پاییز گیلان مناسب چه نوع مسافرتی است؟
سفر به قصد پرندهنگری
ایمان ابراهیمی سال‌‌‌هاست که در حوزه پروژه‌های مختلف با حفاظت از پرندگان و راهنمای پرندهنگری مشغول به کار است. او به «دنیای اقتصاد» میگوید: پاییز زمان مناسبی برای مشاهده پرندگان مهاجر است، فصل مهاجرت از ابتدای این فصل شروع شده و تا اواسط اسفند و در صورت سرد بودن هوا تا اواخر فروردین ادامه می‌‌‌یابد. ما دو نوع پرنده مهاجر داریم؛ مهاجرهای گذری که قرار نیست در ایران بمانند و کشورمان برایشان پل ارتباطی است و دوم پرندگانی که این فصل را در اطراف تالابهای ایران میگذرانند. او در همین زمینه به حضور قوها در فریدونکنار اشاره میکند و میافزاید: از آنجا که مهاجرت از شمال خزر انجام می‌شود تالابهای شمال مانند گمیشان، میانکاله، بوجاق در شمال البرز، ارس و کانی‌‌‌برازان در شمال غرب برای توریستهای پرندهنگر بسیار جذابند و شاهد سفرهایی به همین منظور به این مناطق هستیم.
آیا اکوتوریسم مبتنی بر پرندهنگری می‌تواند شکار غیرمجاز گونههای مختلف پرندگان را متوقف کند. به گفته ابراهیمی نباید انتظارها را در این زمینه بالا برد. او توضیح میدهد: واقعیت این است که پرندهنگری نمی‌تواند جای شکار را بگیرد. شکار فعالیتی غیرقانونی و درآمدزاست که در آن هیچ محدودیتی وجود ندارد در مقابل پرندهنگری فعالیتی اکوتوریستی است که در آن حفظ آرامش زیستگاه، عدم‌ساخت سازه‌‌‌های فراوان، تعداد محدود گردشگر در هر تور مدنظر است. او اضافه میکند: در حال حاضر شکار و سایر فعالیتهای غیرقانونی نه تنها در فریدونکنار و سرخرود بلکه در سایر مناطق ایران که میزبان پرندگان مهاجر هستند وجود دارد. نمونه آن تالابهای جنگل حرا که قاچاق سوخت به زیستگاه پرندگان صدمه جدی زده است، یا در تالاب شادگان در خوزستان و... که شکار پرندگان را شاهدیم. در واقع باید جلوی فعالیتهای غیرقانونی گرفته شود و در بحث معیشت جامعه محلی از پرندهنگری به عنوان یکی از راه‌های درآمدزایی بهره گرفته شود.
این راهنمای پرندهنگری در این باره که آیا توسعه محلی می‌تواند با اکوتوریسم مبتنی بر پرندهنگری اتفاق بیفتد میگوید: ما در ایران مناطقی را داریم که پرندهنگری باعث توسعه محلی در آنجا شده و نمونه آنها روستای قره‌‌‌داغ در حاشیه تالاب کانی برازان، مناطقی از قشم یا روستاهای حاشیه تالاب شادگان است. با این حال ما نباید تنها مقوله توسعه را به توسعه اقتصادی محدود کنیم. ابعاد فرهنگی توسعه هم در کنار بخش اقتصاد اهمیت دارد. پرندهنگری گرچه درآمد محدودی برای اهالی به همراه داشته اما باعث شده مردم تعلق خاطرشان نسبت به طبیعت منطقه‌شان افزایش پیدا کند، اکوسیستم را بشناسند و به حفظ منابع آبی اهمیت بیشتری دهند.
او میافزاید: مردم بومی که در حاشیه تالابهای مورد علاقه پرنده‌نگرها هستند معمولا گرایش بیشتری به حفظ تالاب دارند، صحبت و گفت‌وگو با توریستهای پرندهنگر، ارزش تنوع زیستی را برای آنها روشن کرده و از این جنبه می‌توان گفت پرندهنگری خدمات بالایی برای این مناطق داشته و موفق بوده است. ابراهیمی در عین حال از استقبال محدود پرنده‌نگرهای خارجی برای سفر به ایران میگوید. او میافزاید: درآمد سالانه آمریکا از محل پرنده نگری ۱۱ میلیارد دلار در سال است اما متاسفانه به واسطه مشکلاتی که همه نسبت به آن واقف هستیم خارجی‌‌‌ها تمایل اندکی به سفر به ایران دارند و درآمد ما از محل پرندهنگری بسیار محدود است.
شکارچیان به جای تفنگ، دوربین به دست گرفتند
محمد سفرنگ راهنمای پرندهنگری نیز در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» در شهر مریوان و روستاهای حاشیه تالاب کانی برازان میگوید: زمانی که پرندهنگری در این منطقه رواج نداشت، افراد در نگاه‌شان به پرندگان دو دسته بودند؛ گروه اول هیچ علاقه‌ای به پرنده‌ها نداشتند و گروه دوم آنها را شکار می‌کردند. او با اشاره به اینکه با رونق پرندهنگری بسیاری از شکارچیان تبدیل به پرنده‌نگرهای حرفه‌ای شده‌اند توضیح میدهد: در حال حاضر از استان‌های دور نظیر هرمزگان، کرمان، مشهد سالانه افرادی ۱۵۰۰ کیلومتر را طی می‌کنند و برای دیدن پرنده‌ها به تالاب زریوار و... می‌آیند. برای محلیها حضور افراد از استان‌های دیگر جالب شده، به ویژه که امروز می‌دانند نزدیک به ۲۹۰ گونه پرنده در منطقه‌شان زندگی میکند.
سفرنگ میافزاید: پرنده‌نگرهای حرفه‌ای اگر بخواهند سسک رودخانه‌ای را ببینند ناچارند زریوار بیایند، چون زیستگاه این‌گونه در همین تالاب است. حضور این‌گونه و سایر گونه‌ها باعث رونق گردشگری در منطقه شده؛ زیرا گردشگران پرندهنگر برای اقامت از خانه محلیها و اقامتگاه‌‌‌های بوم‌گردی استفاده می‌کنند، صنایع‌دستی از محلیها برای سوغات می‌خرند و سایر مایحتاج‌‌‌شان را نیز از همان منطقه تهیه می‌کنند. او در این باره که حداقل زمانی که پرنده نگرها در این منطقه می‌مانند چند روز است، میگوید: سه روز و دو شب حداقل زمانی است که آنها در این منطقه میگذرانند.
آنها یک روز برای دیدن گونههای تالابی صرف می‌کنند، یک روز گونههای کوهستانی را می‌بینند و برای دیدن گونههای جنگلی و دشتی نیز یک روز وقت می‌گذارند. آیا فصل پرنده نگری در این استان محدود به پاییز است، پاسخ سفرنگ به این پرسش «خیر» است. او توضیح میدهد: پرنده‌نگرها معمولا گونههای هدف دارند، اگر علاقه‌شان دیدن گونههای مهاجر باشد در فصل مهاجرت یعنی پاییز و زمستان به این منطقه می‌آیند اما اگر بخواهند گونههای زادآور را ببینند در تابستان به کردستان و آذربایجان غربی سفر می‌کنند. نگاهی به گفته‌های این کارشناسان نشان میدهد که چطور اکوتوریسم مبتنی بر پرندهنگری توانسته است اقتصاد بخشی از مناطق در ایران را توسعه دهد. با این حال همچنان که ابراهیمی گفت، در زمینه جذب گردشگران خارجی به‌ویژه اروپایی‌‌‌ها که علاقه زیادی به پرنده نگری دارند و ایران هم برایشان یک مقصد جذاب است، تاکنون ناموفق بوده‌ایم که باید موانع پیش روی آن برداشته شود.
