احتمال آغاز مذاکرات عباس و نتانیاهو با میانجیگری سیسی

گروه جهان: ۱۰ جولای ماه جاری وزیر خارجه مصر به اسرائیل سفر کرد و این اولین سفر در این سطح طی ۹ سال گذشته بود. به گزارش موسسه واشنگتن دیدار سامح شکری با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی، پس از دوره‌ای گرم در پیوندهای امنیتی و همگرایی استراتژیک میان دو طرف رخ داد که از جمله همگرایی‌ها می‌توان به مخالفت مشترک با زیرشاخه دولت اسلامی در صحرای سینا، حماس در غزه و چشم انداز نفوذ روزافزون ایران در خاورمیانه اشاره کرد. با این حال، پیوندهای امنیتی بیش و پیش از روابط دیپلماتیک وجود داشت. همین ۶ ماه پیش بود که مصر پس از وقفه‌ای طولانی سفیر خود را به اسرائیل فرستاد. شکری گفته بود که این سفر در قالب چشم‌انداز عبدالفتاح السیسی «برای ایجاد صلح میان مردم اسرائیل و فلسطین انجام شد تا این نزاع طولانی را به پایان برساند... این تاثیری بسیار مثبت و چشمگیر بر شرایط کل خاورمیانه خواهد داشت.» در واقع، گزارش‌ها می‌گویند که قاهره ممکن است میزبان مذاکرات اعتمادساز میان اسرائیل و تشکیلات خودگردان شود که در این میان مقام‌های مصر و اردن هم حضور دارند.

در مورد اینکه چرا اسرائیل اکنون بر مذاکرات صلح متمرکز شده، نتانیاهو از این بابت اظهار نگرانی کرده که دولت اوباما حمایت از قطعنامه شورای امنیت در مورد این نزاع را در سال آخر خود ممکن است در نظر نگیرد. او می‌بیند که هر گونه اقدامی از این دست برابر است با راه‌حل تحمیلی مربوط به مسائل اساسی (مرزها، توافقات امنیتی، بیت‌المقدس، آوارگان و شناسایی متقابل). بنابراین اوباما معتقد است که نه اسرائیل و نه فلسطین چنین پیامدی را نمی‌پذیرند و اصولا قابلیت پذیرش نیز ندارند. نتانیاهو همچنین نگران است که طرح صلح فرانسه می‌تواند باعث ذخیره نیرو شده و موجب صدور قطعنامه شورای امنیت شود. بنابراین او قصد دارد به‌صورت پیشدستانه جلوی چنین تلاش‌هایی را بگیرد و گزینه‌های دیگر را پیشنهاد دهد. برای مثال، او وقتی چندی پیش به مسکو رفت و با ولادیمیر پوتین دیدار کرد، بارها پیشنهادهایی برای کنفرانس صلح جایگزین را مطرح کرد.

با توجه به دیدار شکری، محتمل است که نتانیاهو از این دیدار به‌عنوان ابزاری برای فشار بر محمود عباس استفاده کند. در حالی که رئیس‌جمهور فلسطین هیچ مشکلی در نفی درخواست نتانیاهو برای از سر گرفتن مذاکرات در بحبوحه این بی‌اعتقادی به مذاکرات که هیچ نتیجه ملموسی از آن بیرون نخواهد آمد نمی‌بیند اما ورود مصر به این فرآیند هزینه چنین نفی‌ای را بالا می‌برد. قاهره حامی سنتی تشکیلات خودگردان بوده است. بنابراین، برای عباس ساده نیست که درخواست میزبانی نشست از سوی السیسی را رد کند به‌ویژه پس از آنکه شکری در ۲۹ ژوئن از رام‌الله دیدار کرد. برخی گزارش‌ها به این گمانه می‌پردازند که السیسی ممکن است در انظار عمومی با نتانیاهو دیدار کند، هرچند هیچ ادله یا شاهد متقنی از چنین برنامه‌ای تا کنون مطرح نشده است.

در عین حال، اتخاذ اقدامات اعتمادساز برای نتانیاهو هم مشکل است. آخرین باری که سیسی پیشنهاد میانجیگری میان اسرائیل و فلسطین را داد به نیمه ماه مه ‌باز می‌گردد زمانی که نتانیاهو در حال مذاکره با اسحاق هرزوگ، رهبر اتحادیه صهیون-کارگر برای تشکیل دولت ائتلافی بود. آن مذاکرات در آخر شکست خورد تا حد زیادی به این دلیل که نتانیاهو نمی‌خواست متعهد به نوشتن فرمولی شود که فعالیت مربوط به ساخت و ساز شهرک‌ها فراتر از موانع امنیتی اراضی غربی را منع می‌کرد و اجازه دسترسی اقتصادی فلسطینیان به مناطق گسترده غیرمسکونی در «منطقه C» را می‌داد. بنابراین مشخص نیست که چگونه او می‌تواند اراده سیاسی برای تحقق چنین تعهدی را امروز در حکومت ائتلافی‌اش که پس از شکست مذاکرات با هرزوگ به راست گرایید به دست آورد.

اگر نتانیاهو به راستی خواهان دنبال کردن این مسیر است، احتمالا باید خروج حزب یهودی «خانه» به رهبری وزیر آموزش «نفتالی بنت» را مهندسی کند. در این صورت او می‌تواند هرزوگ را وارد میدان کند یا منتظر بماند تا کنست به تعطیلات تابستانی چند هفته‌ای برود. اگرچه هیچ رای اعتمادی طی این تعطیلات تابستانی طولانی به لحاظ تئوریک ممکن نیست اما تعطیلات معمولا زمانی است که نخست‌وزیر اسرائیل می‌تواند اقدامات سیاسی مناقشه‌انگیزی انجام دهد بدون اینکه از رایی که ممکن است باعث سقوط او شود نگرانی زیادی داشته باشد. فراتر از مساله فلسطین، شکری بی‌تردید مسائل مهمی داشت که می‌خواست بی‌واسطه با نتانیاهو به بحث بگذارد. مثلا اسرائیل به تازگی با ترکیه به توافق رسیده تا روابط دیپلماتیک خود را به‌طور کامل از سر گیرند؛ با این حال، رقابت تلخ میان قاهره- آنکارا ادامه دارد.

شکری احتمالا می‌خواست اطمینان یابد که نتانیاهو خطوط قرمز مصر در مورد غزه را می‌شناسد، همان ناحیه‌ای که آنکارا در حال تاثیرگذاری فراوان بر آن است. توافق اسرائیل با ترکیه به آنها اجازه نمی‌دهد که بندری را در غزه اداره کنند یا مراکز تولید برق در خارج از سواحلش را بازسازی کنند تا حدی به این دلیل که نتانیاهو معتقد است اردوغان از چنین امتیازاتی به‌عنوان پیروزی بزرگ سیاسی بهره‌برداری خواهد کرد.

شکری همچنین نسبت به سفر نتانیاهو به آفریقا در هفته گذشته کنجکاو بود. نتانیاهو در دیدار از چند کشور آفریقایی ازجمله اتیوپی دیدن کرد؛ کشوری که در حال طرح ریزی برای ساخت سد نیل است که می‌تواند دسترسی مصر به آب رودخانه نیل را با مشکل مواجه سازد. قاهره ظاهرا بر این باور است که آیا دیدار نتانیاهو می‌تواند این تاثیر را بگذارد که اتیوپی با فرمول تقسیم آب با مصر موافقت می‌کند یا خیر.