کپی‌رایت بستر شکل‌گیری اقتصاد خلاق

حجت‌الله مرادخانی
مشاور معاونت صنایع‌دستی کشور

اقتصاد خلاق را اقتصاد مبتنی بر خلاقیت و ایده‌های نو می‌دانند. به عبارتی این حوزه و صنایع مرتبط با آن برآمده از ذهن‌های خلاق و مبتکر است. پس برای استمرار و ماندگاری آن، حمایت از حقوق مولفین بسیار اهمیت دارد. بر همین اساس است که وقتی از اقتصاد خلاق صحبت به میان می‌آید، بحث حقوق مالکیت معنوی و فکری مطرح می‌شود و اهمیت زیادی پیدا می‌کند؛ چرا که کسب‌وکار و رشد اقتصادی مثبت این عرصه وابستگی مستقیمی به حمایت از حقوق مولفین دارد. از این رو اهمیت یافتن قوانین حمایتی از مولفین و منصفین در کنار ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی آن، پس از طرح در اقتصاد خلاق، ارزش اقتصادی بسیاری بالایی پیدا کرده و کشورهای مختلف دنیا نسبت به آن بسیار حساس شده‌اند.

لزوم اقتصادی حمایت از ایده‌های خلاق

از آنجا که در اقتصاد خلاق، نبوغ فکری و بدیع بودن ایده ارزش اقتصادی پیدا می‌کند، پس رشد و توسعه آن در جوامعی ممکن و مهیاست که قوانین و دستورالعمل‌های مربوط به حفاظت و حمایت از حقوق مالکیت معنوی و فکری وجود داشته باشد. در این شرایط افراد می‌توانند بدون استرس و دغدغه کپی شدن آثار و ایده‌هایشان، فعالیت خود را توسعه دهند. می‌دانیم یکی از مواد اولیه و مهم این اقتصاد، فکر و ذهن خلاق است. پس یکی از ملزومات رشد و توسعه آن، وجود قوانین حمایت‌گر از مولفین و کارآفرینان است؛ مقوله‌ای که پیش‌تر نیز در دنیا مورد توجه و اهتمام کشورها قرار داشته و از ابتدای قرن بیست و یکم و شکل‌گیری اقتصاد خلاق و معرفی صنایع خلاق به جهانیان بیش از پیش اهمیت یافته است. اینکه در اقتصاد خلاق بر صنایع خلاق تاکید می‌شود، ناشی از این تحلیل است که برخی از متفکرین این حوزه، این صنایع و تولیدات آنها را در کنار ارزش اقتصادی و افزوده‌ای که دارند، ابزار و عاملی برای ایجاد نوآوری و تحریک ذهن و فکر برای رسیدن به ایده‌های نو و موثر بیشتر می‌دانند. بنابراین نه تنها محرک رشد اقتصادی از طریق ایجاد ارزش هستند، بلکه عاملی تعیین‌کننده برای به حرکت درآوردن نوآوری و زایش ایده در یک سیستم اقتصادی جدید به شمار می‌روند. بنابراین توجه به آن و ایجاد زمینه‌های لازم برای اینکه فکر و ایده نو به بالندگی و بلوغ برسد، اولویت یافت و از اهمیت فراوانی برخوردار شد.

سهم فزاینده در تولید ناخالص جهان

رشد فزاینده اقتصاد خلاق در دنیا و افزایش ارزش مالی آن سبب شده کشورهای مختلف برای افزایش سهم اقتصاد خلاق در تولید ناخالص داخلی خود تلاش کنند. در حال حاضر کشورهای پیشرفته و نیز کشورهای در حال توسعه مانند منطقه آسیای جنوب شرقی در این حوزه ورودی جدی داشته و نسبت به آن اهتمام بالایی دارند. این در حالی است که کشور ما با وجود ظرفیت‌های بسیار بالا در زمینه شکل‌گیری و رونق اقتصاد خلاق، هنوز در ابتدای راه قرار داشته و نتوانسته از این گردش عظیم سرمایه در دنیای امروز، سهمی هرچند ناچیز به خود اختصاص دهد. بدیهی است که برای تحقق این مهم، هم باید قوانین حمایتی از حقوق مولفین تصویب و اجرا شوند و هم زمینه‌های لازم برای نهادینه شدن این مساله در کشور فراهم شود. نباید فراموش کنیم اجرایی شدن مباحث قانونی مربوط به مولفین و صاحبان ایده‌های نو، نیازمند یک انسجام و باور همگانی در کشور است و تحقق آن گامی مهم برای رشد و رونق اقتصاد خلاق و صنایع خلاق در ایران محسوب می‌شود.

هنگامی که یک کارآفرین جوان ایده ابتکاری خود را با حمایت قانون و به اسم خود ثبت کند و بتواند آن را به تولید انبوه برساند، خود الگویی خواهد بود برای دیگر افراد صاحب ایده و فکر که وارد عرصه عمل شوند؛ اما اگر چنین بستری مهیا نباشد، قابل پیش‌بینی است که فرصت‌های زیادی چه در عرصه اقتصادی و چه در عرصه نیروی انسانی و اشتغال از دست خواهد رفت. در پایان باید تاکید کرد اهمیت و ضرورت اقتصاد خلاق در دنیای امروز به عنوان یک منبع اقتصادی مهم از یک سو و منابع انرژی رو به اتمام کشور ما از سوی دیگر، واقعیت‌هایی هستند که بر اساس آن ما ناچاریم به این عرصه ورودی جدی پیدا کنیم. این درحالی‌است که در بسیاری از صنایع خلاق مانند هنرهای سنتی و صنایع دستی، گردشگری، موسیقی، تولیدات فولکلور، آثار هنری و... ایران دارای غنای چشمگیری بوده و در این حوزه‌ها خود مولف و صاحب سبک به شمار می‌رود. در نتیجه برای آنکه ایران بتواند از این همه ظرفیت اصیل و بومی خود در راستای توسعه اقتصاد و اشتغال بهره ببرد، توجه به حقوق مالکیت فکری و وجود قوانین حمایتی مربوط به آن، ضرورتی انکارناپذیر است.