نوسان قیمت نفت چه تاثیری بر اقتصاد ایران دارد؟
درآمد نفت در پساتوافق
از اواخر ماه ژوئن و با نزدیک شدن سررسید نهایی توافق در مذاکرات ایران و کشورهای ۱+۵، قیمت نفت آمریکا نزدیک به ۱۰ دلار یا بیش از ۱۵ درصد و همچنین قیمت سبد نفتی اوپک نیز با حدود ۱۰ درصد افت به ۵۵ دلار کاهش یافته، این در حالی است که یکی از مقاصد اصلی ایران برای حل پرونده هسته‌ای خود بازگشت به بازار نفت و افزایش درآمدهای خود از محل فروش این منبع بوده، تا بتواند از رکود اقتصادی که در چند سال اخیر گریبانش را گرفته به‌طور کامل خارج شود.
از اواخر ماه ژوئن و با نزدیک شدن سررسید نهایی توافق در مذاکرات ایران و کشورهای 1+5، قیمت نفت آمریکا نزدیک به 10 دلار یا بیش از 15 درصد و همچنین قیمت سبد نفتی اوپک نیز با حدود 10 درصد افت به 55 دلار کاهش یافته، این در حالی است که یکی از مقاصد اصلی ایران برای حل پرونده هسته‌ای خود بازگشت به بازار نفت و افزایش درآمدهای خود از محل فروش این منبع بوده، تا بتواند از رکود اقتصادی که در چند سال اخیر گریبانش را گرفته به‌طور کامل خارج شود. باوجود افزایش درآمدهای مالیاتی دولت در سال‌های اخیر، همچنان نزدیک به40 درصد از کل درآمدهای دولت مربوط به فروش نفت می‌شود و همچنین بخش اعظمی از درآمدهای مالیاتی را نیز می‌توان مربوط به شرکت‌های مرتبط با بخش نفت و با منشأ نفتی تلقی کرد. این در حالی است که از زمان وضع تحریم‌های اقتصادی و به ویژه تحریم فروش نفت، فروش نفت ایران با حدود 50 درصد کاهش مواجه شده است و دسترسی به درآمدهای فروش نفت نیز آنچنان دشوار بوده که گمان می‌رود نزدیک به 100 میلیارد دلار درآمد فروش نفت ایران در مدت چند سال اخیر در حساب‌های بانکی کشورها به صورت مسدود شده وجود دارد.
افزایش فشار بر نفت پس از توافق
باوجود امیدواری که درباره افزایش درآمدهای نفتی کشور پس از توافق وجود دارد، عوامل تعیین‌کننده درآمد فروش نفت می‌توانند در نتیجه توافق هسته‌ای عنصر مطلوبی برای ایران نباشند. چند ماه پیش، وزیر نفت ایران درباره افزایش روزانه یک میلیون بشکه‌ای صادرات نفت پس از لغو تحریم‌ها سخن گفت و اظهار امیدواری کرد که ایران بتواند ظرف مدتی کوتاه جایگاه خود را در بازار، که به‌طور عمده به عربستان واگذار کرده، باز پس بگیرد. او همچنین کشورهای عضو اوپک را مخاطب قرار داد تا برای نفت ایران به گفته او «جا» باز کنند. در حال حاضر سقف تولید اوپک در روز ۳۰ میلیون بشکه تعیین شده که همین حالا نیز بعضی کشورها به‌خصوص عربستان تا اندازه‌ای از این سقف تخطی می‌کنند. حتی با وضع این سقف تولید، عرضه نفت در بازارهای جهانی مازاد نیاز است و از همین رو قیمت نفت تحمل تثبیت در قیمت‌های بالاتر را ندارد. به‌طور خاص، با به‌صرفه و عملیاتی شدن بیش از ۸۰ درصد چاه‌های نفت شیل آمریکا در قیمت‌های بالای ۶۰ دلار، شاهد استخراج و عرضه بیشتر نفت خواهیم بود که مانع از افزایش قیمت این کالا به سطوح بالاتر می‌شوند. بر این اساس، غیر از ۲۰ میلیون بشکه نفت آماده فروش، موضوع افزایش یک میلیون بشکه‌ای تولید و صادرات نفت ایران که وزیر نفت وعده آن را داده در کوتاه‌مدت چالشی اساسی است که بازار نفت همچنان نمی‌داند این مقدار نفت را چگونه هضم و جذب کند. بنا به اظهارنظرهای تحلیلگران، گمان می‌رود با ورود نفت ایران در کوتاه‌مدت بین ۱۰ تا ۱۵ دلار از قیمت هر بشکه نفت کاسته شود و بازار هر چه بیشتر تحت‌فشار عرضه قرار بگیرد.
درآمد برابر است با «میزان فروش ضربدر قیمت»
با توجه به آمارهای اخیر بانک مرکزی از درآمد 3/ 55 میلیارد دلاری فروش نفت در سال 1393 و با در نظر گرفتن متوسط قیمتی حدود 85 دلار برای هر بشکه نفت فروش رفته در این سال، می‌توان برآورد کرد که در وضعیت فعلی ایران حدود یک میلیون بشکه نفت در روز صادر می‌کند. به‌رغم گمانه‌زنی‌هایی که درباره افزایش یک میلیون بشکه‌ای صادرات نفت ایران و رسیدن به سطح فروش سابق پس از لغو تحریم‌ها توسط مقامات کشور انجام می‌شود، غالب تحلیلگران غربی از جمله آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی می‌کنند ایران در کوتاه‌مدت و تا پایان سال 2016 میلادی بتواند تنها بین 500 تا 700 هزار بشکه بر صادرات روزانه نفت خود بیفزاید.
با توجه به قیمت‌های فعلی نفت در محدوده ۵۰ تا ۶۰ دلار، در صورت تغییر نکردن میزان صادرات نفت، درآمد ایران از این محل حدود ۳۶ درصد نسبت به سال ۹۳ افت خواهد کرد و در سال ۹۴ به زحمت به ۳۶ میلیارد دلار می‌رسد؛ اما در‌صورتی‌که ایران بتواند ۷۰۰ هزار بشکه به‌طور میانگین به صادرات نفت خود در روز بیفزاید، این کاهش درآمد به ۱۰ درصد محدود شده، می‌توان امیدوار بود با همین قیمت‌های فعلی، درآمد کشور از محل فروش نفت به ۵۰ میلیارد دلار در سال ۹۴ برسد. با وجود این، چنانکه گفته شد، شوک ورود نفت ایران و نیز افزایش تدریجی صادرات نفت از این کشور به گفته تحلیلگران باعث خواهد شد قیمت تعادلی هر بشکه نفت در شرایط مازاد عرضه فعلی به سطحی پایین‌تر از قیمت‌های فعلی تغییر یابد. با کاهش ۱۰ درصدی یا به‌طور معادل حدود ۵ دلاری قیمت نفت، محدوده ۵۰ دلار برای هر بشکه باعث می‌شود حتی با افزایش ۷۰۰ هزار بشکه در روز صادرات نفت، درآمد نفتی ایران به ۴۵ میلیارد دلار در سال‌جاری محدود شود. در واقع کاهش قیمت نفت از سطوح بالای ۹۰ دلار در ابتدای سال ۹۳ به زیر ۶۰ دلار در اوایل سال ۹۴، موضوعی است که جبران آن برای کشور زمانی امکان‌پذیر خواهد بود که بتوان حدود ۷۰ درصد یا به‌طور معادل حدود یک میلیون تا یک میلیون و ۲۰۰هزار بشکه در روز بر میزان فروش افزود؛ امری که حتی در خوشبینانه‌ترین پیش‌بینی‌ها نیز نمی‌توان برای آن جایی پیدا کرد. حتی با تحقق این میزان افزایش، درآمد کشور از محل فروش نفت تغییر محسوسی نخواهد داشت و تنها موضوعی که جای امیدواری دارد دسترسی ایران به دلارهای نفتی خود پس از توافق هسته‌ای خواهد بود.
ارسال نظر