شروین شهریاری
پرسش از آقای سینا مودی از شهر بیرجند: تاثیر تحریم‌های کنونی بر فعالیت بانک‌های خصوصی موجود در بورس چگونه خواهد بود؟

بانک‌ها به طور معمول علاوه‌بر فعالیت خود در زمینه جذب سپرده و اعطای تسهیلات در داخل کشور، از طریق صدور ضمانت نامه و بازگشایی اعتبار با بانک‌های خارجی نیز در ارتباط هستند. بسیاری از کارخانجات داخلی یا وارد‌کنندگان کالا در کشور جهت وارد کردن کالای مورد نظر خود، نیازمند گشایش اعتبار (LC) می‌باشند. در فرآیند گشایش اعتبار، یک بانک داخلی که نماینده‌ای در کشور خارجی دارد با بانک خارجی مبداء کالا در ارتباط قرار گرفته و با دریافت ضمانت از مشتری خود، تسویه حساب را پس از دریافت کالا با بانک خارجی انجام می‌دهد. در طی این فرآیند بانک ایرانی از دوطریق ذی‌نفع خواهد بود: اول اینکه بابت انجام این عملیات، از مشتری کارمزد دریافت می‌کند. دوم آنکه در برخی موارد مشتری داخلی اقدام به «اضافه برداشت» از حساب خود می‌نماید، به این معنا که بانک عامل، پرداخت به صادرکننده خارجی را انجام می‌دهد و با تنظیم یک عقد مشارکت، مشتری به بانک از بابت این وام مقروض می‌شود. به این ترتیب با ارائه وثایق لازم، بانک تا زمان فروش کالا و تسویه با مشتری، بهره تسهیلات اعطایی خود را به صورت روزشمار دریافت می‌دارد. رویکرد مورد اشاره اولین بار پس از انقلاب اسلامی توسط بانک سپه اجرا و سپس به سایر بانک‌ها نیز گسترش یافت.
در ضمن باید توجه داشت که ریسکی از بابت این تعهدات متوجه بانک نیست زیرا که در چنین فرآیندی بانک تنها به عنوان واسطه عمل کرده و طرف تعهدات اصلی در حقیقت مشتری است. به همین دلیل است که در ترازنامه دقیقا معادل این ارقام در بخش دارایی‌ها نیز درج می‌شود. این سرفصل‌ها در ترازنامه به «اقلام زیر خط» شهرت دارند.
حال با تحریم احتمالی بانک‌های دولتی، مشتریان داخلی ناگزیر باید فرآیند گشایش اعتبار را از طریق بانک‌های خصوصی دنبال کنند که البته کارمزد بیشتری دریافت می‌کنند.
در اینجا به عنوان نمونه فعالیت بانک کارآفرین را در چند دوره مالی اخیر در زمینه صدور ضمانت نامه و گشایش اعتبار اسنادی بررسی می‌کنیم. به جدول زیر توجه کنید:




ارقام جدول فوق رشد جالب توجه فعالیت بانک کارآفرین را در زمینه صدور ضمانت نامه و گشایش اعتبار نشان می‌دهد. این روند درآمد حاصل از کارمزد بانک را افزایش داده و باعث تقویت سهم درآمد‌های غیرمشاع از کل درآمد بانک می‌شود. جدول زیر صحت این ادعا را نشان می‌دهد:

به طور کلی با توجه به توضیحات فوق این انتظار وجود دارد که بانک‌های خصوصی که دارای سابقه و شعب ارزی بیشتری در سایر کشورها هستند از آثار تحریم‌های احتمالی بهره جسته و سودآوری خود را در بخش مبادلات خارجی با جذب مشتریان جدید و نیز ارائه تسهیلات به وارد‌کنندگان کالا افزایش دهند.
Shahriary_sh@yahoo.com