بانکداری مدرن در عصر جدید

دکتر علیرضا توکلی کاشی/کارشناس ارشد بازارها و ابزارهای نوین مالی شکی نیست که نسل آینده عملیات بانکی خود را از درون شعب انجام نخواهد داد؛ زیرا این نسل برای انجام کارهای خود، نه علاقه‌‌‌ای به مراجعه حضوری دارد و نه در چارچوب فرآیندهای شکلی و آداب غیر‌مفید قرار می‌‌‌گیرد. بنابراین در آینده، شعب بانکی به شکل فعلی و با کارکردهای فعلی وجود نخواهد داشت. حتی امروز هم برخی بانک‌های داخل، بخشی از خدمات و برخی دیگر نیز کلیه خدمات خود را بدون شعبه انجام می‌دهند و به این وسیله رویای بانک بدون شعبه را عملی کرده‌‌‌اند. در حال حاضر کارکردهای شعب بانکی به شرح زیر است:

- احراز هویت با هدف افتتاح حساب با تاکید بر خوداظهاری مشتریان و تطبیق برخی از اظهارات با مدارک هویتی؛ عملیات نقل و انتقال بانکی و عملیات شناسایی و اعتبارسنجی مشتریان به منظور اعطای تسهیلات و صدور ضمانت‌نامه و صدور دسته‌چک (کارکردهای فوق در سیستم بانکداری جدید بدون شعبه انجام خواهد شد)؛

- احراز هویت مبتنی بر اسناد و مدارک رسمی از جمله اطلاعات شناسنامه و کارت ملی هوشمند و بر مبنای پردازش صوت و تصویر؛

- انجام عملیات نقل و انتقال بانکی بر بستر اینترنت، شبکه‌‌‌های اجتماعی و با ابزارهای پیشرفته‌‌‌ای همچون گوشی هوشمند؛

- انجام عملیات اعتبار‌سنجی مبتنی بر دارایی‌های قابل توثیق الکترونیکی همچون سهام و اوراق بهادار ثبت‌شده نزد سازمان بورس، استفاده از خدمات شرکت‌های رتبه‌بندی اعتباری، استفاده از ظرفیت سرمایه اجتماعی نهفته در شبکه‌‌‌های اجتماعی، استفاده از ظرفیت داده‌‌‌های رفتاری اشخاص در شبکه‌‌‌های اجتماعی به منظور تعیین رتبه اعتباری هر فرد؛

- صدور چک و سفته به صورت الکترونیکی؛

- اعطای اعتبارات و تسهیلات.

تصویر دنیای آینده

در دنیای آینده، ارتباطات و تعاملات میان انسان‌ها از ارتباطات فیزیکی و حضوری به سمت ارتباطات مجازی پیش خواهد رفت. در چنین دنیایی مفاهیمی همچون ارائه خدمات از طریق مراجعه حضوری رنگ باخته و همه خدمات به سمت ارتباطات مجازی پیش خواهد رفت. در دنیای آینده، مسکوکات و اسکناس وجود نخواهد داشت و همه تعاملات مالی افراد بر پایه نقل و انتقال وجوه از طریق شبکه‌‌‌های مختلف در بستر اینترنت رخ خواهد داد. در دنیای آینده، انحصار دولت‌ها و بانک‌های مرکزی و بانک‌ها در ارائه خدمات مالی شکسته شده و پول‌های خصوصی در قالب رمزارزها وظیفه نقل و انتقال وجوه و همچنین نگهداری ذخایر بین نسلی را برعهده خواهند گرفت.

رمزارزها متنوع‌تر شده و استفاده از آنها همه‌گیر خواهد شد. هرچند امروز رمزارزها به دلیل نوسان شدید ارزش و همچنین نبود پشتوانه‌‌‌های مالی و حقوقی، هنوز جایگاه خود را در اقتصاد بازارها پیدا نکرده‌‌‌اند و سکه‌‌‌های دیجیتالی هنوز به سکه رایج بازارها تبدیل نشده‌‌‌اند، اما شکی نیست که به‌زودی رمزارزهای باثبات و با پشتوانه متولد شده و جایگاه خود را در اقتصاد بازار باز خواهند کرد. دور نیست زمانی‌‌‌که افراد خریدهای روزمره خود را با رمزارز انجام داده و بانک‌های آینده موظف به نقل و انتقال و حتی اعطای تسهیلات بر مبنای رمزارزهای مختلف شوند. به‌زودی شاهد بازارها و صرافی‌‌‌های الکترونیکی خواهیم بود که روزانه میلیاردها واحد پولی بر مبنای رمزارزهای مختلف را برای مشتریان خود و با کمترین هزینه به یکدیگر تبدیل می‌کنند.

در این شرایط، رمزارزها به‌عنوان ابزار تصفیه معاملات و همچنین ابزار ذخیره ارزش نقش اساسی در معادلات اقتصادی بازی خواهند کرد و مفاهیمی همچون «نقدینگی» معنا و مفهوم جدیدی پیدا خواهند کرد، زیرا هر آنچه از سیالیت کافی برای تبدیل به هر دارایی دیگر برخوردار باشد، در زمره «نقدینگی» قرار خواهد گرفت. بر این اساس به نظر می‌‌‌رسد، لازم است برخی مفاهیم اقتصادی همچون «نقدینگی»، «پول و شبه‌پول»، «پایه پولی» و حتی «نهادهای مالی» همچون «بانک مرکزی» و «سیستم بانکی» بازتعریف شده و حتی مفاهیم جدیدی متناسب با تغییرات پیش‌رو وارد ادبیات اقتصادی شوند.

امروز طیف بزرگی از دارایی‌ها از طلا، انواع املاک و مستغلات، خودرو و ارز گرفته تا سهام، اوراق بدهی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و حتی رمزارز به عنوان ابزار ذخیره ارزش مسوولیت نگهداری و ذخیره ارزش برای سال‌های آتی تعداد زیادی از ساکنان کره زمین را بر عهده گرفته‌‌‌اند. بانک‌ها که زمانی یکه‌‌‌تاز ابزار ذخیره ارزش برای نسل‌های آتی بودند، امروز به موسساتی که وظیفه نقل و انتقالات وجوه داخلی و بین‌المللی را برعهده دارند محدود شده‌‌‌اند.

با شیوع پدیده «نشاندار شدن» دارایی‌ها (Tokenize) و امکان نگهداری انواع دارایی‌های فیزیکی (همچون طلا، فلزات گرانبها و املاک) و غیرفیزیکی (همچون سهام، رمزارز و امتیازات خاص همچون گواهی ثبت اختراع) در قالب انواع «نشان» (Token)‌‌‌ یا «نماد» (Quote) و همچنین تمایلات و ترجیحات نسل آینده که پیش‌تر بیان شد، به نظر می‌رسد بانکداری مدرن در عصر جدید باید خدمات جدیدی به شرح زیر ارائه کند:

- ابزارهایی برای مدیریت این دارایی‌‌‌های متنوع (Asset Management)؛

- نگهداری دارایی‌ها (Saving)؛

- ایجاد ابزارها و روش‌هایی برای اعتبارگیری (یا قرض گیری) دارایی‌ها (Lending)؛

- توسعه ابزارهای تبدیل انواع «نشان»‌ها به عنوان مصادیق دارایی در آینده و همچنین تسهیل نقل و انتقال آنها میان مردم (Exchange).

بنابراین به نظر می‌رسد در آینده‌‌‌ای نه‌چندان دور، بانک‌های فعلی منقرض شده و نسل جدیدی از بانک‌ها یا موسسات مالی که قادر به ارائه خدمات فوق باشند ایجاد شده و توسعه پیدا خواهند کرد.