دیپلماسی برون‌گرا

محسن جلال‌پور رئیس اتاق ایران در بازگشت از آخرین سفر اروپایی خود که با هیاتی اقتصادی و با همراهی دکتر ظریف وزیر امور خارجه انجام شد، از ناشناخته بودن اقتصاد ایران سخن به میان آورد. او در یادداشت خود بیان کرد: «در روزهای گذشته به هرشهر و دیاری که رفتیم، با پرسش‌های فراوانی مواجه می‌شدیم. اینجاست که جای خالی منابع انگلیسی برای معرفی دوباره ایران را به خوبی احساس می‌کنیم». در واقع جلال پور از یک ضعف بزرگ خبر می‌دهد. کشورهای خارجی و سرمایه‌گذاران آنها آمار و اطلاعات کافی و شفافی درباره اقتصاد ایران، جذابیت‌ها و فرصت‌های سرمایه‌گذاری در آن، قوانین و محدودیت‌ها و... ندارند. از طرفی با توجه به تبلیغات منفی و تصویر تاریکی که از کشورمان در رسانه‌های اروپایی و آمریکایی ایجاد شده، فقدان اطلاعات صحیح، شفاف و کارآمد درباره اقتصاد ایران می‌تواند ضربه سنگینی بر دستیابی به اهداف ترسیم شده در روزهای پس از تحریم‌ها باشد. رئیس اتاق می‌افزاید: «این شرح حال، نیاز به یک نهضت ملی دارد، نظیر کمپین‌های موفقی که درباره تحریم صورت گرفت. امیدوارم اتاق ها،تشکل‌ها و نهادهای بخش خصوصی پیشگام نهضتی برای معرفی دوباره ایران شوند. کاش هرکس که دلش برای کشورش می‌تپد، با هر ابزاری که می‌تواند، اقتصاد ایران را دوباره به دنیا معرفی کند».

در این راه پیشنهادهای مختلفی مطرح شده است که یکی از آنها فعالیت گسترده در شبکه‌های اجتماعی است. بدون شک شبکه‌های اجتماعی ظرفیت فراوانی برای معرفی و شناسایی جذابیت‌های ایران دارد، به‌طور مثال ایجاد هشتگهای مختلف نظیر #IRANECONOMY، #INVESTMENTINIRAN، #IRANMARKET، #IRANINVESTMENTOPPORTUNITIES و هشتگ‌های مشابه می‌تواند به معرفی مقررات تاسیس شرکت٬ حساب بانکی٬ قوانین حاکم بر حساب سرمایه، تملک زمین و مسکن٬ اجازه کار٬ ویزا، بیمه و مقررات کار پرداخته و همچنین اطلاعاتی درباره متغیرهای کلان مثل نرخ رشد اقتصادی٬ نرخ ارز٬ نرخ بهره٬ قیمت انرژی و اطلاعات بازارهای مالی٬ بازار ارز٬ انواع ریسک‌ها و... را در اختیار همگان قرار دهد. همچنین استفاده از ظرفیت‌های رسانه‌های تصویری و نوشتاری خارجی نیز یکی دیگر از اقداماتی است که می‌تواند در ایجاد کمپینی موفق کمک شایانی کند. به این منظور نظر دکتر موسی غنی‌نژاد اقتصاد دان کشورمان را درباره پیشنهاد اخیر رئیس اتاق و راهکارهای معرفی اقتصاد ایران به جهان، جویا شده ایم که در پی می آید:

دیدگاه شما درباره پیشنهاد رئیس اتاق ایران چیست؟

پیشنهاد جناب جلال پور بسیار خوب و حساب شده است، چراکه شناساندن اقتصاد ایران و ظرفیت‌های آن به خارجی‌ها یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که باید در روزهای پس از تحریم‌ها به‌طور مستمر و همه جانبه انجام شود. شبکه‌های اجتماعی امروز نقشی بسیار مهم و انکارنشدنی در حوزه اطلاع‌رسانی و جهت‌دهی بر تصمیمات دارند و بدون تردید فضای بسیار مناسبی را در اختیار کاربران قرار داده است. اگر قصد داریم تصویر درست و اطلاعات جامعی را در اختیار طرف خارجی قرار دهیم، اینترنت، فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی یکی از مهم‌ترین بسترهای آن است. البته به نظرم برای اثرگذاری بیشتر و ایجاد یک جریان فراگیر درباره اقتصاد ایران بهتر است جنبه‌های دیگری هم به این حرکت اضافه شود و تنها منحصر به فضای مجازی و شبکه اجتماعی نماند.

به نظر شما در شرایط کنونی چگونه می‌توان اقتصاد ایران را به جهانیان شناساند؟

به نظر می‌رسد باید کمپینی فراگیر و با حضور نهادها و سازمان‌های مختلف، کارشناسان و فعالان اقتصادی و فعالان رسانه‌ای و روزنامه‌نگاران شکل بگیرد که بتوانیم با حضور در رسانه‌های معتبر دنیا چه در بخش نوشتاری و چه در حوزه تصویری از فرصت‌ها و جذابیت‌های اقتصاد کشور صحبت کرده و تصویر صحیحی را در اختیار جهانیان قرار دهیم.

اقتصاد ایران برای شناخته شدن نیاز به چه اقداماتی دارد؟

یکی از مشکلاتی که از گذشته تاکنون با آن روبه‌رو بوده‌ایم، بحث دیپلماسی اقتصادی است. متاسفانه ما هرگز نتوانسته‌ایم در مذاکرات و گفت‌وگوهای خود با طرف خارجی ظرفیت‌های اقتصادی کشور را معرفی کنیم. تقریبا هیچ یک از سفارتخانه‌های ما حتی در کشورهای مهم دنیا بخش اقتصادی ندارند و از این رو نمی‌توانند در معرفی جایگاه اقتصاد کشور و پتانسیل‌های آن نقشی ایفا کنند. البته خوشبختانه در سال‌های اخیر تیم جدید وزارت خارجه بسیار آگاهانه‌تر و هوشیارتر از قبل عمل کرده و تلاش‌های بسیاری در این زمینه انجام داده است. از جمله اینکه در اکثر سفرهای کاری دکتر ظریف شاهد حضور و همراهی هیاتی از تجار و بازرگانان بخش خصوصی، به منظور آشنایی با طرف خارجی و رایزنی‌های اقتصادی هستیم. این اقدام وزارت خارجه بدون شک تاثیر بسیار زیادی برای ایجاد ارتباط فعالان اقتصادی خارجی دارد. قطعا مذاکره رو در رو و چهره به چهره می‌تواند تاثیر بسیار زیادی بر روند تصمیم‌گیری سرمایه‌گذار خارجی داشته باشد. علاوه بر این باید رایزن‌های اقتصادی در سفارتخانه‌های کشور در سراسر دنیا به‌ویژه در کشورهای اروپایی، به کار گرفته شوند و از طریق مذاکره در سطوح مختلف و با نهادهای گوناگون از جمله رسانه‌های آن کشور، سعی در معرفی و شناساندن جذابیت‌های سرمایه‌گذاری ایران نمایند.

چه کسانی وظیفه شناساندن اقتصاد ایران را دارند؟

همانطور که اشاره شد باید پویشی همه جانبه و فراگیر از اقتصاددانان، کارشناسان، سیاسیون، فعالان اقتصادی، فعالان رسانه‌ای و... صورت پذیرد و هر فرد وظیفه خود را در این فرآیند انجام دهد. یکی از گروه‌هایی که در این زمینه می‌توانند نقش پررنگی ایفا کنند اقتصاددانان و سرمایه داران ایرانی ساکن در خارج از کشور هستند. این افراد با توجه به شناختی که از شرایط داخل ایران دارند و در عین حال روابط و اطلاعاتی که در کشور محل زندگی خود پیدا کرده‌اند، می‌توانند برای موفقیت این جریان نقش قابل توجهی ایفا کنند. نباید فراموش کنیم که در حال حاضر طیف گسترده‌ای از ایرانیان تحصیل کرده یا ثروتمند در کشورهای مختلف دنیا حضور دارند و می‌توانند برای معرفی اقتصاد کشور اقدامات مهمی انجام دهند.

آیا ضعف‌های آماری و کم کاری سازمان‌های دولتی، جنبش هشتگ را تحت‌الشعاع قرار نمی‌دهد؟

یکی از چالش‌های اساسی در این جنبش همین ضعف آماری و تناقض اطلاعاتی است. وقتی سرمایه‌گذار خارجی با آمارها و ارقام متفاوت و گاه متناقض روبه‌رو شود، بدون شک در تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاری خود کمی دچار تردید و سردرگمی خواهد شد. به نظر می‌رسد در حال حاضر خلا وجود یک مرجع یا نهاد مشخص که وظیفه تهیه و تدوین گزارشی دقیق وشفاف را به عهده بگیرد، احساس می‌شود؛ نهادی که بتواند مطالب و مستنداتی را که در جلسات، مکاتبات و در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی درباره اقتصاد ایران، در اختیار طرف خارجی قرار داده می‌شود ساماندهی کند. این نهاد باید از یک استراتژی مدون و حساب شده برخوردار بوده و به‌عنوان تنها مرجع معتبر به تهیه و تولید مطالب و گردآوری اطلاعات اقتصادی برای شرکای خارجی بپردازد. به این ترتیب می‌توانیم بسیاری از تناقضات و کاستی‌های آماری و اطلاعاتی را از بین برده و با وحدت رویه بیشتری عمل کنیم.