بنزین ارزان هواپیماها برای چند‌درصد از جامعه ایرانی سوخت می‌شود؟ «دنیای‌اقتصاد» بررسی می‌‌‌کند
ذی‌نفعان یارانه هوایی
پرداخت یارانه ۳۴هزار میلیارد تومانی به ایرلاین‌‌‌ها بابت سوخت
بر اساس آمار موجود، سوخت یارانهای به قیمت ۶۰۰ تومان در اختیار شرکت‌های هواپیمایی کشور قرار میگیرد. این در حالی است که قیمت سوخت آزاد (بنزین هواپیما) به شرکت‌های هواپیمایی خارجی و شرکت‌های حامل بار داخلی، به قیمت ۰.۵۴۷ سنت تعلق میگیرد که به فرض اینکه قیمت دلار ۵۰هزار تومان باشد به قیمت ۲۷هزار و ۳۵۰ تومان محاسبه می‌شود. مابهالتفاوت قیمت هر لیتر سوخت هواپیما (یارانه پرداختی از سوی دولت به ایرلاین‌‌‌های داخلی) مبلغ ۲۶هزار و ۷۵۰ تومان است. با این حساب یارانه پرداختی در یک روز به مبلغ ۹۳ میلیارد و ۶۲۵ میلیون تومان و در یک سال به مبلغ بیش از ۳۴هزار میلیارد تومان می‌‌‌رسد. نکته قابل‌توجه این است که این یارانه تنها به ۳ تا ۴درصد افراد جامعه که استفاده‌‌‌کننده مستمر از حملونقل هوایی بوده و عموما از دهک‌‌‌های بالای جامعه بوده یا مدیران شرکت‌های دولتی و نیمه دولتی هستند، تعلق میگیرد. با تقسیم این میزان یارانه تعلق گرفته در سال به بخش هوایی بر تعداد افراد استفاده‌‌‌کننده از آن متوجه می‌‌‌شویم که میانگین یارانه تعلق گرفته به هر نفر که از هواپیما استفاده کرده معادل ۱۳.۵میلیون تومان در سال بوده است. در ادامه مطلب نگاهی به پرواز یک فروند هواپیمای بوئینگ M.D و هزینه سوخت در محاسبات شرکت‌های هوایی می‌‌‌اندازیم تا بهتر متوجه شویم یارانه سوخت چگونه هزینه می‌شود. برای مثال یک فروند هواپیمای بوئینگ M.D در مسیر پروازی تهران به کیش در هر ساعت حدود ۵هزار لیتر سوخت مصرف کرده که با حساب مدت پرواز یک و نیم ساعتی در این مسیر ۷۵۰۰ لیتر سوخت مصرف می‌‌‌کند. قیمت سوخت یارانهای این پرواز با در نظر گرفتن مبلغ ۶۰۰ تومانی یارانهای بنزین هواپیما ۴.۵ میلیون تومان است. با تقسیم این مبلغ به ۱۲۰ صندلی این هواپیما، هزینه سوخت به ازای هر مسافر در پرواز کیش به مبلغ ۳۷۵۰۰ تومان می‌شود. با وجود این قیمت ناچیز سوخت به ازای هر مسافر اما قیمت بلیت به مراتب گران‌‌‌تر است.
به عقیده کارشناسان، اگر این گونه حمایت‌‌‌ها پاسخگو بود، طی این سال‌ها باید مشکلات مربوط به صنعت حملونقل هوایی را مرتفع می‌‌‌کرد. باید به دور باطل هزینه‌کردهای نابجا پایان داده و به توسعه زیرساخت‌‌‌ها در این صنعت توجه کرد.
سوخت یارانهای مانع توسعه صنعت هوایی
پرداخت این یارانه سوخت به ایرلاین‌‌‌ها نباید به‌گونه‌‌‌ای باشد که تنها به ۳ تا ۴درصد مردم جامعه که استفاده‌‌‌کننده از خدمات این شرکت‌ها هستند، تعلق بگیرد.
حمید نجف، کارشناس صنعت هوایی با اعلام این مطلب در گفت‌‌‌وگو با دنیای‌اقتصاد گفت: این استفاده‌‌‌کنندگان معمولا یا از طبقات متمول و دهک‌‌‌های بالای جامعه بوده یا جزو مدیران ادارات و شرکت‌های دولتی و نیمه دولتی محسوب می‌‌‌شوند.
وی افزود: از این رو لزومی به پرداخت این میزان یارانه احساس نمی‌شود. این حمایت‌‌‌ها صحیح نبوده و در نهایت منجر به فلج شدن این صنعت خواهد شد.
یارانه سوخت صرف توسعه زیرساخت‌‌‌ها شود
به جای پرداخت یارانه به صنعت حملونقل هوایی که استفاده‌‌‌کننده آن تنها ۴درصد جامعه باشد که امکان تهیه بلیت برای پروازهای خود را دارند، بهترین روش این است دولت مکانیزم موجود را تغییر داده به این صورت که شرکت‌های حملونقل هوایی سوخت مورد نیاز خود را به قیمت آزاد تهیه کرده و مابهالتفاوت این قیمت را به هزینه بلیت اضافه کرده و از مشتریان خود دریافت کنند.
حمید نجف، کارشناس صنعت هوایی با اعلام این مطلب گفت: در این صورت یارانه اختصاص یافته به سوخت در توسعه حملونقل هوایی به صورت سرمایه‌گذاری در بخش زیرساخت این صنعت یا کمک به خریداری ناوگان صرف شود.
وی افزود: دولت سالانه حدود ۱۳ تا ۱۴ میلیون تومان به هر مسافر صنعت هوایی، به صورت غیر‌مستقیم یارانه پرداخت می‌‌‌کند که در مجموع رقم بزرگی می‌شود. در صورتی که افراد استفاده کننده از حملونقل هوایی نیازی به پرداخت این میزان یارانه ندارند و از توانایی مالی برخوردار هستند.
این کارشناس صنعت هوایی گفت: اگر دولت قصد کمک و حمایت از صنعت حملونقل هوایی را دارد، بهتر است این کمک را به خود ایرلاین‌‌‌ها و صرف توسعه زیرساخت‌‌‌های این صنعت کند. سود حمایت فعلی تنها به جیب معدود افراد استفاده‌‌‌کننده دائمی از صنعت حملونقل هوایی خواهد رفت و حتی به ایرلاین‌‌‌ها نیز نخواهد رسید.
پرداخت یارانه به حملونقل جاده‌‌‌ای و ریلی توجیه دارد
این کارشناس صنعت هوایی درباره یارانه تعلق گرفته به گازوئیل و قیمت ۳۵۰ تومانی آن گفت: این عدم‌افزایش قیمت گازوئیل و تخصیص یارانه به آن منطقی است. زیرا حدود ۹۰درصد جا‌‌‌به‌‌‌جایی‌‌‌های بار و مسافر در کشور توسط حملونقل جاده‌‌‌ای صورت میگیرد.
وی افزود: دولت باید نسبت به مخاطب هر شیوه حملونقل برای اختصاص یارانه سوخت به آن تصمیم‌گیری کند. با این استدلال حمایت دولت از بخش جاده‌‌‌ای و تخصیص یارانه به این بخش منطقی به نظر می‌‌‌رسد. اگر دولت با اختصاص یارانه به بخش حملونقل جاده‌‌‌ای و ریلی موافقت کند، منطقی به نظر می‌‌‌رسد، زیرا مورد استفاده اکثریت افراد جامعه هستند. اما یارانه اختصاص داده شده در بخش هوایی به نفع اقلیت استفاده‌‌‌کننده از آن است که جزو دهک‌‌‌های بالای جامعه نیز هستند.
حمید نجف، در ادامه گفت: قیمت گازوئیل مورد استفاده در بخش حملونقل جاده‌‌‌ای را نمی‌توان با قیمت بنزین سوپر مورد استفاده در هواپیما مقایسه کرد زیرا دو مقوله جدای از هم هستند. زیرا زمانی که قیمت سوخت کامیون افزایش مییابد، در هزینه حمل کالاها تاثیرگذار بوده و قیمت تمام شده کالاها را افزایش می‌‌‌دهد.
نرخ سوخت، هزینه اصلی ایرلاین‌‌‌ها
یارانهای که به سوخت مورد نیاز هواپیماهای مسافری اختصاص مییابد، خود موجب ایجاد صرفه اقتصادی سنگینی برای شرکت‌های هواپیمایی می‌شود. سود شرکت‌های هواپیمایی در دنیا زیاد نیست و یکی از عوامل افزایش هزینه شرکت‌های هواپیمایی، نرخ سوخت است.
حمید نجف، کارشناس صنعت هوایی با اعلام این مطلب گفت: به همین دلیل شرکت‌های هواپیمایی سعی می‌‌‌کنند کوتاه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین مسیرهای هوایی را انتخاب کنند تا با مصرف سوخت کمتر سودی حاصل کنند، در حالی که در برخی مسیرها در صورت تغییر مسیر پروازی، با افزایش مصرف سوخت درآمد آن پرواز با هزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها سر به سر می‌شود و در برخی شرایط کمتر از هزینه خواهد بود. هر لیتر بنزین هواپیمای مسافری با قیمتی بسیار نازل و حدود ۶۰۰ تومان به شرکت‌های هواپیمایی مسافری ارائه می‌شود، در حالی که نرخ هر لیتر سوخت هواپیمای باری بیش از ۲۱ برابر این قیمت و با قیمت فوب خلیج فارس به شرکت‌ها عرضه می‌شود و همین امر از دلایلی است که موجب می‌شود، تقاضای تاسیس شرکت هواپیمای مسافری افزایش یابد.
این کارشناس حملونقل هوایی، معتقد است به شرکت‌های هواپیمایی، یارانه سوخت تعلق گرفته و بنزین ارزان‌قیمت دریافت می‌‌‌کنند. به همین دلیل اگر شرکت‌ها درخواست آزادسازی قیمت بلیت هواپیما را دارند و قصد دارند وارد حوزه بازار رقابتی شوند باید سوخت را نیز به صورت آزاد دریافت کنند.
وی افزود: به طور میانگین روزانه حدود ۴ تا ۴.۵میلیون لیتر سوخت جت در هواپیماهای مسافری مصرف می‌شود که معادل سالانه رقم ۱.۶۵ میلیارد لیتر است. در حال حاضر قیمت سوخت جت لیتری ۶۰۰ تومان است در حالی که طبق آمار بورس انرژی، سوخت جت با میانگین قیمت لیتری ۱۳,۴۰۰ تومان نرخ‌‌‌گذاری و صادر می‌شود. در نتیجه طبق محاسبات سالانه رقمی معادل ۲۰هزار میلیارد تومان، یارانه سوخت جت به ۴درصد از پردرآمدهای جامعه داده می‌شود که از ناوگان هوایی برای سفرهای کاری و تفریحی خود استفاده می‌‌‌کنند در حالی که اقشار متوسط و ضعیف چندان بهره‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای از این یارانه ندارند.
این کارشناس حملونقل هوایی در گفت‌‌‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» درباره اعطای سوخت یارانهای به هواپیماها گفت: اصلا منطقی و منصفانه نیست که سالانه ۱.۲ میلیارد دلار یارانه سوخت پنهان به هواپیماها داده شود که عمدتا هم به مصرف اقشار مرفه جامعه رسیده و این یارانه به هدف یعنی به جیب اقشار ضعیف جامعه نمی‌‌‌رود.
وی افزود: صنعت هواپیمایی کشور به دلیل تحریم‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها با فرسودگی مواجه بوده و دولت ناچار به حمایت از این صنعت است و یکی از حمایت‌‌‌‌‌‌‌‌‌های دولت هم اعطای سوخت یارانهای به هواپیماهاست. حدود ۵۰درصد پروازها به کشورهای خارجی است و در واقع به این صورت در حال تخصیص سوخت به خارجی‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها هستیم و ارز را از کشور خارج می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنیم.
نجف در ادامه بیان کرد: این حمایت در قالب سوخت یارانهای به صنایع حمایت اندکی هم نیست، ولی دولت در صورت حذف این یارانه سوخت باید تن به افزایش چند برابری بلیت هواپیما بدهد که باز هم شرایط را بدتر می‌‌‌کند. باید شرایطی را فراهم کنیم که هزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های سازمان هواپیمایی پایین بیاید.
وی گفت: به عنوان مثال هزینه نگهداری و هزینه تعمیر هواپیماها با چند برابر قیمت در حال انجام است که ناشی از تحریم‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاست. اگر این شرایط ترمیم شود می‌توان زمینه حذف سوخت یارانهای هواپیماها را به وجود آورد.
بر اساس اعلام کارشناسان اختلافی چشمگیر بین قیمت بنزین ایران و فوب خلیجفارس وجود دارد. از طرفی میزان مصرف سوخت هواپیما در کشور به علت فرسودگی ناوگان بیشتر از میزان جهانی است. این در حالی است که در کشور از تکنولوژی ۲۰ سال پیش دنیا استفاده می‌شود و این موضوع مصرف سوخت در ناوگان داخلی را افزایش می‌‌‌دهد و هزینه ناشی از پرداخت یارانه توسط دولت نیز به نسبت بالاتر است.
