سهم ناچیز درآمدزایی گردشگری در یزد

اصغر نبیل

کارشناس ارشد مدیریت جهانگردی و مدیرعامل هتل باغ مشیرالممالک یزد

گرچه یزد از دیرباز مورد توجه گردشگران بوده و نام این شهر تاریخی همواره یادآور معماری زیبا و بی‌آلایش آن، سخت کوشی مردم این خطه، قنات و قناعت و گرمی کویر زیبای آن با تپه ماهور‌های زیبای شنی و بلورهای نمکی است و طعم شیرینی یزد آوازه جهانی پیدا کرده است، ولی تا دو دهه قبل از نظر زیرساخت‌های لازم به خصوص امکانات اقامت و پذیرایی از گردشگران بسیار ضعیف بود. بر این اساس، یزد به‌عنوان مقصد نهایی گردشگری هدف‌گذاری شده است. پس از رونق نسبی ورود توریست خارجی به کشور و علاقه وافر آنها به بازدید و اقامت در یزد، کمبودهای گردشگری استان به شدت احساس شد. در این زمینه با ارائه مشوق‌های نسبی توسط بعضی ارگان‌های دولتی، بخش‌خصوصی نوآور ،کارآفرین و فعال یزد با توسعه زیرساخت ها، ایجاد هتل‌های جدید و نیز با احیای بافت تاریخی شهر و اعطای کاربری تجاری به این بافت منحصربه‌فرد (به خصوص کاربری اقامتی و پذیرایی)، ظرفیت های گردشگری استان به‌صورت محدود افزایش یافت.

به دنبال آن سایر زیرساخت‌های گردشگری استان مانند حمل‌ونقل، احیای ۷۵۰ هکتار بافت زنده خشتی و ارائه خدمات مرتبط نیز مورد توجه قرار گرفت. با این حال، تاخیر در این توجه از یک طرف و اشتیاق روزافزون و اقبال گردشگران در بازدید از یزد به خصوص در فصول خوب سال از طرف دیگر، بسیار مشهود است. به‌رغم قابلیت استان در عرصه گردشگری، محدودیت‌های موجود این شهر برای سایر فعالیت‌های اقتصادی به خصوص فقر شدید منابع آبی، باعث شده گردشگری نتواند جایگاه خود را به‌عنوان محور اصلی توسعه استان پیدا کند. سهم این صنعت در درآمد ناخالص استان بسیار محدود است و درصد کمی از سهم اشتغال را به خود اختصاص داده و به‌رغم ظرفیت‌ها و پتانسیل‌هایش نتوانسته سهم‌گیری عمده‌ای از اقتصاد استان داشته باشد. این در حالی است که در کنار تهدید کم‌آبی و آب و هوای گرم و خشک کویری،توجه به فرصت‌های موجود در استان به خصوص بافت قدیم منحصربه‌فرد فعال و زنده، کویر زیبا، مردم مهمان نواز و خونگرم و نیز همزیستی اقلیت زرتشتی در کنار مسلمانان و سایر ویژگی‌های فرهنگی- اجتماعی زندگی کویری، می‌توانست گردشگری را محور توسعه قرار داده و صنایع آلاینده و کشاورزی را به حاشیه براند.

امروز شاهدیم که با گسترش فضاهای ارتباطی و اطلاعاتی، مسافرت درشکل‌های مختلف اعم از تجاری- تفریحی، طبیعت‌گردی، فرهنگی، ورزشی و... در جوامع مختلف فراگیر شده است. این استان با برخورداری از جاذبه‌های گردشگری متنوع و متعدد طبیعی، تاریخی و فرهنگی، بستر مناسبی برای توسعه فعالیت‌های گردشگری با انگیزه‌های متفاوت است. بنابراین شناسایی جاذبه‌های گردشگری استان یزد می‌تواند ساختار سلسه مراتبی‌ای را مشتمل بر گردشگری تاریخی ، فرهنگی و طبیعت گردی ارائه دهد. با توسعه صنعت گردشگری، استان یزد معیارهایی ازجمله ارزش بصری آثار باستانی و مراکز دیدنی، میهمان نوازی مردم، نزدیکی به مراکز خدماتی و درمانی و راه‌های ارتباطی دارد که می‌تواند برای برنامه‌ریزی و جذب گردشگر بیشتر برای توسعه پایدار این صنعت مورد توجه قرار گیرد.

ظرفیت خوب دانشگاهی و سطح بالای امکانات پزشکی و درمانی یزد، این شهر را به‌عنوان یکی از مقاصد توریسم درمانی و توریسم سلامت کشور قرار داده و با استفاده از این ظرفیت بالا، در صورت برنامه‌ریزی صحیح و هدفگذاری درست می‌توان سهم خوبی از بازار این بخش از گردشگری را در اقتصاد استان پیش‌بینی کرد. هم اکنون تعداد قابل‌توجهی از متقاضیان درمان از شهرهای جنوب ایران و نیز از کشورهای حاشیه خلیج‌فارس برای استفاده از این تسهیلات و خدمات درمانی باکیفیت مطلوب و قیمت مناسب به یزد مراجعه می‌کنند که نه تنها از این ظرفیت استفاده نمی‌شود بلکه برنامه‌ریزی درازمدت و پایدار برای آن صورت نگرفته است. نبود عزم ملی برای توسعه این بخش از اقتصاد در تصمیم‌گیری‌های کلان استان، عدم اختصاص منابع موجود برای ایجاد و توسعه زیرساخت‌های مورد نیاز،تبلیغات ناکافی برای معرفی ظرفیت‌های گردشگری یزد و نبود آموزش‌های لازم برای پذیرش میهمانان ورودی را می‌توان به عنوان چالش‌های عمده گردشگری در استان یزد نام برد.

اگرچه در سال‌های اخیر با نامگذاری «سال خوش آمد به یزد» سعی در ایجاد شور و حال گردشگری در استان شده و اقدامات خوب ولی محدودی برای ایجاد رشته‌های دانشگاهی مرتبط با مدیریت جهانگردی و هتلداری انجام شده و همچنین با معرفی بافت ۷۵۰ هکتاری خشتی یزد به یونسکو در جهت ثبت جهانی آن اقدام شده، ولی این اقدامات ناکافی و در پاره ای موارد ناکارآمد بوده است.

توجه به ظرفیت‌های بخش خصوصی، استفاده از ظرفیت‌های پژوهشی دانشگاه‌های خوب استان و کشور، تلاش در جذب سرمایه‌های داخلی به گردشگری، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و اعطای تسهیلات خاص و با مزیت بالا به این بخش، معافیت‌های مالیاتی و مشوق‌های اقتصادی و ارزشی می‌تواند جهش مورد انتظار از این صنعت را در استان به‌وجود آورد. مهم‌تر از همه درک درست مزیت‌های این صنعت سبز توسط مسوولان و مدیران استان و توجیه درست مخالفان توسعه آن به دلیل برداشت بار ارزشی منفی ازگردشگری از سوی آنان است. اقدام های پرارزش سال جاری در شرکت و پذیرایی از جهانگردان در ایام تاسوعا و عاشورای حسینی با عنوان گردشگری مذهبی و معرفی جنبه‌های این واقعه مهم مذهبی - تاریخی به جهانگردان، نمونه خوبی از تاثیرگذاری مثبت فرهنگی روی جهانگردان است که اثرات آن مشهود بود.

اگر بپذیریم گردشگری، صنعتی با فواید بسیار زیاد اقتصادی است و با برنامه‌ریزی صحیح می توان تاثیر‌گذاری آن را از نظر فرهنگی و اجتماعی افزایش داد، مطمئنا مدیران و مسوولان دلسوز استان، ظرفیت‌ها و فرصت‌های بی‌نظیریزد را در این عرصه مدنظر قرار داده و فارغ از ملاحظات منفی و اجتماعی فرهنگی، با مثبت اندیشی توسعه آن را در دستور کار قرار می دهند و امکانات مالی، اعتباری، آموزشی، امنیتی و فرهنگی شهر را بر روی مزیت‌های این صنعت هدف‌گذاری خواهند کرد.