مختصات تعطیلات دوروزه در نظرسنجی «دنیای‌اقتصاد» ارائه شد
«آخرهفته» از چه روزی؟
خانوارها و فعالان اقتصادی از «سرگردانی با پنج‌شنبه شبه‌تعطیل» نجات پیدا میکنند؟
طرح دوروزه شدن تعطیلات آخر هفته که سرانجام پس از سال‌ها مورد توافق دولت و مجلس قرار گرفت و در آستانه تصویب شدن است، اینک با طرح مسائل فرعی و حاشیه‌‌‌ای به انحراف کشیده شده و «دو خطر مهم»، تصویب شدن این طرح را مورد تهدید قرار داده که«دنیای‌اقتصاد» به بررسی آن پرداخته است.
طرح ساماندهی تعطیلات رسمی کشور که سرانجام به تصویب کمیسیون اجتماعی مجلس رسید، توانست به صحن علنی مجلس راه یابد تا به تصویب نهایی مجلس برسد. از همین رو «دنیای‌اقتصاد» که طی چند سال اخیر با بررسی دوروزه و چند‌روزه بودن ویکند سایر کشورها و تاثیر آن در توسعه صنعت گردشگری، و ارزیابی ایرادات یک‌روزه بودن آخر هفته در ایران که یکی از اثرات مخرب آن در صنعت گردشگری و عقب‌ماندگی این بازار در کشور بوده است، طی یک نظرسنجی در صفحه رسمی اینستاگرام خود به آدرس deghtesad به طرح این سوال پرداخت که آیا با دوروزه شدن تعطیلی آخر هفته موافق هستند یا خیر؟
در این نظرسنجی ۸۲درصد از پاسخ‌‌‌دهندگان موافق دوروزه شدن تعطیلی آخر هفته بودند و این نشان از استقبال و خواسته مردم و فعالان اقتصادی مبنی بر کاهش روزهای کاری و افزایش فراغت کارکنان است که علاوه بر ایجاد فرصت کافی برای گذران اوقات فراغت و سفرهای کوتاه داخلی، به بالا بردن بهره‌‌‌وری و افزایش بازدهی کارکنان منجر شود. در این نظرسنجی به موضوع فرعی‌‌‌ای که در حال حاضر به موضوع اصلی نمایندگان مجلس تبدیل شده پرداخته شده مبنی بر اینکه، موافق اضافه شدن کدام روز به تعطیلی آخر هفته هستند؟ شنبه یا پنج‌شنبه؟ بر اساس این نظرسنجی ۷۰درصد از پاسخ‌‌‌دهندگان تعطیلی روز شنبه را به پنج‌شنبه ترجیح می‌دهند چرا که این موضوع گامی در جهت همسان‌‌‌سازی با جامعه بین‌الملل خواهد بود که مراودات سیاسی و اقتصادی همگام با سطح جهانی باشد.
در پی مطرح شدن این موضوع در مجلس، دو خطر این طرح را با تهدید عدم‌موفقیت مواجه کرده است. خطر اول همان خطر کهنه‌‌‌ای است که طرح دوروزه بودن تعطیلات آخر هفته را به انحراف کشیده و آن را از هدف اصلی که همان تصویب شدن آخرهفته دوروزه است دور کرده است. جدی شدن این خطر اکنون به مرز هشدار رسیده که ممکن است مانند تمام سال‌های گذشته با شکست تصویب این طرح مواجه شود. در حالی که کمیسیون اجتماعی مجلس طرح دوروزه شدن آخر هفته را به تصویب رسانده و موافقت خود را با تعطیلی روز «شنبه» به‌‌‌عنوان آخر هفته اعلام کرده است، اکنون که به صحن علنی مجلس راه پیدا کرده، به‌‌‌جای پرداختن به موضوع اصلی که سامان بخشیدن به موضوع تعطیلات آخرهفته متناسب با استانداردهای جهانی و اینکه آخر هفته دوروزه چگونه بر اقتصاد و سیاست و گردشگری کشور تاثیر خواهد گذاشت به یک مساله فرعی و حاشیه‌‌‌ای پرداخته‌‌‌اند و در بین نمایندگان نزاع بر سر تعیین روز تعطیلی اتفاق افتاده است.
این موضوع هشداری بر به تعویق افتادن این طرح و حتی تعلیق آن است که بار دیگر صنعت گردشگری کشور را از قرار گرفتن در مسیر رشد و توسعه گردشگری داخلی بازخواهد داشت. چرا که تعطیلات آخر هفته در بیش از ۱۰۰ کشور جهان دوروزه و حتی برخی کشورها سه‌روزه است که با احتساب دیگر تعطیلات رسمی این کشورها به بیش از ۱۱۴ روز در سال می‌‌‌رسد. این در حالی است که ایران با آخر هفته یک‌روزه تنها ۷۹ روز در سال از تعطیلات رسمی برخوردار است. که این امر منجر به سفرهای تهاجمی در تعطیلات مناسبتی آن‌‌‌هم فقط در فصل‌های خاصی از سال شده است که لذت یک سفر خوب برای مسافران و ارائه خدمات با کیفیت از سوی فعالان گردشگری را گرفته است.
جهان که نسل اول تعطیلات آخر هفته به دو روز را از سال ۱۹۳۰ آغاز کرد از سال ۲۰۱۸ در نسل دوم تعطیلات آخر هفته در پی سه‌روزه شدن آن پیش رفت و حتی پس از کرونا و شروع دورکاری‌‌‌ها و بالا رفتن عملکرد کارکنان به‌‌‌دلیل ترکیب کار و سفر، حتی به سمت چهارروزه شدن تعطیلات گام نهادند. این در حالی است که ایران همچنان در همان گام نخست در تصویب دوروزه شدن تعطیلات مانده و به‌‌‌جای تسریع در تحقق این امر برای همگام شدن با جهان، مساله را با موضوعی فرعی به انحراف کشیدند. در حال حاضر دوروزه شدن آخر هفته مهم‌ترین اصل و موضوع این مصوبه است، چرا که توزیع سفرها در طول سال، برای صنعت گردشگری کشور که حتی از پیش از همه‌گیری در کما قرار دارد، نجات‌‌‌بخش خواهد بود.
پاسخ‌‌‌دهندگان در نظرسنجی «دنیای‌اقتصاد» ترکیبی از مردم عادی و فعالان اقتصادی بودند که علاوه بر موافقت با دوروزه شدن تعطیلی آخر هفته، تعطیلی شنبه را بر پنج‌شنبه ترجیح می‌دهند. چرا که این روز به استانداردهای جهانی نزدیک‌‌‌تر است و امکان تعاملات و مراوادت با جامعه بین‌الملل را افزایش می‌دهد.
با نگاهی به تقویم کشورهای مسلمان درمی‌‌‌یابیم که تمام کشورهای مسلمان به استثنای لبنان، ایران و پاکستان روزهای جمعه و شنبه را به‌‌‌عنوان تعطیلات آخر هفته خود درنظر گرفته‌اند. زیرا تعطیلات در کشورها باتوجه به شغل افراد، فرهنگ و مذهب حاکم بر کشورها متفاوت است. از همین رو، به دلیل اهمیت روز جمعه برای مسلمانان، این روز به همراه شنبه به‌‌‌عنوان تعطیلات آخر هفته درنظر گرفته شده‌‌‌اند. مهم‌ترین دلیل انتخاب روز شنبه به‌‌‌عنوان تعطیلات آخر هفته به جای پنج‌شنبه از منظر اقتصادی و بر اساس مراودات بین‌المللی است که بر اساس تقویم رسمی جهانی پنج‌شنبه از روزهای کامل کاری محسوب می‌شود و یکسان‌‌‌سازی تعطیلات برحسب مبادلات بین‌المللی موجب صرفه‌‌‌جویی در هزینه تعطیلات خواهد شد. زیرا نبود زمان مناسب برای تعطیلات آخرهفته و مدیریت تعطیلات منجر به بازماندن از بهبود و بازیابی صنعت گردشگری و نزدیک شدن به سطح جهانی می‌شود.
بنابراین، اختلاف نمایندگان بر سر روز تعطیلی، خطری جز انحراف از اصل موضوع نخواهد داشت و شرایط بازار گردشگری را در مسیر نارسایی قرار می‌دهد. در حال حاضر، فرصت مناسب گردشگری، محدود به تعطیلات مناسبتی است که با حجم عظیم مسافران داخلی مواجه بوده و باتوجه به نبود زیرساخت‌‌‌های لازم و کافی با مشکلات بسیاری همراه است که این امر کیفیت سفر و شکل گذراندن صحیح اوقات فراغت را تنزل داده است.
این در حالی است که توزیع منظم سفرها در طول سال و جلوگیری از هجمه مسافران منجر به رقابتی شدن بازار گردشگری، ارائه نوآوری‌‌‌ها در بین فعالان گردشگری، بالا رفتن میزان کیفیت و خدمات گردشگری برای جلب رضایت مشتریان، ایجاد انگیزه برای سرمایه‌گذاری‌‌‌های کلان در حوزه گردشگری و قیمت‌گذاری منطقی برای محصولات جهت جذب هرچه بیشتر مسافر خواهد شد. همچنین مهم‌ترین تاثیر آن کاهش ترافیک سنگین جاده‌‌‌ای خواهد شد که مانند تمام تعطیلات مناسبتی سفر را به کام مسافران تلخ نخواهد کرد.
اما در کنار این خطر که باعث به انحراف رفتن تصویب دوروزه شدن آخر هفته شده است، خطر دومی پس از تصویب این طرح، برای اقتصاد و گردشگری کشور وجود دارد که درصورت عدم‌بررسی این موضوع سر باز خواهد کرد و اقتصاد و گردشگری با مشکلات جدی مواجه خواهد شد. اگر این «قانون» در تقویم رسمی کشور ثبت نشود، در واقع هیچ‌گونه رسمیتی پیدا نکرده و فقط محدود به ادارات و مشاغل دولتی می‌شود و بخش خصوصی و دیگر مشاغل از آن محروم خواهند شد. این اتفاق، مانند پنج‌شنبه‌‌‌ها که در تقویم رسمی کشور نیامده و فقط برخی از ادارات دولتی در این روز تعطیل هستند به «شبه‌تعطیلی» بدل خواهد شد. در صورت عدم‌تحقق این امر، پس از سال‌ها عقب ماندن از جامعه جهانی، تعطیلات آخر هفته علنا برای ۱۵درصد از جمعیت شاغل ایران خواهد بود و ۸۵درصد از جمعیت از آن محروم خواهند بود. باتوجه به اینکه در این طرح، حرفی از رسمی شدن آن در تقویم کشور نیست این شبهه وحود دارد که در این طرح، تنها موضوع افزوده شدن تعطیلات آخر هفته برای کارکنان دولتی در سراسر کشور مطرح است و تصمیمی بر رسمی کردن این تعطیلات و افزودن به تقویم کشوری وجود ندارد.
این در حالی است که با نگاهی به تعداد مشاغل در ایران بر اساس آخرین اعلام نهادهای رسمی آمار کار و تامین اجتماعی حدود ۲۴میلیون شاغل در ایران به ثبت رسیده است که از این میان حدود ۱۴ میلیون نفر به شرکت‌های خصوصی تعلق دارند، حدود ۵/ ۳ میلیون نفر حقوق‌‌‌بگیر دستگاه دولتی و نظامی کشور هستند و باقی مشاغل آزاد و... به حساب می‌‌‌‌‌‌آیند. طبق آمار ارائه‌شده، تنها ۱۵درصد از جمعیت شاغل در ایران در بخش دولتی و وابسته به دولت مشغول به کار هستند و ۸۵درصد جمعیت شاغل در گروه بخش خصوصی محسوب می‌‌‌‌‌‌شوند.
بنابراین تصویب طرح تعطیلات آخر هفته دوروزه تنها به ۱۵درصد از جمعیت کشور تعلق می‌گیرد و ۸۵درصد از جمعیت همچنان از تعطیلات برابر و کافی در طول سال محروم خواهند ماند. این موضوع کمکی به رونق و توسعه بازار گردشگری نخواهد کرد. یکی از بزرگ‌ترین مشکلات بخش خصوصی در روند توسعه گردشگری در تمام این سال‌ها، ورود بیش از حد ارگان‌‌‌‌‌‌های دولتی در حوزه گردشگری بوده که این امر امکان رقابت را برای بخش خصوصی بسیار کاهش داده و تصویب این طرح برای جامعه ۱۵ درصدی، به‌‌‌‌‌‌معنای حذف شدن کامل بخش خصوصی از دایره رقابت صنعت گردشگری است. در حالی که با رسمی شدن تعطیلی پنج‌شنبه در تقویم کشوری، تمام نهادهای دولتی و خصوصی تعطیلات دوروزه را خواهند داشت.
این موضوع را باید درنظر داشت که تصویب این طرح و ثبت آن در تقویم رسمی تعطیلات کشور دو هدف عمده را دنبال خواهد کرد. نخست منجر به افزایش فراغت کارکنان شده که نتیجه آن بالا رفتن بهره‌‌‌وری آنها در روزهای کاری خواهد بود و هدف دوم آن رونق و توسعه بازار گردشگری داخلی در تمام ایام سال و به تبع آن افزایش درآمدها و ارزآوری در جهت جایگزینی درآمدهای نفتی است؛ چرا که تا در حوزه گردشگری داخلی توسعه پیدا نکنیم در حوزه گردشگری بین‌المللی موفقیتی حاصل نمی‌شود.
با نگاهی به دلایل موفقیت کشورهای پیشرو در گردشگری در جذب گردشگران خارجی این کشورها در ابتدا در امر گردشگری داخلی به رشد و توسعه دست یافتند و سپس بر جذب گردشگری خارجی متمرکز شدند. تعطیلات چند‌روزه آخرهفته یکی از عوامل مهم در رشد و توسعه گردشگری داخلی در هر کشوری به شمار می‌رود؛ چرا که شرایط سفر در تمام طول سال را برای کارکنان و شهروندان یک کشور فراهم می‌کند.
در حال حاضر مهم‌ترین و در واقع اولویت اول ایجاد زیرساخت لازم برای بازار گردشگری در کشور، سیاستگذاری صحیح در امر تعطیلات منظم و پخش کردن سفرها در تمام طول سال است که تبدیل شدن تعطیلات آخر هفته حداقل به دو روز می‌تواند پایه‌های رشد و توسعه گردشگری در کشور را بنا کند؛ چرا که زیربنا و بنیان گردشگری در هر کشوری از توسعه گردشگری داخلی آغاز می‌شود و تا در گردشگری داخلی تغییرات مهمی ایجاد نشود در هیچ بخش دیگری از گردشگری تغییر ایجاد نخواهد شد.
