به گزارش گروه اقتصاد بین‌الملل روزنامه «دنیای اقتصاد»، نشریه فارین‌پالسی در گزارشی نوشت: دولت آمریکا در ۵ نوامبر در نهایت اندکی در تحریم‌های ایران تخفیف قائل شد و ترکیه را از این تحریم‌ها معاف ساخت تا این کشور همچنان بتواند به خرید نفت خود از ایران ادامه دهد. مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا اعلام کرد معافیت‌هایی که برای هشت کشور خریدار نفت ایران صادر شده است در واکنش‌ به درخواست آنها انجام شد. ترکیه که کاملا به واردات انرژی وابسته است حدود نیمی از نیاز نفت خود معادل ۲۰۰ هزار بشکه در روز و نیز یک پنجم از گاز مورد نیازش را از ایران خریداری می‌کند. در جریان تحریم‌های سال ۲۰۱۲ آمریکا علیه ایران نیز، آنکارا خرید نفت خود از ایران را به ۱۲۰ هزار بشکه در روز کاهش داد تا بتواند مورد معافیت‌های وزارت‌خارجه قرار بگیرد. اکنون نیز ترکیه خریداری نفت خود از ایران را به ۱۲۹ هزار بشکه در روز تقلیل داده است و توانست معافیت‌های وزارت خارجه را کسب کند. پیش‌تر نیز آنکارا نشانه‌هایی را مبنی بر اینکه مایل است در راستای تحریم‌های دونالد ترامپ حرکت کند بروز داده بود. رویترز در این باره گزارش داد که یک شرکت خصوصی ترکیه‌ای از ارسال سوخت به هواپیمای ایرانی خودداری کرده است. در ماه اکتبر یک مقام آگاه در صنعت ترکیه به این خبرگزاری گفت که برخی از تجار ترکیه‌ای در حال مذاکره با آمریکا برای دسترسی به معافیت‌های تحریمی هستند و اگر آمریکا به آنها بگوید که صادرات نفت از ایران را متوقف کنند این کار عملی می‌شود. اردوغان پیش‌تر با حفظ ژست سیاسی خود در جریان تحریم‌های ایران در سال ۲۰۱۲ در پشت پرده، همکاری و توافق‌های دوجانبه‌ای را با تهران و واشنگتن انجام داد. در آن سال اردوغان ضمن همکاری با دولت اوباما برای عدم پرداخت پول نفت و گاز خریداری شده به تهران به برخی از افراد و تجار اجازه داد تا در دور زدن تحریم‌ها به‌واسطه واردات طلا به ایران یا برخی از اقلام به تهران کمک کنند. تهران توانست در سال ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ از این روش با دور زدن تحریم‌ها به ۱۳ میلیارد دلار از منابع خود دست یابد.

اکنون تکرار این روند همچنان موجب سرگردانی اردوغان خواهد شد. در ماه ژانویه یک دادگاه فدرال در منهتن نیویورک مهمت‌هاکان آتیلا، معاون بانک دولتی‌هالک بانک ترکیه را به دلیل همکاری در دور زدن تحریم‌ها متهم کرد. انتظار می‌رود که وزارت خزانه‌داری آمریکا جریمه‌های هنگفتی را علیه‌هالک بانک اعمال کند که می‌تواند به یک نقطه مهم در اختلافات آمریکا و ترکیه بدل شود. اکنون مرد آهنین ترکیه تنها خواسته ای که دارد آن است تا تحقیقات آمریکا در مورد همکاری ترکیه در دور زدن تحریم‌ها را متوقف کند. با این حال ممکن است او به آرزویش برسد. در اکتبر ترکیه در نهایت کشیش آمریکایی را از زندان رها کرد که به اتهام جاسوسی به مدت دو سال در حبس بود. بازگشت این کشیش به آمریکا به ترامپ ژست پیروزمندانه‌ای را برای حضور در انتخابات میان دوره‌ای نوامبر داد. تغییرموضع قابل توجه دادگاه ترکیه نسبت به این کشیش این سوال را مطرح کرد که ترکیه در ازای آزادی او چه چیزی را از واشنگتن طلب کرده است. همه نشانه‌ها حاکی از آن است که آنکارا و واشنگتن توانسته‌اند تا در مورد جریمه‌هالک بانک به یک توافق دست یابند. در ۳ نوامبر و سه روز پیش از آنکه آمریکا ترکیه را از تحریم‌های ایران معاف کند، اردوغان در تماسی تلفنی با ترامپ در مورد جریمه‌هالک بانک به گفت‌و‌گو پرداخت. روزنامه فایننشال‌تایمز نیز در گزارش دیگری با اشاره با پیامد‌های تحریم‌های ضدایرانی آمریکا برای قطر می‌نویسد: قطر یکی از کوچک‌ترین و در عین حال ثروتمندترین کشورها در خاورمیانه است. در بیست سال گذشته، صادرات گاز طبیعی به کشورهایی چون انگلستان و چین درآمد این کشور را به‌طور قابل‌توجهی افزایش داده است.  «شیخ تمیم بن‌حمد بن‌خلیفه آل‌ثانی» امیر قطر از سال گذشته تاکنون در پی محاصره ای که با ادعای حمایت دوحه از تروریسم ازسوی چهار کشور به سرکردگی عربستان سعودی بر آن اعمال شد، به ایران نزدیک شده است.

اقدامات این ائتلاف ازجمله بستن مرز زمینی میان قطر و عربستان و بستن حریم هوایی خود به روی هواپیماهای قطری با این هدف طراحی شده بودند تا دوحه را به قطع رابطه با ایران وادار کنند اما تاکنون نتیجه عکس داده است. تجارت میان دوحه و تهران به سرعت رونق گرفته است و انتقال غذا و دیگر کالاهای ضروری از بندر بوشهر به قطر ادامه دارد. افزون بر این، قطر همچنین با پرداخت هزینه‌ای از حریم هوایی ایران برای پرواز هواپیماهای مسافربری خود استفاده می‌کند. این برآیند مایه شکست و شرمساری «محمد بن‌سلمان» ولیعهد سعودی که آغازکننده محاصره بود، شد. در ادامه این گزارش آمده است: اکنون اما اقدامات ضدایرانی آمریکا اوضاع را پیچیده کرده است. قطر از طرفی محل استقرار یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های هوایی آمریکا موسوم به «العدید» و ۱۰هزار نیروی این کشور است و از طرف دیگر نه تنها برای شکستن محاصره بلکه در مورد شراکت در میدان نفتی پارس‌جنوبی نیز به ایران وابسته است. حدود دو سوم ذخایر این میدان در آب‌های قطر است و باقی به ایران تعلق دارد. اگر آمریکا به لفاظی‌های چند ماه اخیر خود پایبند مانده و حملات خود علیه ایران را تشدید کند، دوحه باید تصمیم بگیرد که طرف کدام کشور است؛ ایران یا آمریکا.  نخستین گام منطقی برای آمریکا این است که سعودی‌ها را وادار به پایان دادن به محاصره قطر کند. اما حتی در آن صورت نیز نمی‌توان به‌طور قطع گفت که قطری‌ها به اقدام فعالانه علیه ایران تمایلی نشان خواهند داد یا نه. «خالد العطیه» وزیر دفاع قطر گفته است که کشورش در اقدام علیه ایران مشارکت نخواهد کرد و رئیس خطوط هوایی قطر نیز تایید کرده است که هواپیماهای این شرکت به پرواز به ایران ادامه خواهند داد.

فایننشال‌تایمز در ادامه با مطرح کردن احتمال تسلیم دوحه در برابر فشارهای واشنگتن، نوشت: اگر قطر ناگزیر به کارزار ضدایرانی آمریکا ملحق شود، ممکن است اختلاف نظرهای قدیمی در مورد تقسیم و توسعه میدان پارس‌جنوبی بار دیگر مطرح شده یا جلوی توسعه آتی این میدان گرفته شود؛ چیزی که مانع از دستیابی دوحه به هدف خود مبنی بر افزایش یک سومی ظرفیت صادرات گازی می‌شود. در بدترین حالت، ممکن است جلوی فرآیند توسعه کنونی پارس‌جنوبی گرفته شده و در صادرات جاری گاز طبیعی مایع (ال‌ان‌جی) قطر اختلال ایجاد شود. در چند هفته گذشته، آمریکا از عزم راسخ خود برای اعمال «فشارحداکثری» بر ایران سخن به میان آورده است. قطر هدف اولیه اقدام آمریکا نیست اما در صورت اجتناب از حمایت از این کارزار، می‌تواند از قربانیان ابتدایی آن باشد. در خاورمیانه جایی برای بی‌طرفی نیست.

اخبار مرتبط