سرگذشت یکی از عوامل بحران اقتصادی 2008

کوشان غلامی

کمپانی فدرال وام‌های خانگی که با نام «فردی مک» (Freddie Mac) شناخته می‌شود، یک موسسه اعتباری تحت حمایت دولت فدرال ایالات متحده است که دفتر مرکزی آن در فیرفاکس کانتی ویرجینیا واقع شده. این شرکت در روز ۷ سپتامبر سال ۱۹۷۰ برای گسترش بازارهای فرعی وام در آمریکا ایجاد شد. انجمن وام ملی فدرال، یا «فانی‌می» (Fannie Mae)، در سال ۱۹۳۸ تاسیس شده که کار آن، تامین بودجه برای عرضه وام مسکن به جوامع و خریداران خانه با میزان بهره عادلانه بود. کنگره در سال ۱۹۶۸ به عنوان یک شرکت سهامی ‌با سرمایه خصوصی، به فانی‌می‌ مجوز اعطا کرد.

شرکت وام مسکن فدرال، یا فردی مک هم برای تثبیت و توسعه بازار وام و در اصل برای رقابت با فانی‌می‌در سال ۱۹۷۰ تاسیس شد. فردی مک همانند سایر شرکت‌های تحت حمایت دولت، وام را از بازار فرعی خریده، آنها را متمرکز کرده و در بازار آزاد به سرمایه‌گذاران می‌فروخت. با این کار، میزان نقدینگی موجود برای وام‌های بزرگ افزایش می‌یافت که این وام‌ها برای سرمایه‌گذاری‌های عظیم یا خرید خانه مناسب بود.

تا پیش از آن، بانک‌ها وام مسکن را در اختیار مشتریان قرار داده و معمولا سال‌ها برای بازپرداخت آن منتظر می‌ماندند. اما با تاسیس فانی‌می‌ و فردی‌مک، موسسه وام دهنده می‌توانست با فروش وام به این شرکت‌ها، سرمایه اولیه خود را جبران کند و از این پول برای در اختیار قرار دادن وام دیگری استفاده نماید.

فردی مک که این وام‌ها را به منزله اوراق بهادار در بازارهای مالی آمریکا و جهان به فروش می‌رساند، در سال ۱۹۹۵ شروع به دریافت اعتبارات مسکن ارزان قیمت برای خرید اوراق بهادار دست دوم کرد.

فردی مک در سال ۲۰۰۳ از اشتباه ۵ میلیارد دلاری در محاسبات درآمد خود خبر داد که یکی از اشتباهات بزرگ در تاریخ آمریکا محسوب می‌شود. در نتیجه این شرکت، مبلغ ۱۲۵ میلیون دلار جریمه شد.

در سال‌های ۲۰۰۵ و اوایل ۲۰۰۶ اقتصاددانان ارشد موسسه مالی فردی مک و مدیر مرکز مطالعات مسکن‌هاروارد، منکر وجود حباب مسکن در اقتصاد ملی آمریکا شده و نسبت به هرگونه کاهش قابل ملاحظه در قیمت مسکن تردید جدی ابراز کردند و وضعیت بسیار خوب در بازار کار را دلیل اصلی استمرار قیمت مسکن دانستند.

در سال ۲۰۰۸، مدیرعامل آژانس فدرال بودجه مسکن، فردی مک را به همراه فانی‌می ‌به عنوان محافظ مالی خود منصوب کرد. این عمل به عنوان یکی از بزرگترین مداخلات دولت در بازارهای مالی خصوصی در آن دهه‌ها شناخته شد.

در ابتدای امر، وزارت خزانه داری آمریکا قراردادی برای دریافت یک میلیارد دلار وام از فردی مک با سود سالانه ۱۰ درصد (که سود بالایی برای این کشور محسوب می‌شود) منعقد نمود و اعلام کرد که می‌خواهد به طور موقت دو شرکت بزرگ فانی‌می ‌و فردی مک را تحت پوشش خود قرار دهد تا از ورشکستگی نجات یابند.

هدف دولت آمریکا از این عملکرد بی‌سابقه، بازگرداندن اطمینان به بازار‌های اقتصادی جهانی و خصوصا کمک به بازار بحرانی مسکن در این کشور بود. به این ترتیب، دولت آمریکا متعهد شد که تا مرز ۱۰۰ میلیارد دلار به این دو شرکت کمک کند تا بحران را پشت سر گذاشته و مجددا به حالت خصوصی بازگردند. البته باید متذکر شد که گرچه دو شرکت مذکور از ورشکستگی نجات یافتند ولی بدون شک کمک مالی دولت که به صورت خرید اوراق بهادار بود، سبب ورشکستگی سهامداران کوچک آنها می‌شد.

شرکت مودیز که به تحلیل، تحقیق و رتبه بندی موسسات اعتباری می‌پردازد، تا ۲۲ آگوست ۲۰۰۸ که «وارن بافت» مدیر عامل شرکت برکشایر علنا اعلام کرد که فردی مک برای جذب او و سایر همکارانش تلاش کرده است، رتبه A۱ داده بود. ولی در آن روز، رتبه اعتبار فردی مک به Baa۳ تنزل پیدا کرد. البته رتبه اعتبار وام‌های کلان این شرکت توسط مودیز، فیچ و S&P همان AAA باقی ماند.

فردی مک، یکی از شرکت‌های سودآور خصوصی و دولتی است که سهام آن در فهرست بازار بورس نیویورک موجود بوده و در عین حال، یکی از دوایر وزارت مسکن و توسعه شهری (HUD) هم بر فعالیت آن نظارت دارد.

این شرکت که تا پایان سال ۲۰۰۸ بیش از ۵۲۰۰ کارمند داشت، با داشتن درآمدی بالغ بر ۵۰ میلیارد دلار، نتوانست سودی به دست آورد و ضرر زیادی را نیز متحمل شد.