التیام زخم‌‌های عمیق

محمود فاضلی/ پژوهشگر مسائل بین‌الملل «پاپ فرانسیس» رهبر کاتولیک‌‌های جهان در شهر ماسکواسیس در استان آلبرتا در نزدیکی محلی که سابقا دو مدرسه در آن قرار داشت، به‌‌دلیل حمایت مسیحیان از «ذهنیت استعمارگر» آن زمان عذرخواهی کرد و خواستار تحقیق «جدی» درباره این مدارس برای کمک به بهبود بازماندگان و فرزندان آنها شد. هدف پاپ از این سفر التیام بر زخم‌‌های عمیقی است که سال گذشته گورهای بی‌‌نام و نشان در محل مدارس شبانه‌‌روزی کشف شد. او در این سفر از مردمان بومی این کشور بابت نقش کلیسای کاتولیک در مدارسی که کودکان بومی در آنها مورد سوءرفتار قرار می‌‌گرفتند، عذرخواهی کرد و همسان‌‌سازی فرهنگی اجباری آنها را «خباثت اهریمنی رقتانگیز» و «خطای فاجعه‌‌بار» خواند. پاپ در جریان سفر تاکید کرد: «من با سرافکندگی و شرمساری و همچنین آشکارا و بدون ابهام، متواضعانه بابت شرارت و خباثت بسیاری از مسیحیان علیه این مردمان بومی طلب‌‌بخشش می‌‌کنم.»

یک سال پس از پیدا شدن جسد نزدیک به ۲۰۰دانش‌‌آموز در یک گور دسته جمعی در یک مدرسه سابق، رهبر کاتولیک‌‌های جهان سفر تاریخی خود را به کانادا آغاز کرد تا از مردم بومی به‌‌دلیل سوءاستفاده مبلغان در مدارس شبانه روزی از کودکان بومی عذرخواهی کند. پاپ در سخنانش ادامه می‌‌دهد: «به اینجا آمده‌‌ام؛ زیرا اولین قدم، زیارت توبه من در میان شما این است که دوباره استغفار کنم. متاسفم به‌‌خاطر شیوه‌هایی که بسیاری از مسیحیان از ذهنیت استعمارگر قدرت‌هایی که مردم بومی را سرکوب می‌‌کردند، حمایت کردند. کلیسای کاتولیک در برابر این خباثت اهریمنی در برابر خدا زانو زده و از پیشگاه او برای گناهان فرزندانش طلب‌‌بخشش می‌‌کند. من به‌‌ویژه برای بسیاری از اعضای این کلیسا و جوامع مذهبی، به‌‌خصوص از طریق بی‌‌تفاوتی، در پروژه‌های تخریب فرهنگی و یکسان‌‌سازی اجباری که توسط دولت‌های آن زمان ترویج می‌‌شد، همکاری کردند و اوج آن در سیستم مدارس مسکونی بود، طلب‌‌بخشش می‌‌کنم.»

 این سخنان خطاب به بومیان کانادایی، اولین عذرخواهی در خاک کانادا از سوی پاپ فرانسیس به‌‌شمار می‌‌رود. پیش از این سفر، مدیر دفتر مطبوعاتی واتیکان، این سفر را «زیارتی برای توبه و تداوم روند آشتی (میان واتیکان و بومیان کانادا) » عنوان کرده بود و نخست‌‌وزیر واتیکان نیز هدف اصلی سفر پاپ را در آغوش کشیدن بومیان و زیارتی برای توبه عنوان کرد.

پاپ در اول آوریل سال جاری مبنی بر معذرت‌خواهی از آنان به‌‌دلیل اینکه مسوولان پیشین کلیسای کاتولیک در کانادا به جای اینکه گواه انجیل «پیام حضرت عیسی (ع)» باشند، تحت سیاست‌‌های استعمار بودند، با ابراز شرمندگی، معذرت خواهی کرد و به نقش کلیدی و وحشتناک کاتولیک‌‌ها در کشتار بومیان به‌‌ویژه در اقامتگاه‌های کلیسا اشاره کرد. پاپ در آوریل گذشته در واتیکان با هیات‌‌هایی از سرخ‌پوستان برگزار کرد. آن جلسات با عذرخواهی تاریخی اول آوریل به‌‌دلیل سوءاستفاده‌های «تاسف‌‌بار» توسط برخی مبلغان کاتولیک در مدارس شبانه‌‌روزی همراه بود. نخست‌وزیر وقت کانادا، در سال ۲۰۰۸ عذرخواهی رسمی درباره مدارس مسکونی صادر کرد. به‌عنوان بخشی از یک توافق کمپین شامل دولت، کلیساها و تقریبا ۹۰هزار دانش‌‌آموز بازمانده، کانادا غرامت‌‌هایی را پرداخت کرد که بالغ بر میلیاردها دلار در اختیار جوامع بومی قرار گرفت.

دولت کانادا اعتراف کرده است که آزار جسمی و جنسی در مدارس مسیحی با بودجه دولتی که از قرن ۱۹ تا ۱۹۷۰ فعالیت می‌‌کردند، بیداد می‌‌کرد. حدود ۱۵۰هزار کودک بومی از خانواده‌هایشان گرفته شده و مجبور به حضور در آنجا شدند تا آنها را از نفوذ خانه‌ها، زبان‌‌ها و فرهنگ‌‌های بومی خود منزوی کرده و در جامعه مسیحی کانادا جذب کنند. گروه‌های بومی به‌‌دنبال چیزی فراتر از کلمات هستند؛ زیرا آنها برای دستیابی به آرشیو کلیسا برای آگاهی از سرنوشت کودکانی که هرگز از مدارس شبانه‌روزی به خانه بازنگشتند، فشار می‌‌آورند.

خبر کشف بقایای اجساد ۲۱۵کودک بومی می‌‌تیس، رنگین‌‌پوست و اینوئیت (اسکیموهای کانادا و گرینلند) در محوطه مدرسه شبانه‌‌روزی «کملوپس» کانادا را در حیرت و سرگردانی فروبرد و یادبود‌‌هایی با قرار دادن ۲۱۵ کفش کودکانه در مقابل ساختمان پارلمان کانادا برپا شد و بخش تاریکی از تاریخ کانادا را به‌‌نمایش گذاشت. کشف گور دسته‌جمعی در «کملوپس»، به بومیان کانادایی انگیزه جدیدی درباره چگونگی جبران تاریخ استثمار بومیان را داده است. حدود ۱۵۰هزار کودک بومی کانادا از زمان راه‌‌اندازی مدارس شبانه‌‌روزی در این کشور در سال۱۸۸۳ تا زمان تعطیلی آنها در سال۱۹۹۶ در این مدارس تحصیل کردند.

در اواخر قرن نوزدهم، دولت کانادا زمینی را برای زندگی مردم بومی در نظر گرفت. این در حالی بود که در بعضی از مناطق به‌‌ویژه در بریتیش کلمبیا، به‌طور کامل زمین بومیان را تصرف کرد. حدود سال۱۸۸۳ بعد جدیدی از بهره‌‌برداری از مردم بومی را آشکار کرد. کودکان بومی در بسیاری از مناطق کانادا مجبور شدند که در مدارس شبانه‌‌روزی و دور از جوامع خود تحصیل کنند. هدف این مدارس همسان‌‌سازی فرهنگی بومیان با فرهنگ حاکم مهاجران اروپایی بود. بیشتر این مدارس توسط کلیسا‌‌ها اداره می‌‌شدند و در همه آنها استفاده از شیوه‌های فرهنگی بومی ممنوع بود، بیماری، سوءاستفاده جنسی، جسمی، عاطفی و سوءتغذیه شدید در این مدارس موج می‌‌زد.

 از حدود ۲۰ سال پیش، تلاش برای یافتن بقایای اجساد موجود در مدرسه «کملوپس» که از سال ۱۸۹۰ تا اواخر ۱۹۷۰، بزرگ‌ترین مدرسه شبانه‌‌روزی کانادا بود و زمانی تا ۵۰۰دانش‌‌آموز را در خود جای داده بود، آغاز شد؛ اما کشف وحشتناک و یافتن بقایای اجساد واقعیت در این‌باره را روشن کرد. برخی از دانش‌‌آموزان پیشین در کمیسیون ملی آشتی و حقیقت شهادت دادند که کشیشان در مدارس، بچه‌هایی از طریق ازدواج با دانش‌‌آموزان بومی به‌‌دنیا آورده و نوزادان را از مادران جوان خود جدا کردند. این کمیسیون ۶سال را صرف جمع‌‌آوری اظهارات ۶۷۵۰ نفر از شاهدان کرده و در گزارش سال۲۰۱۵ اعلام کرد این سیستم نوعی «نسل‌‌کشی فرهنگی» است. طبق اعلام این کمیسیون، بسیاری از دانش‌‌آموزان این مدارس بر اثر بیماری (سل، سرخک، آنفلوآنزا و سایر بیماری‌‌های مسری) حوادث، آتش‌‌سوزی یا در هنگام تلاش برای فرار جان خود را از دست دادند. این کمیسیون خواستار عذرخواهی پاپ در خصوص نقش کلیسای کاتولیک شد. تخمین زده می‌‌شود دستکم ۴۱۰۰ دانش‌‌آموز در مدارس شبانه‌‌روزی جان خود را از دست داده یا مفقود شده‌‌اند.