بنابراین مطالبات با معوق باید نسبت به آن افزایش می‌یافت، اما این مطالبات از رقم ۵۰۰ هزار میلیارد ریال به ۴۲۷ هزار میلیارد ریال کاهش یافته است.

رییس‌کل بانک مرکزی از مصوبه قانونی جدیدی خبر داد که بر اساس آن بانک‌ها می‌توانند جریمه تاخیر بازپرداخت تسهیلات را ببخشند به‌طوری که بخش‌های تولیدی که امکان بازپرداخت تسهیلات دریافتی را ندارند می‌توانند تا مدت ۵ سال برای یک بار تسهیلات خود را به صورت اقساطی بازپرداخت کنند و این اقدام یکی از راه‌هایی است که می‌تواند موجب کاهش شدید مطالبات معوق شود.

حل و فصل مشکل دریافت پول نفت از هند

وی در پاسخ به سوال دیگری در خصوص حل و فصل مشکل دریافت پول نفت ایران از کشور هند گفت: این موضوع به نتیجه رسیده و مشکلات مربوطه حل شده است. این در حالی است که اگر قرار باشد ایران نفت خود را به فروش برساند اما پول آن را دریافت نکند ترجیح می‌دهد که نفت خود را وارد بازارها نکند همین امر نیز منجر به افزایش قیمت انرژی در بازارها شده است.

بهمنی دلیل اصلی مشکلات ایجاد شده در دریافت پول نفت را موضوع تحریم‌های ایران عنوان کرد و گفت: در صورتی که ایران صادرات نفت خود را قطع نماید کشورهای واردکننده با مشکل افزایش قیمت روبه‌رو خواهند شد به هر حال نگه داشتن نفت بهتر از فروش آن به صورت مجانی است.

تغییر نکردن نرخ سود تسهیلات

وی در پاسخ به سوال دیگر خبرنگار مهر مبنی بر اینکه آیا با افزایش نرخ سود سپرده‌ها و عدم تغییر نرخ سود تسهیلات بانک‌ها دچار ضرر و زیان نخواهند شد گفت: بانک‌ها به هیچ وجه ضرر نمی‌کنند زیرا تسهیلات دهی بانک‌ها در دو صورت عقود مبادله‌ای و مشارکتی صورت می‌گیرد.

بهمنی افزود: برخی از بانک‌های خصوصی و موسسات اعتباری تسهیلات خود را با نرخ‌های ۲۸ درصد می‌پرداختند که ۶ درصد نیز به آن جریمه می‌بستند بر این اساس نرخ سود بانکی به ۳۴ درصد می‌رسید و این امر مانع از رشد و همچنین صدمه زدن به بخش‌های مختلف اقتصادی می‌شد در حالی‌که تعیین نرخ سود توسط بانک مرکزی به صورت فعلی به نفع بخش‌های مختلف اقتصادی کشور است.

رییس‌کل بانک مرکزی با تاکید بر حمایت از بخش‌های تولید و صنعت کشور گفت: یک بحث مهم دیگر در این راستا کنترل واردات است که کمیته‌ای برای مدیریت واردات تشکیل شده که کار اصلی آن حمایت از تولید داخلی است. به همین دلیل بهتر است برای حمایت از تولید تعرفه‌ها افزایش یابد و از ورود کالاهای غیرضروری و لوکس به کشور برای جلوگیری از ضرر زدن به تولیدات داخلی ممانعت به عمل آوریم.

وام ۲۰ میلیون تومانی مسکن

وی در پاسخ به سوال دیگری، در خصوص زمان ابلاغ وام ۲۰ میلیون تومانی خرید مسکن توسط بانک مسکن گفت: این وام مختص بانک مسکن است که از ۱۸ به ۲۰ میلیون تومان افزایش یافته و به زودی آیین نامه آن ابلاغ و در بانک مسکن اجرایی خواهد شد.

توقف ارائه مجوز به بانک‌های جدید

بهمنی در پاسخ به سوال دیگری در مورد روند ارائه مجوز به بانک‌های خصوصی جدید گفت: روند ارائه مجوز به بانک‌های خصوصی جدید در بانک مرکزی متوقف شده است و این بانک به هیچ وجه تقاضاهای جدید را نمی‌پذیرد اما تقاضاهایی که از قبل مطرح بوده و در حال طی مراحل مختلف و یا افزایش سرمایه هستند مورد بررسی قرار خواهند گرفت.

وی در خصوص افزایش مجدد سرمایه اولیه بانک‌های خصوصی گفت: تمام بانک‌های خصوصی افزایش سرمایه اولیه خود را در دستور کار دارند و بر این اساس مجامع خود را تا پایان تیر ماه امسال برگزار خواهند کرد اما بر اساس قانون تجارت تا ۶۰ روز فرصت دارند که دارایی‌های ریز را وارد افزایش سرمایه کنند در غیر این صورت حقوقشان از بین خواهد رفت.

رییس‌کل بانک مرکزی در مورد ورود اسکناس‌های جدید به چرخه پولی کشور گفت: به دلیل اینکه موضوع حذف صفرها از پول ملی در بانک مرکزی در دست بررسی و اقدام است به همین دلیل موضوع ورود اسکناس‌های جدید به بازار مطرح نیست. در عین حال بانک مرکزی می‌دانست که پشت‌نویسی چک پول‌های صد هزار تومانی با همکاری مردم همراه نخواهد بود. در حالی که این کار به منظور مبارزه با جرم پولشویی صورت می‌گرفت. بر این اساس هم‌اکنون چک پول‌ها از گردونه خارج شده است.

وی گفت: اگر چک پول ۵۰ هزار تومانی از گردونه خارج می‌شد، حجم اسکناس‌های ریز نمی‌توانست پاسخگوی مبادلات مردم باشد بنابراین ترجیح دادیم که چک پول‌ها فعلا در چرخ مبادلات مورد استفاده قرار گیرد.

بهمنی با اشاره به حجم بالای سرانه اسکناس به میزان ۱۱۸ برگ در کشور و افزایش هزینه‌ها و مصرف کاغذ، گفت: قبلا درخواست انتشار اسکناس‌های ۲۰ و ۵۰ هزار تومانی را مطرح کرده بودیم که با آن موافقت نشد اگر اجازه چاپ اسکناس ۲۰ هزار تومانی را دریافت می‌کردیم بلافاصله چک پول ۵۰ هزار تومانی از گردونه خارج می‌شد.

وی موجودی فعلی صندوق توسعه ملی را حدود ۱۸ میلیارد دلار اعلام کرد و در مورد ترکیب اعضای هیات‌مدیره این صندوق گفت: رییس‌جمهور رییس هیات امناست و وزرای دارایی، صنایع، بازرگانی و معاون برنامه ریزی و نظارت راهبردی رییس‌جمهوری از اعضای هیات امنا هستند.

رییس‌کل بانک مرکزی گفت: برای این صندوق رییس و هیات عامل انتخاب خواهد شد که موظفند هر ۳ ماه یک بار گزارش در مورد عملکرد صندوق را ارائه دهند. وی ادامه داد: ۲۰ درصد حاصل از درآمدهای نفت از ابتدای سال گذشته به این صندوق واریز شده و به سایر تعهدات خود در قبال صندوق نیز عمل کرده‌ایم. بر این اساس دیگر ضرورتی برای وجود حساب ذخیره ارزی در کشور وجود ندارد.

بهمنی گفت: اعضای هیات عامل این صندوق هنوز مشخص نشده و طی چند روز آینده تعیین خواهند شد که این کار با هماهنگی با رییس‌جمهور انجام خواهد شد.

ترکیب سبد ارزی

وی در مورد آخرین وضعیت ذخایر ارزی و ترکیب سبد ارزی کشور گفت: سبد ارزی از ارزهای مختلف و طلا تشکیل شده اما بانک مرکزی این ترکیب را مرتبا با توجه به شرایط تغییر می‌دهد این در حالی است که سود بالایی از تغییر ترکیب این سبد در سال گذشته نصیب بانک مرکزی شد و این همان اقدامی بود که در مورد وضعیت ذخیره سازی طلا در کشور صورت گرفته بود.

وی خاطرنشان کرد: بانک مرکزی هر روز شرایط بازارهای مختلف در منطقه و جهان را رصد و بر اساس آن تصمیم‌گیری می‌کند. در عین حال ترکیب این سبد مرکب از ارزهایی همچون دلار و یورو است و رقم صندوق توسعه ملی نیز که هم‌اکنون قابل توجه است مدام در حال افزایش است.