محمدحسین بابالو: آزادسازی قیمت‌ها سرنوشت محتوم تمامی بازارها است و حمایت‌های دولتی یا قیمت‌گذاری تعرفه‌ای شاید برای کوتاه‌مدت موثر واقع شود، ولی قطعا داده‌ای نیست که بتواند از بازارهای داخلی یک کشور برای همیشه حمایت کند. پس از آزادسازی قیمت‌ها در بورس کالای ایران در تیرماه شاهد بهبود وضعیت بازار بودیم. تغییر مبنای قیمت‌گذاری محصولات پتروشیمی و شیمیایی از ارز مبادلاتی به ارز متقاضی ( ارز آزاد ) و الزام تمامی واحدهای تولیدی به عرضه تمامی محصولات خود در بورس کالا مهم‌ترین‌ بندهای این مصوبه بود. پس از این دوره، بورس کالا در اطلاعیه‌ای سقف مجاز رقابت اغلب محصولات پلیمری را به ۱۰ درصد افزایش داد و درخصوص محصولات شیمیایی نیز این سقف را به‌صورت کلی حذف کرد.

هم‌اکنون فلزات، مواد شیمیایی و اغلب کالاهای صنعتی بدون سقف قیمتی مورد معامله قرار گرفته و پتانسیل افزایش یا کاهش قیمت‌ها را به تبع شرایط عرضه و تقاضا، فراهم آورده است.

انسجام بیشتر معاملات محصولات پتروشیمی و شیمیایی در بورس کالای ایران، افزایش حجم عرضه، کاهش محسوس حجم تقاضا و شرایط بهتر تولیدکنندگان واقعی در بورس کالا را می‌توان مهم‌ترین واقعیت‌های بازار پس از دستورالعمل جدید دانست. هم اکنون و پس از ۲ ماه از اجرای این مصوبه، بهتر و بیشتر می‌توان درخصوص مزایا و معایب این اقدام صحبت کرد و ویژگی‌های بازار داخلی و حجم تقاضا و تولید را در صنایع پایین دستی برشمرد.

آمارها نشان می‌دهد که پس از آزادسازی قیمت‌ها شاهد افزایش محسوس حجم عرضه‌ها در بورس کالای ایران بودیم. مطابق آمارهای بورس کالای ایران در فروردین ماه کمترین حجم عرضه‌ها برای سال جاری ثبت شد که به دلیل تعطیلات ابتدای سال، قابل قبول بوده و چندان مورد انتقاد نیست.

این روند آرام و به سمت صعود برای اردیبهشت و خردادماه پیگیری شد ولی چندان قدرتمند خودنمایی نکرد. این در حالی است که تیرماه شاهد اوج حجم ارائه‌شده از محصولات پتروشیمی در بورس کالا هستیم که این افزایش یکباره به هیچ عنوان منطقی به نظرنمی‌رسد.

از لحاظ فنی افزایش حجم تولید با این درصد رشد شاید غیرممکن باشد؛ بنابراین این شائبه ایجاد می‌شود که شرکت‌های بزرگ تولیدی تمایلی به عرضه در بورس کالای ایران نداشته‌اند و تنها با افزایش قیمت‌ها بوده که جذابیت عرضه در بورس کالا فراهم شد و اجبار به عرضه تمامی محصولات تولیدی نیز به این رخداد کمک کرد.

این مطلب که در گذشته واکنش‌های بسیاری را برانگیخته بود نیاز به نظارت را بر شرایط تولید و فروش علنی می‌سازد. پس از این دوره زمانی و با آزادسازی قیمت‌ها در کنار الزام به عرضه کامل تولیدات در بورس کالا شاهد افزایش یکباره حجم عرضه‌ها در بورس کالا هستیم که در این میان عرضه‌های تیرماه را می‌توان اوج این رخداد و نقطه قوت تولیدات داخلی دانست.

برای مردادماه به‌صورت کلی شاهد کاهش حجم عرضه هستیم، ولی باز هم نمی‌توان از آن انتقاد کرد، زیرا این زمان را باید فصل تعمیر و نگهداری واحدهای تولیدی دانست.

نتیجه آزادسازی

در هر صورت مهم‌ترین‌ مزیت این اقدام را می‌توان کاهش یا حذف سفته‌بازی و واسطه‌گری در بورس کالا دانست.

با آزادسازی قیمت‌های پایه شاهد واقعی شدن قیمت‌ها در بورس کالا بودیم که کاهش فاصله قیمتی بین بورس و بازار را فراهم کرد. این رخداد که در کنار افزایش حجم عرضه‌ها به تقویت بنیادین بازار منجر شد، رشد قیمت‌ها را در بازار آزاد نیز موجب شد که داده مهمی برای بسیاری از تولیدکنندگان داخلی به شمار می‌آید. تمامی این موارد در حالی است که مزایای این اقدام را می‌توان بیش از معایب آن در نظر گرفت زیرا حمایت‌های دولتی شاید برای کوتاه‌مدت موثر باشند و داده مثبتی برای میان مدت تا دراز‌مدت به شمار نمی‌آیند.

هم‌اکنون و پس از دو ماه از اجرای این مصوبه شاهدیم که پس از کاهش تقاضای واسطه‌گری، بازار به کاهش بیشتر قیمت‌ها تمایل دارد که داده مثبتی از طرف تولیدکنندگان در این بازار مخابره نمی‌شود. واقعیت آن است که جذابیت صادراتی تاکنون از جذابیت فروش در داخل قدرتمندتر عمل کرده و کاهش قیمت‌ها به نسبت نرخ‌های پایه یا ثبت نشده یا به ندرت به چشم می‌خورد.

ساز و کارهای بورس به وضوح نشان می‌دهد که اغلب خریداران که واحدهای تولیدی کوچک‌تر هستند تمایل بسیاری به کاهش قیمت پایه داشته و شاید توان خرید خود را از دست داده باشند. این در حالی است که شایعات گوناگونی مبنی بر وجود عرضه‌های غیررسمی با قیمت‌هایی پایین تر از قیمت

تمام شده در بورس کالا دیده می‌شود. تمامی این موارد در حالی است که هم‌اکنون شاهد افت تقاضای موثر در بورس کالا هستیم که این مساله دقیقا کاهش تقاضای تولیدی و از طرف واحدهای مصرف‌کننده است.

در هر صورت ساز و کار شفاف بورس تاکنون توانسته است تقاضای سفته‌بازی را در بازار محدود کند تا جایی که واسطه‌گری با مبدأ بورس کالا را شدیدا محدود کرده است. این در حالی است که در رینگ محصولات شیمیایی هنوز هم شائبه سفته‌بازی به چشم می‌خورد که ضعف عرضه در برابر بالابودن تقاضای واقعی در بحرانی کردن این شرایط بسیار اثرگذار بوده است.

گزارش‌های منتشر شده از واحدهای مرتبط با تولیدات محصولات پتروشیمی«سنا»، اظهارنظرهای مدیران انجمن ملی پلاستیک و پلیمر ایران و سایر کارشناسان این حوزه از موفق بودن این دستورالعمل حکایت می‌کند. این در حالی است که با ورود بازارهای جهانی به یک فاز ثبات با دورنمای کاهش قیمت‌ها در هفته‌های آینده همچنین انتظار برای افت نرخ ارز در بازار آزاد از هم اکنون جهت‌گیری بازار داخلی و بورس کالای ایران به سمت کاهش قیمت پایه تغییر کرده است.

اگر به حجم عرضه‌ها و قیمت‌های پیشنهادی برای خرید در تابلوی بورس کالا دقت کنیم دقیقا این انتظار به چشم می‌خورد و می‌توان به صراحت گفت که بازار جهت‌گیری نزولی دارد. قطعا در صورت بروز چنین رخدادی حجم تقاضای موثر فعلی افزایش یافته و پتانسیلی برای افزایش حجم معاملات خواهد بود، زیرا فروش در بورس کالای ایران با مکانیسم شفاف آن قطعا بسیار ساده‌تر از عرضه‌ها در بازار داخلی یا صادرات به دیگر کشورها است.

تقویت اعتماد به ساز و کار بورس کالا