بالا گرفتن تنش‌‌‌ها بین آذربایجان و آمریکا
بنیان روابط تهران و باکو سست است
این اقدام به‌‌‌طور گسترده از جمله توسط ایالات متحده و اعضای پارلمان اروپا محکوم شد. مقامات ارمنی و کارشناسان غربی نتیجه این تهاجم را پاک‌‌‌سازی قومی توصیف کردند.لذا از آن زمان شاهد شکل‌‌‌گیری برخی تنش‌‌‌ها بین باکو و واشنگتن هستیم؛ در این راستا دولت جو بایدن از صدور مجوز کمک نظامی بیشتر به باکو خودداری کرد و قانون‌گذاران برای تعلیق دو ساله این کمک‌‌‌ها در تلاش هستند. به گزارش المانیتور، قانون‌گذاران مجلس سنای آمریکا روز پنجشنبه به اتفاق آرا به لایحه‌‌‌ای رای دادند که کمک‌‌‌های نظامی آمریکا به جمهوری آذربایجان را برای دو سال مالی آینده متوقف میکند. در صورت تصویب مجلس نمایندگان و امضای رئیس‌‌‌جمهوری، این لایحه که به‌‌‌عنوان قانون «حفاظت از ارامنه در سال۲۰۲۳» شناخته می‌شود، توانایی وزارت امور خارجه را برای صدور معافیت‌‌‌های مورد نیاز طبق قوانین موجود برای ارسال کمک‌‌‌های نظامی ایالات متحده به باکو مسدود میکند. بر اساس گزارش دفتر پاسخگویی دولت آمریکا، واشنگتن از سال۲۰۰۲ تا ۲۰۲۰ حدود ۱۶۴میلیون دلار کمک امنیتی به آذربایجان ارائه کرده است.
البته باکو هم در این بین بی‌‌‌تفاوت نیست و وزارت خارجه آذربایجان روز پنجشنبه گذشته در بیانیه‌‌‌ای، از قرارداد توسعه روابط ریلی و جاده‌‌‌ای با ایران که مورد انتقاد دولت آمریکا قرار گرفته دفاع کرد.در بیانیه وزارت خارجه جمهوری آذربایجان با تاکید بر این موضوع که آمریکا که کشور منطقه نیست، با اقدامات و اظهارات خود به تلاش‌‌‌های امنیت حمل‌ونقل کشورهای منطقه ضربه می‌‌‌زند، آمده است: «توافق در مورد نحوه ایجاد خطوط ارتباطی با کشورهای همسایه، از جمله توافق با ایران در مسیر جمهوری خودمختار نخجوان، حق حاکمیت آذربایجان است. در این زمینه، آذربایجان بار دیگر تایید میکند که فرمت «۳+۲» (آذربایجان-ارمنستان-ترکیه-روسیه-ایران) اولویت امنیت منطقه است.»در بحبوحه این تنش‌‌‌ها بین باکو و واشنگتن و درست یک روز پس از تصمیم مجلس سنای آمریکا برای تلعیق کمک‌‌‌های نظامی و امنیتی به باکو، شنبه شب وزرای خارجه ایران و جمهوری آذربایجان در یک تماس تلفنی به بحث و تبادل نظر پرداختند. به گزارش «ایسنا»، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در تماس تلفنی جیحون بایراموف، وزیر امور خارجه جمهوری آذربایجان در خصوص موضوعات دوجانبه گفت‌‌‌وگو و تبادل‌‌‌نظر کرد. وزیر امور خارجه جمهوری آذربایجان در این گفت‌‌‌وگوی تلفنی بر ضرورت تقویت گفت‌‌‌وگوها و سازوکارهای منطقهای به دور از دخالت کشورهای فرامنطقه‌‌‌ای تاکید کرد. امیرعبداللهیان نیز با تاکید بر اهمیت تقویت سازوکارهای منطقهای برای ایجاد صلح و تقویت همگرایی در منطقه اظهار کرد: «طبعا هرچه فرمت‌‌‌های همکاری‌‌‌های منطقهای را فعال‌‌‌تر کنیم، منافع آن به طرف‌‌‌های منطقهای ما خواهد رسید.» طرفین همچنین ضمن ابراز خرسندی از تقویت روابط دوجانبه، بر اهمیت افزایش و تقویت تشریک مساعی در عرصه‌‌‌های منطقهای و بین‌المللی تاکید کردند.پیش از این نیز ابراهیم رئیسی، رئیس‌‌‌جمهوری اسلامی ایران در دیدار الهام علی‌‌‌اف، رئیس‌‌‌جمهور جمهوری آذربایجان در حاشیه شانزدهمین اجلاس سازمان همکاری اقتصادی «اکو» در تاشکند ازبکستان، روابط تهران-باکو را فراتر از روابط سیاسی و همسایگی و مبتنی بر پیوند عمیق و ناگسستنی دو ملت توصیف و تصریح کرد: «اراده مسوولان دوکشور بر گسترش و توسعه روابط فی‌‌‌مابین در حوزه‌‌‌های مختلف استوار است.»آیا ایران اکنون می‌تواند از تنش بین آذربایجان و آمریکا در راستای تقویت برخی موضوعات جاده‌‌‌ای، کریدوری و... بهره بگیرد؟ زیرا هدف‌‌‌گذاری آمریکا و غرب در این برهه زمانی تقویت موضع نیکول پاشینیان در ارمنستان در مقابل جناح روس‌‌‌گراست.
آینده پرتلاطم روابط تهران-باکو
سالار سیف‌‌‌الدینی، کارشناس مسائل قفقاز در پاسخ به روزنامه «دنیای اقتصاد» گفت که آمریکا کمک نظامی به جمهوری آذربایجان نداشته است. زیرا از نظر نظامی بعد از آنکه گروه مینسک در سال ۹۴ تشکیل شد آنها تعهد دادند که سلاح به آذربایجان و ارمنستان ندهند و آمریکا به این تعهد وفادار بود؛ بنابراین جمهوری آذربایجان بیشتر نیازهایش را از اسرائیل و تاحدودی نیز از روسیه تامین می‌‌‌کرد. سیف‌‌‌الدینی معتقد است که ایران نباید سیاست خارجی خود را با دیگر کشورها ذیل روابط آنها با آمریکا تعریف کند؛ زیرا این روابط پینگ‌‌‌پنگی است و یک روابط مشخص و روی یک خط ثابت نیست. به گفته این کارشناس، ایران یکسری منافع در سیاست خارجی خود تعریف کرده که باید بر اساس آنها و همچنین منطق قدرت پیش برود.
سیف‌‌‌الدینی درباره صحبت‌‌‌هایی که از سمت مقام‌‌‌های باکو درباره بحث ایجاد کریدور در ایران یا گسترش جاده و مسیر ریلی مطرح می‌شود نیز گفت: «به نظر من این‌گونه اظهارنظرها فقط در حد حرف است و جنبه عملیاتی پیدا نخواهد کرد.» وی افزود: «امکان ندارد جمهوری آذربایجان از ایران کریدور عبور دهد؛ زیرا اگر چنین قصدی داشتند ابتدا راه‌آهن رشت و آستارا را تکمیل می‌‌‌کردند.» این پژوهشگر مسائل قفقاز گفت که احتمالا این اظهارنظرها برای تحریک ارمنستان جهت پذیرش عبور کریدور از خاک آن کشور است. سیف‌‌‌الدینی درباره آینده روابط تهران و باکو نیز گفت: «تنش‌‌‌ها فعلا در روابط دو طرف ادامه پیدا میکند زیرا بنیان روابط ضعیف است.»
وی در پایان گفت: «یکی از مسائلی که بیانگر سست بودن روابط است، بهانه آذربایجان برای بستن سفارتش در ایران است؛ آن هم در شرایطی که فعلا هیچ قصد و تمایلی هم برای بازگشایی آن ندارد.»
