p04-01

«تیان شیا» برای صادر شدن به آن‌‌سوی آب‌‌ها هم در دسترس قرار گرفت. از سال۲۰۰۴، شبکه‌‌ای از موسسات کنفوسیوسی برای آشناسازی جهان با تفسیر حزب کمونیست چین (CCP) از سنت باستانی چین به‌وجود آمد.  تا پایان سال۲۰۱۴ تعداد آنها به ۴۳۳ مورد رسید که در ۱۰۴کشور و منطقه در جهان فعالیت می‌‌کردند. تمام موسسات در داخل دانشگاه‌ها قرارگرفته‌‌اند؛ تعداد نسبتا بیشتری از کلاس‌‌های کنفوسیوسی هم در مهدکودک‌‌ها و دبیرستان‌‌ها ارائه می‌‌شوند.  

هر دو به «هانبان» پاسخگو هستند که تحت نظارت وزارت آموزش چین هستند آن هم با هدف افزایش ادراکات و آگاهی مردم از قدرت نرم جمهوری خلق چین (PRC) درحالی‌‌که به دنبال کاهش نگرانی‌‌ها[ی دیگران] درباره ظهور سریع این کشور هستند. آنچه به‌‌ویژه در این تلاش مفید است همانا مفهوم کنفوسیوسی از«هارمونی بزرگ» یا «داتونگ» است با پتانسیل عظیمش برای جذابیت در جهانِ خسته از جنگ. تحسین‌‌کنندگان در داخل و خارج از چین، میراث کنفوسیوس را با رشد اقتصادی شگفت‌آور و موفقیت‌آمیز جمهوری خلق چین پیوند داده‌‌اند. اینها در ترکیبی التقاطی که «الگوی چینی» نامیده می‌‌شود، ادغام می‌‌شوند یا با جهان‌‌بینی وستفالیایی یا آمریکایی کنار هم گذارده می‌‌شوند. برای مثال، پروفسور «دیوید کانگ»، استاد دانشگاه کالیفرنیای جنوبی، آنچه را که رابطه‌ سنتی بین حکومت مطلقه‌‌ چینی بر موجودیت‌‌های تابعه‌‌ای می‌‌نامد که متشکل از نابرابرهای کمتر قدرتمند در همگامی با اصول کنفوسیوس خیرخواهی است، توصیف می‌‌کند. 

استقبال گسترده از این رابطه‌‌ معتدل، صلح را برای مشارکت‌‌جویانش به ارمغان آورد. کانگ معتقد است که با انتقال این مساله به زمان حال، اکثر کشورهای آسیایی یک چین قوی را به یک چین ضعیف ترجیح می‌‌دهند و از قدرت فزاینده‌‌اش نمی‌‌هراسند و این چیزی است که کانگ با نقش مهمی که چین در سه دهه‌ گذشته در ثبات نسبی منطقه داشته به آن اعتبار می‌‌بخشد.  کانگ بر این باور است که این کشورها بدون شک جنبه‌هایی از مدل چینی را در الگوی توسعه خود می‌‌گنجانند؛ درحالی‌‌که به ادغام اقتصاد خود با جمهوری خلق چین ادامه می‌‌دهند. بااین‌‌حال، کانگ به‌‌دقت خاطرنشان می‌‌کند که این چیزی درباره نگرش‌‌های آینده‌‌شان نمی‌‌گوید.

«لائو نای-کیونگ»، نماینده‌‌ هنگ‌‌کنگ در «کنفرانس مشورتی-سیاسی خلق چینِ» جمهوری خلق چین تلاش کرد تا تمرکز کانگ بر آسیا را با آمیختن آن با «جامعه‌‌ هماهنگ» مطرح‌‌شده از سوی «هو جین تائو»، رئیس‌‌جمهور وقت جمهوری خلق چین به کل جهان تسری دهد. لائو با مقایسه‌‌ جامعه‌‌ ظاهرا هماهنگِ کنفوسیوسی با مفاهیم وستفالیایی توازن- احتمالا به معنای توازن قدرت- از یک استعاره‌ پزشکی در حمایت از استدلال خود استفاده می‌‌کند [مبنی بر این]که دومی می‌‌تواند یک راه‌‌حل باشد؛ اما به‌‌ندرت یک ایده‌آل است: درحالی‌‌که غربی‌‌های«پرورش‌‌یافته در یک سنت خودپرستانه‌ فردگرایانه» بر هدف غیرممکنِ از بین بردن تمام عوامل بیماری‌‌زا متمرکز هستند، سنت باستانی پزشکی چین پی می‌‌برد «که تنها از طریق توجه بیشتر به بهداشت محیطی و فردی و با تقویت سیستم ایمنی بدن، می‌‌توانیم در بیشتر مواقع بدون اینکه همدیگر را از بین ببریم با عوامل بیماری‌‌زا همزیستی کنیم...فرهنگ سنتی چین...طرفدار فراموشی یا حتی ابطال خود است...اگر در این امر موفق شویم، مانند موفقیت در اصلاحات و گشایش، دنیا را تکان خواهیم داد.»  

متاسفانه لائو توضیح نمی‌‌دهد که چگونه تکان دادن جهان با ایجاد یک جامعه هماهنگ سازگار است. «یو کپینگ» معاون مدیر دفتر تالیف و ترجمه‌‌ حزب کمونیست چین «تیان شیا» را با نظریه «جهان هماهنگِ» هو جین‌تائو، رئیس‌‌جمهور سابق چین به شکلی نمادین‌‌تر از «لائو نای - کیونگ» پیوند می‌‌دهد و آن را به‌عنوان جنبه‌‌ای از رویای باستانی چینِ «تیان شیا داتونگ» یا «جهان دارای هماهنگی عالی» توصیف کرد. «تیان شیا» با «رویای چینِ» رئیس‌‌جمهور فعلی «شی جین پینگ» نیز مرتبط است. شماره می۲۰۱۳ مجله تئوریک حزب با عنوان «کیوشی» اسلاف رویای چینی را به‌‌مثابه امتداد تاریخ پنج‌‌هزارساله این کشور توصیف می‌‌کند و در میان بسیاری از نوشته‌ها به داتونگِ «کانگ یو وی»، ابتکارات قانون اساسیِ «لیانگ کیچائو» و رهبری «انقلاب شینهایِ» سون یات سن اشاره می‌‌کند.

به گفته کیوشی، رویای چینی همانا کار برای جهانی هماهنگ است. ازآنجاکه عناصر این رویا به‌طور قابل‌‌توجهی با «تیان شیا» متفاوت است - برای مثال، برداشت «لیو مینگ‌فو» نظریه‌‌پرداز ارتش آزادی‌‌بخش خلق از رویای چینی تسلط نظامی است؛ درحالی‌‌که دیگران به‌‌ظاهر احساس می‌‌کنند که آمال آمریکایی و چینی می‌‌توانند سازگار باشند؛ اما به نظر می‌‌رسد انگیزه‌هایشان کمتر درباره «تیان شیا» و بیشتر توجیهی برای حکومت استبدادی، واکنشی در برابر غرب‌‌زدگی و تمایل به کنار هم نهادن کاستی‌‌های سیستم فعلی با یک تعریف تا حدی مبهم اما روش منحصربه‌‌فرد چینی باشد که به دفاع از ارزش‌های ادعایی آسیایی سایه می‌‌اندازد. گاهی، الگوی باستانی چینیِ «تیان شیا» با مسیر مدرن چین به سوی رفاه اقتصادی ترکیب می شود که در آن چین جایگزین ژاپن به‌عنوان دومین قدرت اقتصادی می‌شود که در رویای آوردن بقیه آسیا و البته کل جهان در حال توسعه به سوی رفاه است.

همان‌طور که از سوی «جاشوا کوپر رومو» خلاصه شده است، آن به اصطلاح «اجماع پکن» شامل چند مساله می‌شود: نوآوری مداوم برای کاهش اصلاحِ اصطکاک - ضرر؛ تعهد به پایداری اقتصاد، محیط زیست و کیفیت زندگی در مقابل تاکید بر درآمد سرانه و تعیین سرنوشت دولت برای ایجاد تعادل در برابر قدرت‌های قوی‌تر. به دنبال این موضوع، وب‌سایت خبریِ تایوانی « Want China Times»، متعلق به فردی با روابط تجاری قوی با چین، در سرمقاله‌ای نوشت: «کاملا واضح است که بشریت باید جایگزینی برای مدل آمریکایی بیابد، مانند آن مدلی که از سوی چین دنبال می‌شود که به ثبات، هماهنگی و ثروت برابر اهمیت می‌دهد. با بهبود بیشتر و نهادینه‌سازی، این الگو ممکن است از سوی کشورهای دیگر پذیرفته شود و نفوذ چین در جهان را به حوزه ایدئولوژی و عدالت، به جای قدرت مادی تعمیم دهد.»

 

* این مجموعه پاورقی‌‌ها که از یکشنبه (۱۵ آبان ماه) در روزنامه «دنیای‌اقتصاد» منتشر می‌‌شود بخشی از مقدمه‌‌ای است که بر کتاب «جاده جدید امپراتور: چین و پروژه قرن» نوشته‌‌ام. ترجمه‌‌ این کتاب به پایان رسیده است و امیدوارم شرایط انتشار آن فراهم شود. منابع هم در دفتر روزنامه موجود است.