حمیدرضا آریان پور: سیاست‌های پولی مهم‌ترین بانک‌های مرکزی دنیا، یعنی بانک مرکزی ایالات‌متحده و بانک مرکزی اروپا چند ماه است که واگرا شده اند، اما واپسین دور پافشاری ناگریز بر این واگرایی، بازارهای جهانی ارز را به شدت تحت تاثیر قرار داده است. فدرال رزرو که در اکتبر سال ۲۰۱۴ به برنامه‌های خرید اوراق قرضه برای تحریک اقتصاد، همان سیاست «تسهیل کمی»، پایان داد، چندی است به‌طور جدی به افزایش نرخ‌های بهره فکر می‌کند، نرخ‌هایی که از سال ۲۰۰۸ نزدیک به صفر مانده‌اند. این به آن معنا است که بانک مرکزی آمریکا به فکر انقباضی کردن کامل سیاست‌های پولی خود است، ولی زمان آن هنوز مورد بحث است، اما شتاب این روند احتمالا کند خواهد بود. فدرال رزرو با توجه به احیای اقتصاد آمریکا در این مسیر حرکت کرد، اما مشکلاتی چون تورم معکوس در اقتصادهای عمده، ضعف قیمت‌های انرژی و سیاست‌های انبساطی دیگر بانک‌های مرکزی عمده که به باور برخی حتی شکل جنگ نرخ بهره به خود گرفته باعث شده بود که همه برای پیش‌بینی سیاست‌های احتمالی آینده چشم به دومین گزارش وزارت کار ایالات متحده در سال ۲۰۱۵ بدوزند. این گزارش روز جمعه منتشر شد که نشان داد در ماه فوریه ۲۹۵ هزار شغل در اقتصاد آمریکا ایجاد شده تا نرخ بیکاری به ۵/ ۵ درصد برسد، کمترین نرخ بیکاری از زمان روی کار آمدن باراک اوباما. این به معنای ادامه احیای قوی در آمریکا است، گرچه چالش‌های پرشماری نیز وجود دارند. به این ترتیب احتمال اینکه فدرال رزرو نرخ‌های بهره آمریکا را پیش از ماه سپتامبر افزایش دهد، تشدید شده است.

این در حالی است که بانک مرکزی اروپا ضمن حفظ نرخ بهره معیار خود روی پایین‌ترین سطح در تاریخ، از روز دوشنبه شروع به اجرایی کردن برنامه تسهیل کمی خاص خود کرده است. بنا است با خرید اوراق قرضه، بدهی‌های خصوصی و دولتی اروپا به تملک بانک مرکزی قاره سبز درآید، برنامه‌ای که دست‌کم تا سپتامبر ۲۰۱۶ ادامه خواهد یافت. انبساطی‌تر شدن سیاست‌های پولی بانک مرکزی اروپا با انبساط برنامه‌های بسیاری دیگر از بانک‌های مرکزی عمده دیگر همزمان شده است. این به معنای واگرایی کامل سیاست‌های فدرال رزرو با دیگر مراکز تصمیم‌گیری جهان است، افتراقی که در ماه‌های آینده به احتمال بسیار زیاد تشدید خواهد شد.

اما پیامدهای این واگرایی چیست؟ آنچه این روزها بیش از هر چیزی جلب توجه می‌کند، تاثیر پذیرفتن بازارهای ارز است. نوسان‌ها در این بازارها، حتی از بازارهای سهام نیز شدیدتر بوده است. شاخص دلار پس از تاکید ماریو دراگی رئیس بانک مرکزی اروپا بر ادامه برنامه تسهیل کمی تا اواخر سال آینده میلادی و انتشار داده‌های بسیار بهتر از انتظار در گزارش وزارت کار آمریکا، شاخص دلار را به صد واحد نزدیک کرده است. یورو مقابل پول آمریکا به بدترین نرخ برابری در ۱۲ سال گذشته رسیده است و دیگر ارزهای عمده جهان و پول کشورهای نوظهور نیز تحت فشار قرار گرفته‌اند. این روند جالب، به مرور پیش زمینه‌ها و پسایندهای واگرایی سیاستی را جذاب می‌کند. در نوشته‌های پیش رو ضمن آشنایی با تفاوت‌ها و شباهت‌های ساختاری بانک‌های مرکزی اروپا و آمریکا، پاسخ به پرسش‌هایی پرشماری را خواهید یافت.