پس از یک سال بسترسازی‌های لازم، همایش کنفرانس نفت تهران به‌منظور عرضه پروژه‌های نفتی ایران و شرایط قراردادی آنها برگزار شد. برای آسیب‌شناسی روش‌ها و انتخاب بهترین روش‌ها، لازم است تجربه سایر کشورها را مورد توجه قرار داد.کشور مکزیک از جمله کشورهای صادرکننده نفت در دنیا است که از برخی جنبه‌ها شباهت‌هایی با کشور ما دارد. یکی از این جنبه‌ها، روحیه استقلال‌طلبی مردم و حساسیت نسبت به سلطه خارجی بر منابع نفتی در این کشور آمریکای لاتین است. این کشور اگرچه با چالش‌های یک دهه گذشته ایران مواجه نبوده، ولی شدیدا در صدد احیای صنعت نفت خود است. اتفاقا طی یک دهه گذشته نیز تولید نفت در این کشور سیر نزولی داشته که تبعات سنگینی برای اقتصاد این کشور به‌همراه داشته است.

این کشور با برگزاری یک زنجیره مناقصات «برنامه‌ریزی‌شده»، قصد دارد پروژه‌های نفتی خود را به شرکت‌های بین‌المللی واگذار کند. سال گذشته قانون اصلاحات در صنعت نفت به تصویب سنای مکزیک رسید. سنای مکزیک اوایل آگوست 2014 قوانینی به‌منظور جذب سرمایه‌گذاری خارجی در بخش‌های نفت، گاز و برق را به تصویب رساند که به انحصار 75 ساله شرکت ملی نفت مکزیک PEMEX در صنعت نفت خاتمه داد. طبق این اصلاحات انحصار شرکت نفت مکزیک Pemex's بعد از بیش از چند دهه در زمینه اکتشاف و تولید ملغی شد. طبق قانون جدید به دولت اجازه انعطاف‌پذیری بیشتری در شرایط قراردادهای اکتشاف و حفاری داده شده و شرکت‌های خصوصی حق مالکیت مخزن نیز خواهند داشت. بعد از ملی شدن صنعت نفت در سال 1938 این اقدام بزرگ‌ترین تحول در تاریخ صنعت نفت مکزیک محسوب می‌شود.

متعاقب تصویب قوانین مزبور، (20 آگوست) شرکت PEMEX اعلام کرد که این شرکت فعالیت‌های تولید و اکتشاف پرسود را حفظ کرده، ولی بخش‌های فعال این شرکت در حوزه‌های گاز طبیعی، پالایش و پتروشیمی را با کوچک‌سازی در یک واحد ادغام خواهد کرد. طبق نظر مسوولان شرکت ملی نفت مکزیک، این تغییر ساختار با هدف انعطاف‌پذیری و افزایش کارآیی(flexibility and efficiency) صورت گرفته است. از اوایل سال 2014 برای اولین مرتبه، شرکت PEMEX قراردادهای سرمایه‌گذاری مشترک برای توسعه 10 بلوک نفت و گاز را به امضا رساند. پیش‌بینی دولت مکزیک از این مشارکت‌ها جذب بیش از 32 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری است. اولین دور مناقصات، به میدان‌های در آب‌های کم‌عمق اختصاص داشت که در جولای سال‌جاری برگزار و فقط 2 میدان از 14 میدان عرضه شده منتج به توافق شد. دور دوم مناقصات نفتی مکزیک، در سپتامبر سال جاری برگزار شد. قراردادهای این دور از مناقصات در قالب مشارکت درتولید بود. در این دور از مناقصات، 5 میدان عرضه شد که سه میدان منتج به قرارداد شد. شرکت ایتالیایی Eni و کنسرسیوم به رهبری America Energy Pan و کنسرسیوم به رهبری Feildwood Energy برندگان سه میدان شدند. در 15 دسامبر سال‌جاری دور سوم این مناقصات در این کشور برگزار خواهد شد. در این دور از مناقصات، 26 میدان خشکی عرضه خواهد شد.

دور چهارم مناقصات نیز در سه ماه اول ۲۰۱۶ خواهد بود که در این دور میدان‌های در آب‌های عمیق و میدان‌های نفت سنگین عرضه خواهد شد. در دور سوم مناقصات که هفته آینده برگزار خواهد شد و اختصاص به میادین خشکی دارد، تعداد زیادی شرکت جدید مکزیکی به‌منظور تایید صلاحیت شرکت کرده‌اند؛ شرکت‌های بین‌المللی مانند استات اویل و اگزون موبیل نیز در این مناقصه حضور دارند. در این دور از مناقصه ۲۵ میدان عرضه می‌شود. (بر‌خلاف ۵۴ میدان پیشنهاد شده در کنفرانس تهران، که به‌نظر نویسنده غیر‌واقع‌بینانه است.) در چارچوب قراردادهای جدید نفتی مکزیک شرایط مالی دولت مکزیک برای قراردادهای جدید عبارتند از: ۱)تخصیص حداقل سود قبل از مالیات برای دولت مکزیک که باید بین یک تا ۱۰درصد باشد. ۲) مالیات بر درآمد و۳) حق امتیاز ثابت(رویالیتی) لازم است کشور ما که در برهه حساسی قرار گرفته و نیاز به وفاق ملی و عقل و تدبیر برای ورود به دوره بازسازی اقتصاد و صنعت نیمه ویران دارد، با پرهیز از روش آزمون و خطا و با استفاده از تجارب داخلی و بین‌المللی چند اقدام اساسی را انجام دهد: الف) میدان‌های نفت و گاز را بر اساس جذابیت و اولویت طبقه‌بندی و به‌صورت مرحله‌ای عرضه کند. ب) ساختار اجرایی شرکت‌های تابع شرکت ملی نفت، پویا و پروژه‌محور شود تا بتوانند به‌صورت قوی بر اجرای پروژه‌ها خصوصا پروژه‌هایی که توسط شرکت‌های بین‌المللی اجرا خواهند شد، نظارت و مدیریت قوی داشته باشند. ج) شروط قراردادهای نفتی خصوصا در زمینه مالی باید ساده و شفاف، با ویژگی رقابتی برای جذب سرمایه‌ها از مناطقی همچون مکزیک به سمت ایران باشد.

رضا پاکدامن / کارشناس حقوق انرژی