خودرویی‌ها در یک‌سال گذشته چه عملکردی داشتند؟

اثرات عرضه خودرو در بورس‌کالا

فائزه شاهوردی / تحلیلگر بازار سرمایه صنعت خودرو یکی از سودآورترین صنایع در جهان و به لحاظ ارتباط گسترده با زنجیره‌‌‌ای از صنایع قبل و بعد از خود، صنعتی کلیدی محسوب می‌شود و دارای پتانسیل بالایی در ایجاد اشتغال و توسعه اقتصادی است. این صنعت در ایران، پس از شکل‌‌‌گیری اولیه در دهه ۱۳۴۰، فراز و نشیب‌‌‌های متعددی را تجربه کرده ‌‌‌است، به این شکل که از نظر محبوبیت و میزان توجه مردم، با صنایعی همچون نفت، پتروشیمی و فلزات اساسی برابری می‌کند. همچنین ایران یکی از صادرکنندگان خودرو در منطقه خاورمیانه است و خودروهای سمند و دنا از محصولات ایران‌خودرو و ساینا و کوئیک از محصولات سایپا، بیشترین صادرات را در سال‌های اخیر به خود اختصاص داده‌‌‌اند. از اواخر سال ۲۰۱۹ ویروس کرونا شیوع پیدا کرد و تمام صنایع، از جمله صنعت خودرو، شاهد تغییرات بزرگی همچون ضرر و زیان، کاهش تولید و فروش و افت شدید ارزش سهام دست به گریبان بودند.

با آغاز سال 2020 و مسجل‌‌‌شدن پاندمی کرونا، موسسات تحقیقاتی اعلام کردند که میانگین فروش خودروسازان بزرگ دنیا تا 30‌درصد کاهش یافته است و خودروسازانی که طی دهه‌‌‌ها هرگز خط تولید خود را متوقف نکرده بودند، از بیم مرگ‌‌‌ومیر بیشتر، حتی درِ کارخانه خود را نیز بستند. از سوی دیگر، حمایت همیشگی دولت‌‌‌ها از خودروسازان بزرگ به دلیل هزینه‌‌‌های سنگین مقابله با ویروس کرونا، به‌‌‌شدت کاهش پیدا کرد؛ اما رفته‌رفته با دستیابی به واکسن کرونا، اوضاع صنایع به‌ویژه خودرو، کمی بهبود یافت. با نگاهی به جدیدترین آمارهای منتشرشده، تولید خودروی جهان درسال 2021 پس از سه‌سال کاهش بی‌سابقه با رشد 3درصدی در مقایسه با سال 2020 به رقم 2/ 80میلیون دستگاه رسید. نکته قابل‌توجه تولید خودرو جهان در سال 2021 آن است که سرعت روند کاهشی تولید در اکثر کشورها کاهش یافته است. اما بزرگ‌ترین بازار خودروی جهان (چین) رشد 3درصدی داشت و تولید آن از 2/ 25میلیون دستگاه به 26میلیون دستگاه رسید که می‌‌‌توان علت این رشد مجدد را بهبود اوضاع پس از شیوع ویروس کووید-19 و بازگشت نسبی فعالیت‌های اقتصادی به دوران پیش از پاندمی و روند مثبت آن دانست. طی این سال، نرخ رشد اقتصادی جهان از منفی 5/ 3درصد در سال 2020 به رقم مثبت 9/ 5درصد رسید. این وضعیت موجب شد تا بخش‌‌‌های تولیدی از جمله صنعت خودرو در بسیاری از نقاط جهان وارد روند صعودی شوند.

کشورهای چین، آمریکا و ژاپن از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان خودروی جهان هستند. مطابق گزارش IHS Markit 2022 بیشترین کاهش تولید در سال 2021 به‌ترتیب مربوط به کشورهای اسلوونی (32درصد)، کانادا (19درصد) و هلند (17درصد) بوده است. بیشترین رشد تولید نیز به‌ترتیب مربوط به کشورهای پاکستان (103درصد)، آرژانتین (69درصد) و اندونزی (63درصد) است. همچنین مطابق این گزارش، تولید خودروی ایران براساس محاسبه ماه‌‌‌های میلادی با افزایش 2درصدی در مقایسه با سال 2020 از رقم 550هزاردستگاه به 894‌هزار دستگاه رسیده است. رده تولیدی آن نیز در میان 49کشور تولیدکننده خودرو با یک‌پله نزول از رده هجدهم به رده نوزدهم رسید.

وضعیت گروه خودرویی در بازار سهام

نمادهای صنعت خودرو به سه‌بخش «وسایل نقلیه موتوری»، «قطعات یدکی و جانبی وسایل نقلیه موتوری» و «سایر قطعات یدکی و وسایل نقلیه موتوری» تقسیم می‌‌‌شوند. «خساپا»، «خزامیا» و «خپارس» از جمله نمادهای زیرگروه وسایل نقلیه موتوری و «خریخت»، «خوساز» و «خمحور» از نمادهای زیرگروه قطعات یدکی و جانبی هستند که در بورس و فرابورس معامله می‌‌‌شوند.

بازدهی این صنعت به‌طور کلی در اردیبهشت‌ماه حدود 2/ 1درصد و طی یک‌سال 2/ 24درصد بوده که همچنان با خبرهای جدید و افزایش نرخ‌ها از ابتدای سال 1401 از صنایع پرطرفدار بازار بوده ‌‌‌است.

بالاخره پس از کشمکش‌‌‌های فراوان، عرضه خودرو در بورس‌کالا کلید خورد و روز چهارشنبه 28اردیبهشت 1401 دو محصول بهمن‌موتور در بورس‌کالا عرضه شدند. عرضه کارآ در دو مدل تک‌کابین و دوکابین، محصولات شرکت بهمن‌موتور به روش ثبت‌سفارش انجام شد. در این روز در مجموع 29دستگاه کارای دوکابین با قیمت پایه 301میلیون تومان و 26دستگاه کارای تک‌کابین با قیمت پایه 291میلیون تومان فروخته شد. پیش‌تر نیز کارشناسان خودرو بر این موضوع تاکید داشتند که تعیین‌‌‌کننده قیمت کالایی در بورس میزان عرضه و تقاضاست؛ اگر عرضه بالا باشد و نیاز بازار تامین شود، این افزایش قیمت می‌‌‌تواند کنترل شود و این محصولات در قیمت پایین‌‌‌تری به فروش برسند و با عرضه خودرو در بورس‌کالا فاصله قیمتی بین بازار و کارخانه کاهش ‌‌‌یابد. براساس آخرین اخبار اعلام‌شده از سوی بورس‌کالا، قرار بر این است که علاوه بر خودروهایی که تاکنون در این بازار پذیرش شده‌‌‌اند، خودروهای فیدلیتی و دیگنیتی، دو محصول پرطرفدار گروه بهمن در روزهای آینده در بورس‌کالا پذیرش و عرضه شوند.

طی سال‌های گذشته تاکنون، صنعت خورو در کشور ما با چالش‌‌‌هایی روبه‌رو بوده که یکی از این چالش‌‌‌های مهم، اختلاف بالای قیمت خودرو در کارخانه و بازار است و با عرضه خودرو در بورس‌کالا، می‌‌‌تواند این اختلاف کاهش یابد، به‌‌‌ گونه‌‌‌ای که قیمت کشف‌شده در بورس‌کالا چیزی بین قیمت فروش کارخانه و قیمت خودرو در بازار آزاد باشد. از دیدگاه کارشناسان صنعت خودرو، با عرضه خودرو در بورس‌کالا دلالی و سفته‌بازی در این صنعت از بین خواهد رفت. از جمله پیامدهای مثبت این اتفاق، تغییر در کمیت و کیفیت تولید، حذف قرعه‌‌‌کشی خودرو، شفافیت و رقابتی‌‌‌شدن بازار، حذف قیمت دستوری، معافیت مالیاتی برای عرضه‌‌‌کننده کالا و کشف قیمت واقعی خودرو خواهد بود.

شفافیت قیمتی در عرضه خودرو در بورس‌کالا می‌‌‌تواند سبب حذف قیمت‌گذاری دستوری این کالا شود و با این شیوه عرضه و تقاضا در بورس، نه تولیدکننده متضرر می‌شود و نه مصرف‌کننده و ازاین سو قیمت واقعی برای خودرو تعیین خواهد شد. علاوه بر اینکه هر دو طرف عرضه‌‌‌کننده و تقاضاکننده سود خواهند کرد. سهامداران شرکت‌های خودرویی نیز از این فرآیند قیمت‌گذاری سود خواهند برد و از سوی دیگر، نوعی تامین مالی برای شرکت‌های خودرویی که سال‌های طولانی زیان‌‌‌ده بوده‌‌‌اند، موجب اقداماتی مثبت خواهد شد.

در پایان باید به این موضوع اشاره کرد که نباید از تاثیر قیمت‌های جهانی، کشش بازار و قیمت دلار بر معاملات محصولات در بورس‌کالا غافل شد؛ به این دلیل که ارتباط مستقیمی میان نرخ دلار و قیمت‌های جهانی با قیمت‌های معامله‌شده در بورس‌کالا وجود دارد و تحت‌تاثیر این فاکتورها، شاهد نوسانات قیمتی در بازار خواهیم بود.