جاسک هاب انرژی منطقه مکران
گام‌های اساسی برای توسعه مکران
طی یک دهه گذشته و با توجه به تدوین سند آمایش سرزمین و نیز سیاست ایجاد ظرفیت‌های جدید و بهره‌گیری از حداکثر استعداد و ظرفیت‌های کشور، برنامه عملیاتی طرح‌های توسعه‌ای، با رویکردی همه‌جانبه در حال تدوین است. در همین رابطه یکی از مهم‌ترین برنامه‌های دولت طرح‌ریزی برای توسعه منطقه مکران است. منطقه‌ای با ظرفیت‌های بالقوه در جنوب شرقی کشور که طی دهه‌های گذشته کانون توجه برنامه‌های توسعه‌ای نبوده و اگر هم برنامه‌ای پیش‌بینی شده، دچار غفلت شده و در حال حاضر نیازمند توجه ویژه است. منطقه‌ای که باید برای دستیابی به هدف ایده‌آل آن یعنی نقش‌آفرین اصلی توسعه دریا‌محور و رشددهنده اقتصاد ملی، دو پیش‌نیاز را پشت سر بگذارد. اول در هدف کوتاه‌مدت، رفع محرومیت‌ها، افزایش شاخص‌های برخورداری و تکمیل زیرساخت‌های اساسی و دوم هدف میان‌مدت با رویکرد تکمیل زیرساخت‌های توسعه اقتصادی. برای تحقق این اهداف سه‌گانه، طرح توسعه سواحل مکران با تدوین یک سند جامع راهبردی تلاش کرده نگاه همه‌جانبه را در برنامه‌ریزی پروژه‌های زیرساختی و توسعه‌ای در نظر بگیرد. به عنوان نمونه، احداث بندر به همراه تکمیل زیرساخت‌های حمل‌ونقل جاده‌ای، ریلی و هوایی. ورود خطوط انتقال انرژی و پیش‌بینی صنایع پایین‌دستی در تکمیل زنجیره ارزش‌آفرینی. ایجاد صنایع تبدیلی با مدیریت منابع آب. در حال حاضر بخش عمده‌ای از سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در پروژه‌های توسعه‌ای این منطقه در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی تعریف شده است. این موضوع با توجه به ظرفیت‌های فنی، اجرایی و سرمایه‌گذاری کشور در این حوزه امیدوارکننده است، اما این تنها یک بخش از پازل توسعه صنایع بزرگ است. صنایعی که بخش عمده فعالیت آنها در حوزه صادرات و واردات تعریف شده، نیازمند پشتیبانی‌های لجستیک به ویژه در حوزه حمل‌ونقل هستند، اما آنچه در حوزه حمل‌ونقل در منطقه‌ای منحصر به فرد در سواحل دریا، با امکان دسترسی به آب‌های آزاد حائز اهمیت است، وجود بنادر دارای اسکله‌های تخصصی و مجهز به سیستم‌های اپراتوری مکانیزه و نیز پیش‌بینی توسعه نرم‌افزاری به سمت بنادر هوشمند است. در سواحل دریای عمان تا‌کنون تمرکز ایجاد و تامین لجستیک دریایی، در منطقه چابهار بوده که با تکمیل فاز اول بندر شهید بهشتی ظرفیت تخلیه و بارگیری حدود ۱۰میلیون تن در سال وجود دارد. وجود همین زیر‌ساخت در چابهار موجب شده تا صنایع بزرگی نظیر مجتمع پتروشیمی چابهار در این منطقه به عنوان یکی از جذاب‌ترین مقاصد شرکت‌های بزرگ پتروشیمی شناخته شود که در حال حاضر سرمایه‌گذاری حدود ۱۴میلیاردی در این سایت پیش‌بینی شده است. در کنار این صنعت، کارخانه فولاد نیز در چابهار در حال اجرا است و البته ظرفیت‌های تجاری دیگر که می‌تواند نیاز کشور را تامین کند.
ورود جاسک برای نقش‌آفرینی جدید در منطقه
اما نقطه کانونی دیگر که در سند جامع راهبردی منطقه مکران برای صنایع حوزه انرژی پیش‌بینی شده، منطقه جاسک است. محدوده‌ای که با ورود خط انتقال نفت طی سال‌جاری بر اهمیت استراتژیک آن افزوده شده و نیز این ظرفیت را داراست که طی سال‌های آتی میزبان سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی در حوزه نفت، پتروشیمی، پتروپالایش و پالایشگاه‌ها باشد. بنابراین این ظرفیت وجود دارد که منطقه جاسک به یک هاب انرژی در منطقه تبدیل شود که این امر می‌تواند هم پایه‌های اقتصاد ملی را تقویت کند و هم به اقتصاد محلی رونق ببخشد و همچنین نقش کشورمان را در مناسبات منطقه‌ای به ویژه در حوزه تجاری تقویت کند. با توجه به مواردی که بیان شد می‌توان گفت، جاسک وارد فاز جدیدی از نقش‌آفرینی در منطقه شده به گونه‌ای که نیازها و فرصت‌های منطقه نسبت به گذشته دستخوش تغییراتی شده است. به بیانی دیگر این منطقه از یک محدوده ساحلی دارای یک اسکله تجاری با کاربری پشتیبانی شناور‌ها و قایق‌ها برای واردات و صادرات کوچک‌مقیاس با کشورهای حاشیه دریای عمان و خلیج‌فارس، در حال گذار به یکی از کانون‌های اصلی تجارت بین‌المللی کشور خواهد بود و همین موضوع بیانگر تقویت زیرساخت‌های اساسی و لجستیکی در حوزه حمل نقل به ویژه ترانزیت دریایی است. ظرفیتی که امروز در جاسک وجود ندارد. سازمان بنادر و دریانوردی با در نظر گرفتن طرح‌های توسعه‌ای در منطقه مکران و ضرورت افزایش ظرفیت بنادر کشور و پشتیبانی از صادرات و واردات صنایع مستقر در این منطقه، احداث یک بندر بزرگ تجاری و نفتی در منطقه جاسک را در برنامه‌های خود قرار داد و پس از انجام مطالعات فنی و تخصصی از نظر مکان‌یابی بندر مذکور و شناسایی اراضی مطلوب، مطالعات فاز اول احداث بندر در منطقه کوه مبارک به زودی آغاز می‌شود. اهمیت احداث بندر در این منطقه استراتژیک از زوایای دیگری نیز قابل بررسی است. اول اینکه چشم‌انداز ۲۵ سال آینده کشور به ما نشان می‌دهد که با توجه به تبیین نقش کشورمان در تجارت منطقه و بهره‌گیری حداکثری از ظرفیت‌های اقتصاد دریا‌پایه، زیرساخت‌های مورد نیاز بندری کشور طی این بازه زمانی باید در حدود ۲۵۰میلیون تن در سال افزایش پیدا کند. ظرفیتی که بنادر فعلی کشورمان با در نظر گرفتن تکمیل فاز‌های توسعه‌ای، گنجایشی برای تامین این مقدار ندارند. دوم اینکه شرکت‌های بزرگ به خصوص در حوزه پتروپالایش، پتروشیمی، صنایع معدنی و... در صورت عدم پیش‌بینی زیرساخت‌های اساسی و توسعه‌ای به ویژه بندر در این منطقه ساحلی برای سرمایه‌گذاری دچار تردید خواهند بود. بنابراین شروع عملیات اجرایی بندر بزرگ جاسک در آینده‌ای نه چندان دور به نوعی نقش مشوق را نیز دارد. و در نهایت، ظرفیت رقابت‌پذیری با کشورهای همسایه در حوزه تجارت بین‌الملل و ترانزیت دریایی با احداث یک بندر بزرگ با ظرفیت متوسط ۱۰۰میلیون تن بار در سال طی ۳۰ سال آینده افزایش خواهد یافت. به خصوص اینکه موقعیت راهبردی این بندر در مسیر حمل‌ونقل آبی در محدوده تنگه هرمز به عنوان یک مزیت ویژه قابل ملاحظه است.
