یک مدیر پژوهشگاه بین‌المللی زلزله ضروری دانست:
اولویت‌بندی بافت‌های فرسوده براساس شاخص‌های مرتبط با زلزله
گروه مسکن- میترا یافتیان: تجارب زلزله‌های گذشته ایران و جهان نشان می‌دهد که بیشترین تلفات و خسارات ناشی از زلزله در مناطق آسیب‌پذیر شهری (بافت‌های فرسوده) ایجاد می‌شود و لازم است این مناطق براساس شاخص‌های مرتبط با میزان خطر زلزله ارزیابی و اولویت‌بندی شوند. دکتر کامبد امینی حسینی، رییس پژوهشکده مدیریت خطرپذیری و بحران پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله در گفت‌وگو با دنیای اقتصاد، پیرامون معیارهای شناخت ساختارهای آسیب‌پذیری شهری افزود: معیارهای شناسایی بافت‌های فرسوده در مناطق لرزه‌خیز با نواحی غیرلرزه‌خیز تا حدودی متفاوت است. در حال حاضر سه معیار اصلی ریزدانگی (بلوک‌هایی که حداقل ۵۰درصد املاک آن مساحتی کمتر از یکصد متر مربع دارند)، آسیب‌پذیری (بلوک‌هایی که حداقل ۵۰درصد ساختمان‌های آن فرسوده است) و دسترسی (بلوک‌هایی که حداقل ۵۰درصد عرض معابر آن کمتر از ۶متر باشد) به عنوان شاخص‌های شناخت بافت‌های فرسوده شهرها مورد توجه قرار می‌گیرد که هر چند این معیارها از اهمیت زیادی برای شناسایی بافت‌های آسیب پذیر در برابر زلزله برخوردارند، اما کافی نیستند.
وی گفت: با در نظر گرفتن اهمیت وضعیت زمین شناسی و احتمال وقوع ناپایداری‌های زمین‌شناختی، این عوامل نیز نقش مهمی در تقسیم بندی بافت‌های آسیب پذیر دارند.
به عنوان نمونه در شهر تهران با توجه به جنس خاک و ضخامت رسوبات در برخی قسمت‌های شهر پتانسیل تشدید جنبش زلزله وجود دارد که می‌تواند آسیب پذیری را تا میزان قابل ملاحظه‌ای افزایش دهد.
همچنین در قسمت‌هایی از بخش‌های شمالی شهر تهران که ساخت و ساز در دامنه‌های جنوبی البرز صورت گرفته، خطر لغزش زمین یا سنگریزش در اثر زلزله متصور است، عاملی که منجر به ایجاد خسارات و تلفاتی در زلزله ۱۳۸۳ فیروزآباد- کجور شد.
وی ادامه داد: علاوه بر این خطر فرونشست زمین در مناطقی که ساخت‌وساز روی قنوات صورت گرفته، وجود دارد. این عامل نیز در زلزله سال ۸۲ بم، عامل تخریب برخی سازه‌ها بود و هم اکنون نیز حتی قبل از وقوع زلزله، مشکلات زیادی را برای برخی ساختمان‌ها در شهر تهران پدیدآورده است.
به اعتقاد وی، از دیگر مواردی که می‌تواند در تعیین آسیب‌پذیری بافت‌های شهری در نواحی لرزه‌خیر مورد توجه قرار گیرد، پراکندگی جمعیت و وجود امکانات و فضاهای لازم برای انجام عملیات جست‌وجو، نجات و یا تخلیه امن شهروندان است به طوری که در مناطق پرتراکم به لحاظ جمعیتی و یا ساختمانی که دارای منابع محدودی برای انجام اقدامات واکنش اضطراری هستند، امکان افزایش تلفات و خسارات انسانی و مالی ناشی از زلزله وجود داشته و اثرات منفی زلزله در این مناطق بیشتر از مناطقی است که از تراکم جمعیتی کمتری برخوردار بوده و یا فضاها و امکانات لازم برای مدیریت بحران دارند.
وی تاکید کرد: در اصلاح آسیب‌پذیری بافت‌های شهری، باید توسعه زیرساخت‌های مدیریت واکنش اضطراری، فضاهای باز و معابر مورد توجه مسوولان مربوطه قرار گیرد. رییس پژوهشکده مدیریت خطرپذیری و بحران پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله همچنین یادآور شد: وجود تاسیسات خطرناک در سطح مناطق واقع در محدوده‌های لرزه‌خیز، عامل مهم دیگری در شناسایی ساختارهای آسیب‌پذیر است. همچنانکه وجود انبارهای مواد شیمیایی خطرناک، انبارهای سوخت و حتی خطوط اصلی شبکه گازرسانی می‌تواند باعث افزایش آسیب‌پذیری بافت‌های شهری شود. چرا که احتمال آسیب دیدگی این تاسیسات در اثر زلزله، خطر انفجار یا نشت مواد خطرناک همواره وجود خواهد داشت.
وی تصریح کرد: البته کلیه این عوامل دارای ارزش یکسانی نیستند و لازم است در تدوین برنامه شناسایی بافت‌های آسیب‌پذیر در برابر زلزله از وزن‌‌دهی مناسبی برای هر یک از این عوامل استفاده شود.امینی در رابطه با روش‌های مناسب بهسازی و نوسازی بافت‌های آسیب‌پذیر یا فرسوده اظهار کرد: با توجه به این که اغلب ساکنین مناطق دارای بافت‌های فرسوده از امکانات مالی لازم برای بهسازی محیط زندگی خود برخوردار نیستند، بنابراین لازم است تسهیلاتی به طور مستقیم یا غیرمستقیم از سوی دولت برای تشویق مالکان نسبت به اصلاح وضعیت موجود ارائه شود.
البته این اقدامات باید به صورت جامع و نه موردی انجام شود تا امکان اصلاح بافت شهری (و نه واحدهای انفرادی در داخل بافت شهری آسیب‌پذیر) میسر شود.وی پیش‌بینی ارائه وام‌های کم‌بهره، ارائه تراکم جایگزین جهت تملیک املاک واقع در محدوده‌های اصلاحی، پرداخت یارانه، تسهیل مشارکت و سرمایه‌گذاری بخش‌خصوصی را از مهم‌ترین اقدامات تشویقی برشمرد که در راستای اصلاح بافت‌های فرسوده و آسیب‌پذیر در دنیا تجربه شده و نتایج مثبت داشته است.
وی همچنین پیشنهاد داد: در صورت خودداری مالکان از اقدام به بهسازی و نوسازی املاک شخصی، به‌رغم ارائه مکانیسم‌های تشویقی عادلانه، دولت می‌تواند اقداماتی نظیر بیمه اجباری و اخذ مالیات مضاعف برای املاک فرسوده را بررسی و به اجرا درآورد. البته در این زمینه در برخی کشورها صندوق‌هایی برای جبران اثرات سوانح ایجاد شده به طوری که از این طریق وام‌هایی برای بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده ارائه می‌شود به همین لحاظ در شرایط کنونی ضرورت ایجاد چنین صندوقی در کشور ما نیز بیش از پیش احساس می‌شود.
ارسال نظر